Spółka nie dokonała zapłaty za dostawę surowca rybnego od firmy duńskiej. Dostawy rozliczono fakturami wystawionymi w walucie obcej (DKK). Spółka zamierza sukcesywnie regulować swoje zadłużenie wobec Spółki w Danii. W związku z tym, iż kontrahent czyli duńska spółka jest jednocześnie jej jedynym udziałowcem, wyraził zgodę na spłatę należności w walucie polskiej w kwocie wynikającej z przeliczenia wartości wyrażonej na fakturze w walucie obcej (DKK) według kursu z dnia dokonania odprawy, czyli po kursie średnim NBP przyjętym przez Urząd Celny.

W powyższej sprawie istotnym jest, czy w umowie na podstawie której wystawiono faktury zawarto unormowanie, iż płatności z nich wynikające będą dokonywane w walucie polskiej.

W przypadku, gdyby takie ustalenia były zawarte – nie istnieje problem ustalania i rozliczania różnic kursowych, gdyż różnice kursowe występują wówczas, gdy wartość danej waluty obcej wyrażona w złotych w dacie zaistnienia zdarzenia gospodarczego jest inna niż wartość tej waluty w dacie faktycznego uregulowania należności lub zobowiązań. Dla potrzeb rozliczenia zobowiązania podatkowego mogą występować dodatnie różnice kursowe lub ujemne różnice kursowe. Jest to uzależnione od wahań kursu (w dół lub w górę) danej waluty wobec złotego.

Tak więc, jeżeli umowa dopuszcza możliwość dokonania płatności w walucie polskiej za dostawy wyrażone w walucie obcej (umowna konwersja wierzytelności) – to różnice kursowe nie wystąpią, gdyż walutą, w której uregulowane zostało zobowiązanie jest waluta krajowa.

Natomiast w sytuacji, gdy umowa nie przewidywała dokonywania płatności za dostawy w polskich złotych, bądź nie nastąpiła skuteczna zmiana umowy zawartej pomiędzy spółkami w zakresie rodzaju waluty, w której dokonywane będą płatności z tytułu transakcji – różnice kursowe wystąpią. Zmiana waluty w stosunku do wierzytelności wyrażonej w DKK nie ma wpływu na już rozliczone w obcej walucie transakcje w zakresie różnic kursowych. Spłata takiej wierzytelności w walucie polskiej będzie powodowała powstawanie różnic kursowych w miarę ich realizacji.

W świetle art. 15 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) w przypadku, gdy koszty wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich zarachowania i dniem zapłaty występują różne kursy walut, koszty te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu sprzedaży walut z dnia zapłaty, ustalonego przez bank dewizowy, z którego usług korzystał ponoszący koszt oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia zarachowania kosztów. Z przepisów tych wynika wprost, że aby uwzględnić różnicę kursową dla celów podatkowych musi nastąpić:

• zarachowanie kosztu,

• jego poniesienie;

• zmiana kursu waluty pomiędzy dniem zarachowania kosztu, a dniem jego poniesienia.

Nie można więc dla celów podatkowych ustalić różnicy kursowej wcześniej niż przed poniesieniem wydatku.

W związku z powyższym w opisanym w piśmie przypadku, przy założeniu, że obowiązująca umowa pomiędzy spółkami nie przewiduje możliwości dokonywania płatności w walucie polskiej – zapłata należności wynikającej z faktury według kursu z dnia powstania zobowiązania, a nie z dnia faktycznej jego zapłaty spowoduje, iż wartość powstałej w ten sposób różnicy należy zaksięgować na zwiększenie przychodów finansowych stanowiących przychód podlegający opodatkowaniu.