INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 15 grudnia 2010r. (data wpływu do Biura Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku 17 stycznia 2011r.) przekazanego z Izby Skarbowej w Katowicach Biura Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, celem załatwienia zgodnie z właściwością, uzupełniony pismem z dnia 18 kwietnia 2011r. (data wpływu 20 kwietnia 2011r.) będącym odpowiedzią na wezwanie z dnia 8 kwietnia 2011r. nr IPPP2/443-39/11-2/JW o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego korzystania z lokalu - jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 17 stycznia 2011r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego korzystania z lokalu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca jest współwłaścicielem budynku, w którym znajduje się lokal użytkowy. W związku z wynajmem lokalu Wnioskodawca odprowadzał podatek VAT od czynszu najmu. Umowa najmu wygasła w związku z upływem terminu, na który była zawarta. Były najemca pomimo kierowanych wezwań nie wydawał lokalu Wnioskodawcy. W związku z tym faktem Wnioskodawca nalicza byłemu najemcy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu stosownie do wielkości swojego udziału w prawie własności budynku.

W uzupełnieniu wniosku z dnia 18 kwietnia 2011r. Wnioskodawca wskazał, iż:

1. umowa najmu wygasła 31 lipca 2010r.;
2. Wnioskodawca wystąpił z niniejszym wnioskiem, aby określić czy własne roszczenia ma zgłaszać naliczając podatek VAT, czy też nie, a zarazem jakie dokumenty księgowe ma stosować w tym zakresie, co w sposób oczywisty ma również znaczenie na gruncie planowanego postępowania cywilnego o zapłatę;
3. wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu jest naliczane od dnia 1 sierpnia 2010r. i Wnioskodawca przyjmuje, że roszczenia z tego tytułu odpowiadają wielkością dotychczasowej wysokości czynszu najmu lokalu;
4. najemca nie reguluje należności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu;
5. powództwo o opróżnienie zostało wytoczone, najemca opróżnił lokal z dniem 31 grudnia 2010r.
6. umowa najmu nie została w sposób dorozumiany przedłużona.
   
   

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy dochodzone od byłego najemcy wynagrodzenie (odszkodowanie) za bezumowne korzystanie z lokalu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług...

Zdaniem Wnioskodawcy, wynagrodzenie (odszkodowanie) za bezumowne korzystanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Obowiązek wypłaty wynagrodzenia przez byłego najemcę nie wynika z żadnego umownego stosunku prawnego , a w takim razie nie może być mowy „o dostawie odpłatnej towaru lub usługi” w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Relacja pomiędzy właścicielem lokalu a bezumownie korzystającym nie stanowi świadczenia usługi a tym samym pozostaje również poza zakresem regulacji art. 8 ust. 1 ustawy.

Stanowisko analogiczne zaprezentował Wojewódzki Sąd Administracyjny z siedzibą w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 24.07.2007r., I SA/Gd 71/07 opubl: Monitor Podatkowy rok 2008, Nr 4, str. 36, którego teza brzmi: „Z momentem rozwiązania umowy najmu pomiędzy właścicielem a korzystającym bezumownie z lokalu nie istnieje żaden, nawet dorozumiany stosunek umowny, z którego świadczenia miałyby charakter usługi i powodowały obowiązek podatkowy.”

Podobną dominującą opinię prezentuje doktryna, przykładowo:

• Tomasz Michalik w „VAT Komentarz” Tomasz Michalik rok wydania: 2009 Wydawnictwo: C. H. Beck Wydanie: 6, komentarz do art. 5,
• Elżbieta i Michał w „Bezumowne lub sprzeczne z umową korzystanie z cudzej własności w świetle przepisów o podatku VAT” Elżbieta Lis i Michał Wilk „Monitor Podatkowy” rok 2007, numer 12.
  
  

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z ust. 2 ww. artykułu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 Kodeksu cywilnego w przypadku bezumownego korzystania korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z pomieszczenia po zakończeniu umowy najmu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W warunkach określonych tymi przepisami właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy (nieruchomości). W sytuacji rozwiązania lub wygaśnięcia umowy i jej nieprzedłużenia ustaje łączący strony stosunek prawny, co powoduje po stronie korzystającego z nieruchomości obowiązek oddania przedmiotu tej umowy. Do chwili wydania tego przedmiotu zachodzi po stronie byłego najemcy tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się w tym przypadku z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezumownego używania rzeczy.

Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) stanowi w istocie odszkodowanie. Powyższe wystąpi w sytuacji, gdy po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy dotyczącej korzystania z nieruchomości, nieruchomość jest nadal użytkowana wbrew woli świadczeniodawcy i bez jego zgody, a jej właściciel dochodzi odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca nie chce opuścić pomieszczenia, a wynajmujący dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym, korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje lokal za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem kluczowym elementem jest fakt istnienia zgody (umowy) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź wystąpienie przez uprawniony podmiot na drogę sądową w przypadku braku takiej zgody (umowy). W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego z powództwem sądowym – mającym na celu odzyskanie przedmiotu – nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny o charakterze umownym – jawny czy też dorozumiany – skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca jest współwłaścicielem budynku, w którym znajduje się lokal użytkowy. Zainteresowany wynajmował lokal i odprowadzał podatek VAT od czynszu najmu. Umowa najmu wygasła 31 lipca 2010r. w związku z upływem terminu, na który była zawarta. Były najemca pomimo kierowanych wezwań nie wydawał lokalu Wnioskodawcy. Umowa najmu nie została w sposób dorozumiany przedłużona. Zainteresowany nalicza byłemu najemcy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu stosownie do wielkości swojego udziału w prawie własności budynku. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu jest naliczane od dnia 1 sierpnia 2010r. Wnioskodawca przyjmuje, że roszczenia z tego tytułu odpowiadają wielkością dotychczasowej wysokości czynszu najmu lokalu. Wnioskodawca wystąpił z niniejszym wnioskiem, aby określić czy własne roszczenia ma zgłaszać naliczając podatek VAT, czy też nie, a zarazem jakie dokumenty księgowe ma stosować w tym zakresie, co w sposób oczywisty ma również znaczenie na gruncie planowanego postępowania cywilnego o zapłatę. Najemca nie reguluje należności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu. Powództwo o opróżnienie zostało wytoczone. Najemca opróżnił lokal z dniem 31 grudnia 2010r.

W sytuacji, gdy umowa najmu wygasła 31 lipca 2010r w związku z upływem terminu, na który była zawarta, pomimo kierowanych wezwań Wnioskodawcy do wydania przedmiotu najmu, były najemca nie opuścił lokalu a następnie Wnioskodawca wniósł powództwo do Sądu o opróżnienie lokalu stwierdzić należy, iż Wnioskodawca nie zgadzał się z zaistniałą sytuacją i czynił starania o odzyskanie przedmiotowego lokalu. Zatem, mamy do czynienia z odszkodowaniem, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz stan faktyczny sprawy wskazać należy, że naliczane przez Wnioskodawcę odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, nie stanowi zapłaty za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Skutkiem powyższego czynność naliczania odszkodowania nie należy do czynności opodatkowanych podatkiem VAT zdefiniowanych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku ul. 1 Maja 10 09-402 Płock.