Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie, działając na podstawie art. 14a § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), wyjaśnia:

Ad 1. Istotą umowy cesji wierzytelności jest zmiana osoby wierzyciela w wyniku przeniesienia wierzytelności na osobę trzecią bez zgody dłużnika. Przeniesienie to może nastąpić na podstawie umowy sprzedaży, zamiany lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, czyli zbywcy stają się dłużnikami nabywcy wierzytelności. Instytucja prawna zmiany wierzyciela jest uregulowana w art. 509-518 ustawy z dnia 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Obrót wierzytelnościami rodzi określone skutki nie tylko w sferze prawa cywilnego (reguluje formę i tryb dokonywania przelewów), ale również prawa podatkowego, zwłaszcza w podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż wierzytelności te powstają i uczestniczą w obrocie gospodarczym. U nabywcy wierzytelności, przychody uzyskane z ww. tytułu kwalifikuje się do przychodów z praw majątkowych w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) bez względu na to, czy osoba ta lub spółka jest podmiotem gospodarczym oraz czy działalność w zakresie nabywania (skupu) obcych wierzytelności została wpisana do ewidencji działalności gospodarczej. A zatem uiszczona przez dłużnika kwota wierzytelności stanowi przychód u nabywcy wierzytelności w dacie faktycznego otrzymania należności od dłużnika tej wierzytelności. W tym samym momencie, tzn. ściągnięcia nabytej wierzytelności, wydatek na nabycie wierzytelności stanowi koszt uzyskania przychodów, albowiem dopiero w tej dacie powstaje jego związek z uzyskanym przychodem zgodnie z art. 22 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy.

Ponieważ ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie ustaliła szczególnej zasady określania dochodu z praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy, a zatem w tym zakresie należy stosować ogólną definicję określoną w art. 9 ust. 2 ustawy, tj. przychodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24 - 25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Biorąc pod uwagę powyższe, dochodem z praw majątkowych jest nadwyżka wartości wszelkiego rodzaju świadczeń pieniężnych otrzymanych w wyniku wyegzekwowania całości lub części nabytej wierzytelności oraz z tytułu związanych z tą wierzytelnością praw i innych roszczeń ubocznych – nad określoną w umowie ceną nabycia wierzytelności, pomniejszona o koszty nabycia wierzytelności, jeżeli koszty te całkowicie obciążały nabywcę wierzytelności i nie zostały mu zwrócone w jakiejkolwiek formie przez cedenta.

Reasumując, dochody z praw majątkowych podlegają kumulacji z innymi dochodami i należy je wykazać w zeznaniu rocznym składanym w urzędzie skarbowym w terminie do 30.04 następnego roku. W tym samym terminie podatnik jest obowiązany wpłacić należny z tego tytułu podatek dochodowy obliczony zgodnie ze skalą podatkową określoną w art. 27 ust. 1 powołanej wyżej ustawy o podatku dochodowym.

Ad 2. Zgodnie z art. 22 ust. 4 - 6 cytowanej wyżej ustawy, koszty uzyskania przychodów są potrącane tylko w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione, a u podatników prowadzących księgi rachunkowe (handlowe) koszty uzyskania przychodów objęte tymi księgami są potrącane tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, tj. są potrącalne także koszty uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów roku podatkowego oraz określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane, chociaż ich jeszcze nie poniesiono, jeżeli odnoszą się do przychodów danego roku podatkowego, chyba że zarachowanie ich nie było możliwe; w tym wypadku są one potrącalne w roku, w którym zostały poniesione. Zasada ta ma zastosowanie również do podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów, pod warunkiem, że stale w każdym roku podatkowym księgi te będą prowadzone w sposób umożliwiający wyodrębnienie kosztów uzyskania odnoszących się tylko do tego roku podatkowego.

Przychodem z praw majątkowych jest uiszczona przez dłużnika kwota wierzytelności. W konsekwencji przychód powstaje u nabywcy wierzytelności w dacie faktycznego otrzymania należności od dłużnika tej wierzytelności. Wydatek na nabycie wierzytelności stanowi więc koszt uzyskania przychodu w dacie otrzymania należności od dłużnika, gdyż wydatek ten dopiero w tej dacie pozostaje w związku z uzyskanym przychodem. A zatem w przypadku braku wyegzekwowania kupionej wierzytelności, brak jest także podstaw prawnych do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatku poniesionego na zakup wierzytelności. Nie uznaje się również za koszty uzyskania przychodów, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wierzytelności odpisanych jako nieściągalne. Są jednak kosztem wierzytelności nieściągalne, które:

1. zostały uprzednio zarachowane na podstawie art. 14 ustawy jako przychody należne,
2. ich nieściągalność została uprawdopodobniona.

Możliwość zaliczenia nieściągalnej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów jest uzależniona od odpowiedniego udokumentowania owej nieściągalności, którym zgodnie z art. 23 ust. 2 ww. ustawy powinno być:

Możliwość zaliczenia nieściągalnej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów jest uzależniona od odpowiedniego udokumentowania owej nieściągalności, którym zgodnie z art. 23 ust. 2 ww. ustawy powinno być:

1. postanowienie o nieściągalności, uznane przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2. postanowienie sądu o:
   a. oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłaconego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
   b. umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a, lub
   c. ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3. protokół sporządzony przez podatnika, stwierdzający, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od tej kwoty.

A zatem, możliwość zaliczenia określonej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów jest uzależniona od spełnienia obydwu wyżej wymienionych warunków. Aby to było możliwe wierzytelność musi być wcześniej zarachowana jako przychód, dlatego też podatnik nie może zaliczyć nieściągalnej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów.