Stan faktyczny

Podatnik, będący osobą fizyczną, prowadzi działalność gospodarczą (na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej). W jej ramach zajmuje się handlem.

Córka podatnika, prowadząca „działalność w tej samej branży (...) zamierza się z niej wycofać”, dokonując na rzecz matki darowizny, której przedmiotem ma być cyt.: „zakład pracy” obejmujący wartość towarów oraz środków trwałych, zamortyzowanych w 80% wraz z kasą fiskalną stanowiącą jego wyposażenie. Lokal, w którym zlokalizowana jest działalność handlowa córki, jest wynajmowany „i nie będzie brany pod uwagę przy darowiźnie”. Obdarowana planuje prowadzić działalność „zakładu przez co najmniej 5 lat”.

Ocena prawna stanu faktycznego

Na wstępie wyjaśnić należy, że zgodnie z art.1 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz. U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 ze zm.) nabycie tytułem darowizny przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdują-cych się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na tym terytorium podlega, co do zasady, podatkowi od spadków i darowizn.

Akcentowanie przez podatnika przedmiotu darowizny jako zakładu oraz powoływanie się na okoliczność jego dalszego prowadzenia przez obdarowaną w okresie „co najmniej 5 lat” skłaniają jednak do rozważenia, czy okoliczności wymienione w zapytaniu wyczerpują przesłanki do zastosowania zwolnienia wynikającego z art. 4 ust. 1 pkt 10 powyższej ustawy.

Zgodnie z powołanym przepisem, cyt..: „Zwalnia się od podatku (...) nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części, pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny; niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku, z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w wypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego.”

Z literalnego brzmienia przytoczonego przepisu przede wszystkim wynikają uwarunkowania o charakterze podmiotowym (obdarowanym musi być określona osoba), jak i przedmiotowym (darowizna dotyczy zakładu), których łączne wystąpienie skutkuje zwolnieniem z opodatkowania. W świetle pierwszej przesłanki możliwość skorzystania ze zwolnienia ograniczona została podmiotowo do małżonka lub zstępnych darczyńcy/spadkodawcy, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę zwrotu: „nabycie przez małżonka lub zstępnych”. Pojęcie zstępnych obejmuje krewnych w linii prostej, pochodzących od wspólnego przodka, a zatem dzieci, wnuki i prawnuki darczyńcy. Zstępni bowiem to „krewni pochodzący od wspólnego przodka w linii prostej” (Słownik języka polskiego pod red. M. Szymczaka, PWN 1989, tom III, s. 1062).

W zakresie zwolnienia uregulowanego w art. 4 ust.1 pkt 10 ustawy nie przewidziano matki darczyńcy występującej w omawianej sprawie jako nabywca.

Ze względu na pokrewieństwo matkę zaliczyć należy do wstępnych.

Według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której zostały nabyte rzeczy (prawa majątkowe), jest to bowiem krewny w linii prostej, będący jej przodkiem (na równi z dziadkami, pradziadkami).

Skoro w sprawie nie występuje ustawowa przesłanka o charakterze podmiotowym, to tym samym wykluczone jest zastosowanie zwolnienia przewidzianego w art. 4 ust.1 pkt 10 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Na marginesie zaznaczyć natomiast należy, że do zakładu należy odnieść definicję przedsiębiorstwa zawartą w art.55 1 Kodeksu cywilnego.

Zatem zakład, dla celów podatku od spadków i darowizn, to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej i według tych kryteriów winna być dokonywana kwalifikacja przedmiotu opodatkowania.

Dodać należy, że obowiązek podatkowy powstanie bądź z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, bądź z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia (art. 6 ust.1 pkt 4) i w myśl zasady wyrażonej w art. 5 ciąży solidarnie na obu stronach tej czynności cywilnoprawnej.

Końcowo zauważyć należy, że omawiany przypadek dotyczy darowizny dokonanej pomiędzy osobami zaliczanymi do tzw. I grupy podatkowej w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy, stąd też stosownie do treści art. 9 ust. 1 pkt 1 opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę 9.637 zł.

Oznacza to, że powyższa kwota wolna od podatku podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania (wartości rynkowej), zaś wysokość podatku ustalona zostanie od pozostałej nadwyżki wg skal wynikających z art. 15.

Jeżeli jednak nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby (lub po tej samej osobie) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

W takim przypadku od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych.