Zgodnie z art. 5a pkt 3 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j. t. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) przedsiębiorstwo - to przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Natomiast przedsiębiorstwo w myśl przepisów art. 55 Kodeksu cywilnego jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.Instytucja prawna darowizn jest uregulowana w przepisach art. 888- 902 Kodeksu cywilnego. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Obdarowanym może być osoba fizyczna jak i prawna. Mechanizm darowizny polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. W teorii prawa cywilnego i podatkowego bezpłatne przekazanie rzeczy i praw majątkowych, w tym przedsiębiorstwa jako zorganizowanego zespołu składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, a stanowiących majątek jednego małżonka na rzecz drugiego małżonka, ma charakter umowy darowizny i jest możliwe w świetle obowiązujących unormowań prawnych.
Na podstawie § 27 ust. 1 i 3 oraz § 28 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26.08.2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. Nr 152, poz. 1475 ze zm.) również w razie likwidacji działalności podatnik jest zobowiązany do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów oraz wyposażenia (wyposażenie objęte jest spisem z natury tylko w przypadku likwidacji zakładu). O zamiarze sporządzenia tego spisu podatnik powinien zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie co najmniej siedmiu dni przed datą jego sporządzenia.

Szczególne obowiązki związane z remanentem likwidacyjnym nakłada na podatników ww. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zasady jego sporządzania, wyceny oraz ustalania dochodu od wartości remanentu określa art. 24 ust. 3 cyt. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z przepisu tego wynika, że w razie zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o likwidacji działalności gospodarczej dochód ustala się przy zastosowaniu do wartości ustalonej według cen zakupu pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, nie będących środkami trwałymi - takiego wskaźnika procentowego, jaki wynika z udziału w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła likwidacja działalności, a jeżeli w tym okresie dochód nie wystąpił - w roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym nastąpiła likwidacja. Za datę likwidacji działalności gospodarczej uważa się datę określoną w zawiadomieniu. Dochodu z remanentu nie ustala się, jeżeli:
a) w wyniku zmiany formy prawnej lub połączenia przedsiębiorstw składniki majątku objęte remanentem zostały wniesione w formie wkładu lub aportu do nowo powstałego lub istniejącego przedsiębiorcy,
b) nastąpiła całkowita lub częściowa zmiana branży,
c) osoba fizyczna wniosła w formie wkładu lub aportu do spółki cywilnej albo spółki handlowej składniki majątku objęte remanentem,
d) nastąpiło przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową lub osobowej spółki handlowej w inną osobową spółkę handlową albo w kapitałową spółkę handlową.
Jak z powyższego wynika, podatnik na dzień likwidacji ma zawsze obowiązek sporządzenia remanentu likwidacyjnego, jednak nie zawsze będzie on podlegał opodatkowaniu.
Dochód ustalony z remanentu likwidacyjnego podlega opodatkowaniu 10 % zryczałtowanym podatkiem dochodowym.
Stosownie do art. 44 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatek od dochodu z remanentu likwidacyjnego jest płatny w terminie płatności zaliczki za ostatni miesiąc prowadzenia działalności. W tym przypadku podatnik jest obowiązany dołączyć do deklaracji PIT - 5 spis pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, w tym także dzieł sztuki, eksponatów muzealnych i aparatury audiowizualnej, jeżeli wydatki na ich nabycie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, nie będących środkami trwałymi, a także załącznik PIT-5/X „Informacja o należnym zryczałtowanym podatku dochodowym”.

W myśl art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j. t. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514) zwolnione od podatku jest nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części bez względu na wartość pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny. Niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku. Wyjątek stanowią sytuacje niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych. W przypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia tej działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego. Pojęcie „zakład wytwórczy, budowlany, handlowy, usługowy” winno być rozumiane szeroko, tj. jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, a zatem konieczne jest ustalenie między innymi wartości jego wyposażenia (urządzeń, produktów, materiałów). Przesłanką do skorzystania z tej ulgi jest wykazanie, że nabywca kontynuje i będzie kontynuował prowadzenie zakładu.
W świetle przepisu art. 22g ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwzględnieniem ust. 2 - 18, uważa się w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób - wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa te wartość w niższej wysokości.
Ze złożonego zapytania wynika, że podatniczka zamierza przekazać prowadzoną firmę w całości w formie darowizny na rzecz małżonka, który również prowadzi działalność gospodarczą, a następnie z dniem 30.09.2004 r. zlikwidować tę działalność gospodarczą.

W związku z powyższym podatniczka zwraca się z pytaniami:
1) czy w świetle obowiązujących unormowań prawnych istnieje możliwość przekazania firmy na rzecz małżonka w formie darowizny,
2) czy w razie przekazania firmy w formie darowizny, powstanie obowiązek zapłaty zryczałtowanego podatku dochodowego,
3) czy w związku z przejęciem przedsiębiorstwa obdarowany małżonek obowiązany jest do zapłaty podatku dochodowego, czy zobowiązany będzie do zapłaty podatku od spadków i darowizn,
4) czy umowa darowizny jest podstawą do wprowadzenia środka trwałego do ewidencji środków trwałych obdarowanego małżonka oraz do wykorzystywania przez obdarowanego małżonka programu komputerowego, używanego dotychczas w przedsiębiorstwie darczyńcy.
W świetle opisanego stanu faktycznego i prawnego należy stwierdzić, że:
Ad 1) Istnieje możliwość przekazania firmy przez podatniczkę na rzecz małżonka w formie darowizny.
Ad 2) Podatniczka jest zobowiązana jest do sporządzenia remanentu na dzień likwidacji, aczkolwiek jego wartość będzie wynosić „0” jeżeli darowizna przedsiębiorstwa nastąpi przed likwidacją działalności, w związku z czym nie wystąpi też zryczałtowany podatek dochodowy.
Ad 3) Do obdarowanego (małżonka) zastosowanie mają przepisy ustawy o podatku od spadku od darowizn, zgodnie z którymi, przy spełnieniu określonych warunków obdarowany nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku od darowizn.
Ad 4) Umowa darowizny jest podstawą do wprowadzenia środka trwałego do ewidencji środków trwałych i upoważnia obdarowanego do korzystania z programu komputerowego używanego przez darczyńcę.