Ad. 1. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 6a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o pdof,” wolne od podatku dochodowego są wygrane w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, grze telebingo, zakładach wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audioteksowych i loteriach fantowych, jeżeli jednorazowana wartość tych wygranych nie przekracza 2.280 zł, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych.

W myśl przepisów ustawy z dnia 29.07.1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27) loteria promocyjna i fantowa jest grą losową tj. grą o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik zależy w szczególności od przypadku, a warunki gry określa regulamin.
Loteria fantowa to gra, w której uczestniczy się poprzez nabycie losów lub innego dowodu w grze, a podmiot urządzający loterię oferuje wyłącznie wygrane rzeczowe. Natomiast w loterii promocyjnej uczestniczy się poprzez nabycie towarów, usługi lub innego dowodu udziału w grze i tym samym nieodpłatnie uczestniczy się w loterii, wygraną w tym przypadku może być zarówno wygrana pieniężna lub rzeczowa.
Podmiot urządzający loterię fantową lub promocyjną zobowiązany jest m.in. do uzyskania zezwolenia na urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie gier losowych, sporządzenia regulaminu itp.

Wprawdzie w/w ustawa z 29.07.1992 r. nie ogranicza prawa do udziału w grach losowych tylko osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, to jednak uczestnictwo w tego rodzaju grach - zgodnie ze zwyczajem - należało do osób fizycznych. Skoro jednak, udział w grze – poprzez nabycie losu lub towaru – bierze podmiot gospodarczy (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą) i z tego źródła przychodu powstaje przychód (nabycie losu nastąpiło kosztem majątku przedsiębiorcy), to wygrana jest niewątpliwie przychodem z działalności gospodarczej, a w stosunku do tego źródła zastosowanie zryczałtowanego podatku, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdof, nie jest możliwe, a tym samym zwolnienie podatkowe określone w art. 21 ust. 1 pkt 6 ustawy nie przysługuje.

Opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej należy do obowiązków podatnika, przy czym wyboru formy opodatkowania (zasady ogólne, podatek liniowy czy zryczałtowany podatek dochodowy) należy dokonywać w terminach określonych ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przedstawionego wyżej zwolnienia od podatku dochodowego mogą korzystać jedynie osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej. U osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wygrana w w/w grach – jeżeli związana jest z tym źródłem przychodów - jest przychodem z działalności gospodarczej.

Ad. 2. Stosownie do art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdof podatek dochodowy w formie ryczałtu pobiera się od dochodów (przychodów) uzyskanych na terytorium Polski z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową w wysokości 10% wygranej lub nagrody. Przy ustalaniu podatku uwzględnia się zwolnienia przedmiotowe z tytułu tych wygranych wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 6 i 6a ustawy o pdof.

Jeżeli zatem jednorazowa wartość takiej nagrody przekroczy kwotę 2.280 zł, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 6a ustawy, to od wygranych tych pobiera się podatek w wysokości 10% wygranej (od pełnej wartości).

Zryczałtowany podatek dochodowy pobierają, jako płatnicy podmioty, które wypłacają lub wydają powyższe wygrane (uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia gier i zakładów wzajemnych). Podatek ten pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania (art. 30 ust. 3 ustawy).

Należy zauważyć, że powyższe regulacje prawne mają zastosowanie, gdy nabywcą nagrody, wygranej jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej.