W odpowiedzi na pismo z dnia 23 września 2004r. (data wpływu do tut. organu 24 września 2004r.) w sprawie interpretacji przepisów podatku od towarów i usług - Naczelnik Urzędu Skarbowego Łódź – Śródmieście działając na podstawie art. 14 a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) uprzejmie wyjaśnia, co następuje.

W przedmiotowym piśmie Podatnik pyta „czy wynagrodzenie adwokata z tytułu prowadzenia spraw z urzędu wypłacane przez sąd podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, czy też jest wyłączone spod opodatkowania na podstawie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług”.

Ponadto Podatnik prosi „w przypadku udzielenia odpowiedzi, z której wynikałoby, iż wynagrodzenie z tytułu prowadzenia spraw z urzędu jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług” o odpowiedź na następujące pytania:

• komu powinien wystawić fakturę VAT – sądowi czy też osobie którą reprezentuje przed sądem,
• czy podatek od towarów i usług powinien płacić od kwoty zasądzonej przez sąd, czy też od kwoty wypłaconej przez sąd,
• czy sąd czyni w sposób prawidłowy pobierając zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych od całego wynagrodzenia w sytuacji, gdy w wynagrodzeniu tym jest zawarty podatek od towarów i usług, co powoduje, iż zaliczka na podatek dochodowy jest pobierana także od podatku od towarów i usług.

Zdaniem Podatnika „wynagrodzenie z tytułu spraw prowadzonych z urzędu jest wyłączone spod obowiązywania ustawy o podatku od towarów i usług na mocy art. 15 ust. 3 pkt 3 tejże ustawy”.

Ponadto w złożonym piśmie z dnia 23 września 2004r. Podatnik stwierdza, iż „ustawodawca w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11marca 2004r. o podatku od towarów i usług wyłączył spod opodatkowania podatkiem od towarów i usług przychody wymienione w art. 13 pkt 2 – 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. między innymi przychody osób, którym sąd lub prokurator na podstawie określonych przepisów zlecił wykonanie określonych czynności(...). Ustawodawca, w przypadku podatku od towarów i usług, zawęził jednak wyłączenie spod opodatkowania tylko do takich sytuacji, w których z tytułu wykonania tych czynności, osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności, co do warunków wykonania tych czynności, wynagradzania i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności. Sąd niewątpliwie określa wysokość wynagrodzenia z urzędu i jest z tego tytułu odpowiedzialny w stosunku do adwokata, wyznacza terminy w sprawie, a więc określa warunki wykonania tych czynności, nie może jednak w żadnym przypadku określać merytorycznego sposobu prowadzenia sprawy z urzędu".

Na mocy ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535) zwanej w dalszej części „ustawą”, zgodnie z art. 15 ust. 1, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności

Stosownie zaś do ust. 2 w/w artykułu 15 – działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wskazuje, iż za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2 – 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

Stosownie zaś do art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 cytowanej ustawy, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9 cytowanego przepisu.

W świetle powyższego przychody adwokatów wykonujących określone czynności na zlecenie sądu, prokuratury lub Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi należy kwalifikować do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w powołanym wyżej art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Konsekwencją takiej klasyfikacji przychodu, zgodnie z art. 41 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 26 lipca 1991r., płatnicy, którzy dokonują wypłat należności osobom określonym w art. 3 ust. 1, z tytułu działalności określonej w art. 13 pkt 6, są obowiązani pobierać zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19 % należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9, oraz pomniejszonej o składki potracone przez płatnika w danym miesiącu na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenia chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b.

Ponadto w myśl art. 14 ust. 1 w/w ustawy z dnia 26 lipca 1991r. za przychód z działalności gospodarczej o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Należy przy tym podkreślić, iż w świetle przepisów prawa podatkowego, osoby prowadzące działalność gospodarczą, mogą równocześnie wykonywać na zlecenie w/w podmiotów określone czynności i osiągać z tego tytułu przychody, o których mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jak wynika z przytoczonego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy czynności podlegające opodatkowaniu nie są samodzielnie wykonywaną działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:

• przychody uzyskane przez podatnika z tytułu wykonania tych czynności są zaliczone do przychodów wymienionych w art. 13 pkt 2-8 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• osoby wykonujące te czynności są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny co do warunków wykonania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

W piśmie z dnia 23 września 2004r. Podatnik określa, iż „Sąd niewątpliwie określa wysokość wynagrodzenia z urzędu i jest z tego tytułu odpowiedzialny w stosunku do adwokata, wyznacza terminy w sprawie, a więc określa warunki wykonania tych czynności, nie może jednak w żadnym przypadku określać merytorycznego sposobu prowadzenia sprawy z urzędu. Podatnik nie podaje jednak żadnych informacji co do warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, tj. m.in. warunków odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

W myśl art. 78 § 1 ustawy z dnia 06 czerwca 1997r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Sąd więc, na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza obrońcę z urzędu do osobistego udzielenia pomocy prawnej. Brak jest jednak, w tym zakresie, tak daleko idącej ingerencji sądu, by można mówić o przyjęciu przez sąd odpowiedzialności za działania obrony.

Zatem zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy nie są działalnością gospodarczą wyłącznie te czynności świadczone przez wykonawcę zlecenia, z tytułu których odpowiedzialność ponosi zlecający, w przedmiotowym przypadku byłby to sąd. Jeśli zaś odpowiedzialność z tytułu wykonywania czynności ponosi jej bezpośredni wykonawca (tzn. adwokat) przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 nie ma zastosowania.

Chociaż więc przychody uzyskiwane przez adwokatów z tytułu wykonywania określonych czynności na zlecenie sądu zostały wymienione w art. 13 pkt 6 cytowanej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jednak przy świadczeniu usług pomocy prawnej przez adwokata, zdaniem tutejszego organu sąd nie ponosi odpowiedzialności za działania obrony, tak więc przedmiotowe usługi należy uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy i opodatkować na podstawie art. 41 ust.1 ustawy, w myśl którego stawka podatku wynosi 22 %.

Stosownie zaś do art. 106 ust. 1 Podatnicy o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Zasady wystawiania faktur uregulowane zostały w § 11-30 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie maja zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970).

W § 12 ust. 1 w/w rozporządzenia określono, iż faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży, powinna m.in. zawierać imiona i nazwiska lub nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy.

W przypadku więc wykonywania przez adwokatów określonych czynności na zlecenie sądu, czynności te winny być udokumentowane fakturą VAT wystawioną dla nabywcy na potwierdzenie świadczonych usług.

Jednocześnie należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2 –22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnych charakterze związana z dostawą lub świadczeniem usług.