W związku z żądaniem udzielenia pisemnej informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług - zawartym w Pana piśmie z dnia 21.10.2004r. (data wpływu do tut. organu 22.10.2004r.) – Naczelnik Urzędu Skarbowego Łódź-Polesie działając na podstawie art. 14a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) uprzejmie wyjaśnia, co następuje.

W przedmiotowym piśmie pyta Pan „czy świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu 1/na skutek ustanowienia go pełnomocnikiem procesowym na podstawie postanowienia Sądu wydanego w trybie art. 117-119 kpc, 2/w warunkach ponoszenia odpowiedzialności zlecającego Skarbu Państwa, reprezentowanego przez statio fisci (Sąd) za działania tego pełnomocnika na zasadach ogólnych 3/i w warunkach wynagradzania pełnomocnika określonych wyraźnie przepisami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – jest czynnością nie uznawaną za wykonywanie samodzielnie działalności gospodarczej, o której stanowi ust. 1 art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, lecz czynnością z tytułu której przychód został wymieniony w art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26.07.1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i jednocześnie o której wprost stanowi przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług”.

Ponadto prosi Pan o odpowiedź na następujące pytanie: czy świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu w warunkach określonych w pytaniu j.w. stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Zdaniem Pana świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu nie jest czynnością uznawaną za wykonywanie samodzielnie działalności gosp., o której stanowi art.15 ust.1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług lecz korzysta z dyspozycji przepisu szczególnego art. 15 ust. 3 pkt 3 tej ustawy gdyż: a/jest wymieniona wprost w pkt 6 art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych i b/ poprzez wydane przez sąd orzeczenie o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu pomiędzy konkretnym radcą prawnym a Skarbem Państwa reprezentowanym przez ten sąd zawiązał się szczególny stosunek prawny mający za przedmiot świadczenie pomocy prawnej w warunkach ściśle określonych zasad wynagradzania (rozporządzenie MS) warunków wykonywania (kodeks postępowania cywilnego, zasady etyki i odpowiedzialności radców prawnych) i odpowiedzialności za wykonanie tych czynności (Konstytucja, kodeks cywilny, kodeks postępowania cywilnego). Ponadto Pana zdaniem świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu nie stanowi przedmiotu opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Na mocy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535) zwanej w dalszej części „ustawą”, zgodnie z art. 15 ust. 1, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54 z 5 kwietnia 2004r. poz. 535) działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W oparciu o ww. przepis należy stwierdzić, że czynności wykonywane w ramach tak rozumianej działalności gospodarczej podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wyjątki od powyższej zasady zawarte zostały w art. 15 ust. 3 ww. ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z ww. przepisem za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 ze zm.),2)wykonywanych przez osobę fizyczną na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli:• umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub • w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,3)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 rokuo podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do:• warunków wykonywania tych czynności,• wynagrodzenia i• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

W art. 13 pkt 2-8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,wymieniono następujące przychody z tytułu działalności wykonywanej osobiście:2)działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych,3)działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę,4)działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi,5)otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek,6)osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów z tytułu osobiście wykonywanej działalności na podstawie kontraktu menedżerskiego lub umów o podobnym charakterze,7)otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,8)z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:a)osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej,b)właściciela(posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej orazprzychodów, o których mowa w pkt.9 art.13 (tzw. kontrakty menedżerskie).

Podkreślić należy, że czynności te muszą być wykonywane w ramach działalności wykonywanej osobiście, a zatem z wykluczeniem realizacji tych czynności w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art.5a pkt.6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (pozarolnicza działalność gosp.-oznacza działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły,prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art.10 ust.1 pkt.1,2 i 4-9).

W świetle powyższego przychody radców prawnych (adwokatów) wykonujących określone czynności na zlecenie sądu, prokuratury lub Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi należy kwalifikować do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w powołanym wyżej art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie zauważam, że w przepisach wykonawczych do ustawy, tj. zgodnie z zapisem § 8 ust. 1 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004r w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 97, poz. 970)zwalnia się od podatku czynności, o których mowa w art. 13 pkt 9 ustawy z 26 lipca 1991r .o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000r. Nr 14,poz.176,ze zm.), jeżeli wykonywane są przez osoby, które z tytułu ich wykonywania są związane ze zlecającym ich wykonanie prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności, co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia oraz odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

Zgodnie z zapisem art. 13 pkt 9 w/cyt. ustawy o podatku dochodowym za przychody z działalnościwykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej- z wyjątkiem przychodów,o których mowa w pkt 7.

W świetle wyżej cyt. przepisów wyłączenie od opodatkowania nie jest bezwarunkowe.Konieczne jest by osoby fizyczne były związane ze zlecającym prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny między zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecenie. Chodzi tu o warunki wykonywania tych czynności, wynagrodzenia oraz odpowiedzialności zlecającego.Jeżeli zlecenia, nie są wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a stanowią przychody z tak zwanej działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 2-8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to działalność ta nie stanowi działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu VAT.

Jeżeli natomiast wymienione warunki nie będą spełnione – czyli jeśli stosunek prawny pomiędzy wykonującym usługę a zlecającym nie będzie spełniał powyższych kryteriów – działalność będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług.

Ponadto tutejszy organ podatkowy pragnie zauważyć, że jeżeli radcy prawni (adwokaci) w zakresie wykonywania czynności na zlecenie sądu byliby uznawani za organ władzy publicznej, to podlegaliby regulacji art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którym nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

W świetle powyższych ustaleń, ponieważ świadczy Pan usługi prawnicze i jest zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług oraz składa deklaracje VAT-7 to w przypadku niespełnienia któregokolwiek z warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 w/w ustawy czynności w zakresie pomocy prawnej będą stanowiły przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

W złożonym piśmie prosi Pan ponadto o odpowiedź na pytania:-jak opodatkować przychód z tytułu wykonywanych czynności pomocy prawnej,-w jaki sposób należy wystawić prawidłowo fakturę VAT za wykonane czynności obrony z urzędu.

Stosownie zaś do art. 106 ust. 1 podatnicy o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Zasady wystawiania faktur uregulowane zostały w par. 11-30 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970).

W par. 12 ust. 1 w/w rozporządzenia określono, iż faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży, powinna zawierać imiona i nazwiska lub nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy. W przypadku więc wykonywania przez radców prawnych (adwokatów) określonych czynności na zlecenie sądu, czynności te winny być udokumentowane fakturą VAT wystawioną dla nabywcy na potwierdzenie świadczonych usług.

Jednocześnie należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostawą lub świadczeniem usług.

Reasumując, w sytuacji gdy do czynności wykonywanych przez Pana nie ma zastosowania przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 cyt. ustawy z dnia 11 marca 2004r., osobą odpowiedzialną za terminowe rozliczanie podatku VAT jest Pan jako osoba wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą w ramach kancelarii prawnej i równocześnie będąca podatnikiem podatku VAT.

Odpowiedzi udzielono w oparciu o przedstawiony stan faktyczny i prawny obowiązujący w dacie udzielenia odpowiedzi.