Stan faktyczny:

We wrześniu 2003r. sąd ogłosił upadłość w stosunku do przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą. Od dnia ogłoszenia upadłości zarząd nad majątkiem firmy przejął syndyk, który zgodnie z decyzją sądu kontynuuje działalność gospodarczą.

Ocena prawna stanu faktycznego:

W myśl postanowień art. 44 ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej są obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy.

W terminach płatności zaliczek za miesiące od stycznia do listopada podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym deklaracje według ustalonego wzoru o wysokości dochodu osiągniętego od początku roku – co wynika z art. 44 ust. 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991r., a w terminie do 30 kwietnia następnego roku zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym – co z kolei wynika z art. 45 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991r.

Ponieważ ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia „podatnik” należy posiłkować się więc definicją zawartą w art. 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 137, poz. 928 z późn. zm.), w myśl którego podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Zgodnie z art. 20 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991r. nr 118, poz. 512 z późn. zm.) – obowiązującego do dnia 30 września 2003r. – na skutek ogłoszenia upadłości upadły traci z mocy samego prawa zarząd oraz możność korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego w dniu ogłoszenia upadłości, jak też nabytym w toku postępowania. Majątek ten stanowi masę upadłości. Stosownie zaś do art. 18 ust. 1 rozporządzenia z dnia 24 października 1934r. z chwilą ogłoszenia upadłości upadły obowiązany jest m.in. wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, jak również wydać księgi handlowe, korespondencję i inne dokumenty.

Aczkolwiek pozbawienie upadłego prawa do zarządzania oraz możności korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do masy upadłości, nie pozbawia upadłego w stosunku do tej masy praw właścicielskich i obligacyjnych, jak też fakt ogłoszenia upadłości nie wpływa na zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych upadłego to znamiennym jest fakt, iż syndyk masy upadłościowej – nie będąc podmiotem zobowiązanym podatkowo – obejmując zarząd majątkiem upadłego działa w jego imieniu i na jego rachunek we wszystkich czynnościach prawnych.

Prawo upadłościowe nie wyłącza stosowania ustaw podatkowych, przewiduje jedynie ograniczenie swobody działania podatnika (upadłego) w zakresie zarządu i rozporządzania majątkiem. Nie przewiduje także jakiegokolwiek zwolnienia z obowiązku podatkowego upadłego.

Z powyższego bezspornie wynika, że upadły nadal pozostaje podatnikiem i do niego należy obowiązek zapłacenia podatku.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że w deklaracjach PIT-5 należy podać dane identyfikacyjne podatnika będącego w upadłości, zaś syndyk – działający w imieniu i na rzecz upadłego – jest zobowiązany do podpisywania tych deklaracji.

Podobna zasada obowiązuje przy składaniu zeznania o wysokości dochodu osiągniętego w roku podatkowym – jeżeli wykazane zostały w tym zeznaniu wyłącznie przychody (dochody) z działalności gospodarczej upadłego.

Natomiast w sytuacji, gdy w zeznaniu rocznym wykazane zostaną także inne dochody np. z działalności wykonywanej osobiście, praw majątkowych czy wynagrodzenia za pracę – wówczas w zeznaniu tym podaje się dane identyfikacyjne podatnika (upadłego) i zeznanie to podpisuje podatnik. Do obowiązków syndyka nie należy bowiem weryfikacja otrzymanych od podatnika (upadłego) dokumentów i udzielonych wyjaśnień w kwestii przychodów (dochodów) niedotyczących działalności gospodarczej zarządzanej przez syndyka.

Mając zaś na względzie, że w zeznaniu tym wykazane zostaną także dochody z działalności gospodarczej, którą w imieniu i na rachunek podatnika zarządza syndyk wskazane byłoby, aby przedmiotowe zeznanie zostało podpisane również przez syndyka.

Syndyk masy upadłościowej ponosi również odpowiedzialność za rzetelność i niewadliwość ksiąg rachunkowych.