Stan faktyczny:

Podatnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych w zakresie obrotu samochodami oraz częściami samochodowymi. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że na podstawie zawartych umów klienci wpłacają tzw. kaucje zwrotne w celu zabezpieczenia właściwej realizacji umowy zakupu towarów i usług oferowanych przez podatnika. Po wykonaniu umowy sprzedaży (na podstawie dyspozycji złożonej przez klienta) wpłacona tzw. kaucja zwrotna zostaje zwrócona kontrahentowi lub zostaje zaliczona na poczet ceny zakupu towaru lub usługi. W przypadku nie wywiązania się z umowy przez kontrahenta wpłacona kaucja przepada.

Ocena prawna stanu faktycznego:

Pojęcie kaucji i zadatku nie zostało zdefiniowane w przepisach prawa podatkowego. Natomiast z definicji słownikowej wynika, że kaucja to: suma pieniężna, złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie niedopełnienia zobowiązani, a zadatek to: suma pieniężna dawana przy zawarciu umowy w celu zapewnienia jej wykonania; zaliczka na poczet należności; akonto.

Zgodnie z art. 394 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

Stosownie do treści art. 14 ust. 1c ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000r., nr 14, poz. 176 z późn. zm.) za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 1, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 1e-1g, dzień wystawienia faktury (rachunku), nie później jednak niż ostatni dzień miesiąca, w którym:

1. wydano rzecz, zbyto prawo majątkowe lub
2. wykonano usługę, w tym częściowo wykonano usługę, jeżeli jej częściowe wykonanie stanowi wynikający z umowy lub z odrębnych przepisów tytuł do zapłaty, lub
3. otrzymano zapłatę za wykonanie świadczenia - w pozostałych przypadkach.

Jednocześnie ustawodawca w art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. postanowił, że do przychodów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek.

Powyższe oznacza, że otrzymane pieniądze nie są przychodami w rozumieniu ustawy podatkowej, jeżeli nie stanowią zapłaty za wykonane świadczenie, a jedynie zadatek, przedpłatę lub zaliczkę na poczet przyszłych świadczeń. Przysporzenia majątkowe, kwalifikowane jako przychody, muszą mieć bowiem charakter definitywny. Zaliczki i zadatki zaś mogą być podatnikowi zwrócone przed upływem terminu wykonania dostawy towarów i usług, na poczet których zostały wpłacone. Użyte w przytoczonym przepisie sformułowanie: „które zostaną wykonane” oznacza, że pobrana wpłata (zadatek, zaliczka) np. za usługi, które mają być wykonane w następnych okresach sprawozdawczych staje się przychodem z działalności gospodarczej dopiero po wykonaniu usługi.

W świetle przedstawionego stanu prawnego należy stwierdzić, że kaucję zabezpieczającą odbiór towaru lub wykonanej usługi należy traktować jako zadatek pobranej wpłaty na poczet przyszłej transakcji. A zatem same wpłaty tzw. kaucji zwrotnej pobranej na poczet nie wykonanych jeszcze usług, nie powodują powstania przychodu dla celów podatku dochodowego.

Natomiast w przypadku nie wywiązania się z zawartej umowy przez kontrahenta - zatrzymana kaucja stanowi przychód, którego wartość nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych.