Z wniosku podatników wynika, że małżonkowie prowadzą wspólnie działąlność gospodarczą, najpierw w oparciu o jeden wpis do ewidencji działalności gospodarczej, a od 2004 r. w oparciu o odrębne dwa wpisy.
W związku z zapisami ustawy o działalności gospodarczej podatnicy zamierzają zmienić formę prawną prowadzonej działalności gospodarczej i zawrzeć społkę cywilną.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 7 Ordynacji podatkowej podatnikiem, ktory na mocy ustaw podatkowych podlega obowiazkowi podatkowemu jest:

- osoba fizyczna,

- osoba prawna,

- jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej,

- inne podmioty ustanowione podatnikami przez ustawy podatkowe.

Pojęcie osoby fizycznej nie jest określone przez przepisy prawa podatkowego i zgodnie z zasadami zewnętrznej wykładni systemowej przejmowane jest z prawa cywilnego. Według art. 8 § 1 ustawy z dnia 23.04.1994 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) zwanej dalej k.c., każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Oznacza to, że jako osoba fizyczna może on być podmiotem praw i obowiązków, także w dziedzinie opodatkowania.

Byt osoby prawnej, w przeciwieństwie do osoby fizycznej, tworzony jest przez prawo. Są to Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (np. spółki z o.o., spółki akcyjne, banki, spółdzielnie).

Polski prawodawca nie definiuje pojęcia jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. Przyjmuje się, że są to wszelkie podmioty o zróżnicowanych formach organizacyjno-prawnych, które nie są ani osobami fizycznymi ani też prawnymi. Do tej grupy zaliczane są spółki cywilne, jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, zakłady budżetowe.
Na gruncie prawa podatkowego są one traktowane w różny sposób mimo, że stanowią one jednostki organizacyjne i w stosunkach zobowiązaniowych są traktowane jako samodzielne podmioty np. ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług ( Dz. U. 54, poz. 535 z późn. zm.) zwana dalej ustawą o Vat, uznaje spółkę cywilną jako podmiot podatku, natomiast podatkiem dochodowym opodatkowani są wspólnicy spółki, a więc są oni podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych unormowanego w ustawie z 26.0.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. z 2000 r. Dz. U. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) a nie podatku dochodowego od osób prawnych.
Cytowana powyżej ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadza pojęcie zbiorowego podmiotu podatkowego jakim są małżonkowie. W artykule 8 ust. 1 tejże ustawy mowa jest o przychodach np. z udziału w spółce nie będącej osobą prawną czy dochodach ze wspólnego przedsięwzięcia.

Tak więc w prawie podatkowym nie występuje podmiot spółka małżeńska i w związku z tym nie mamy tu do czynienia z przekształceniem spółki.

Podatnikiem jest tylko podmiot posiadający obowiązek podatkowy w związku z zaistnieniem zdarzenia zdefiniowanego w konkretnej ustawie podatkowej.

Sam obowiązek podatkowy zdefiniowany w art. 4 Ordynacji podatkowej to:"...wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach."

Obowiązek podatkowy we wszystkich jego elementach (podmiot i przedmiot podatku oraz podstawa opodatkowania) musi w całości być uregulowany w ustawie i nie może być korygowany w procesie wykładni prawa.

Ustawa z dnia 09.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. z 2005 r. Dz. U. Nr 41. poz. 399) zwana dalej ustawą o PCC, w art. 3 wiąże obowiązek podatkowy z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. W rozdziale 1 - "Przedmiot opodatkowania" wymienia w art. 1 ust. 1 lit k umowę spółki ( akt założycielski) oraz nadmienia w punkcie 2 tegoż ustępu że podatkowi podlega również zmiana tejże umowy, jeżeli powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania. Dla potrzeb podatku od czynności cywilnoprawnych za zmianę umowy spółki należy uważać - zgodnie z definicją znajdującą się ust. 3 tegoż artykułu:

"...przy spółce osobowej - wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki albo podwyższenie kapitału zakładowego, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika lub akcjonariusza, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika lub akcjonariusza spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania;..."

"...przekształcenie, podział lub łączenie spółek, jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki lub podwyższenie kapitału zakładowego;..."

Jednocześnie w art. 1a ustawy o PCC zdefiniowano m.in. określenia:

- spółka osobowa jako spółka: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa lub komandytowo-akcyjna,

- spółka kapitałowa jako spółka: z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjna.

Należy podkreślić, że podatkowi podlegają tylko te czynności cywilnoprawne,które zostały wymienione enumeratywnie w art. 1 ustawy o PCC.

Treść nazwanych czynności cywilnoprawnych wymienionych wyraźnie w ustawie o PCC należy ustalać w odniesieniu do postanowień kodeksu cywilnego regulującego poszczególne zagadnienia.

Umowa spółki cywilnej została uregulowana w art. 860 - 875 k.c. Stwierdzono m.in. że przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów, oraz że umowa spółki powinna być stwierdzona pismem, a także że wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.

Aby określić jakie zdarzenia prawne podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych w umowie spółki cywilnej trzeba odnieść się do art. 6 ust. 1 pkt 8 ustawy o PCC, w którym określono, że podstawę opodatkowania stanowi przy zawarciu umowy - wartość wkładów wniesionych do majątku spółki.

W przedstawionym stanie faktycznym należy zaznaczyć że mamy dwie sytuacje:

1. gdy przedmiotem wkładu jest "przedsiębiorstwo",

2. oraz gdy przedmiotem wkładu są składniki majątku.

Zdefiniowane w art. 55 ¹ k.c. przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej obejmujący w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zgodnie z sentencją wyroku Sądu Najwyższego z dnia 08.04.2003 r. IV CKN 51/01 (LEX nr 78892) "...dla oceny, że doszło do wniesienia przedsiębiorstwa jako aportu do spółki nie jest konieczne ani decydujące stwierdzenie w akcie aportu, iż przedmiot aportu wyczerpuje wszystkie składniki przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 ¹ k.c. Przedmiot wkładu musi być określony w umowie o wniesieniu aportu. Określenie to może w przypadku przedsiębiorstwa polegać na ogólnym stwierdzeniu, że przedmiotem aportu jest przedsiębiorstwo albo na wyliczeniu wnoszonych składników w sposób bezpośredni lub przez odwołanie się do innych dokumentów, takich jak bilans czy specyfikacja aportu."

Należny podatek od czynności cywilnoprawnych od umowy spółki zgodnie z art. 5 cyt. ustawy o PCC ciąży solidarnie na stronach zawierających umowę spółki cywilnej. Powinien być, bez wezwania organu podatkowego, zapłacony w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek pobierany jest przez płatnika - notariusza. Wówczas podatek oblicza i pobiera płatnik czyli notariusz.

Stawka podatku wynosi 0,5 % podstawy opodatkowania (art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy o PCC).

Przy umowie spisanej w formie aktu notarialnego, zgodnie z art. 6 ust. 9 pkt 1 ustawy o PCC od podstawy opodatkowania odlicza się kwotę wynagrodzenia wraz z podatkiem Vat, pobraną przez notariusza za sporządzenie aktu notarialnego umowy spółki.

W powyższym 14-sto dniowym terminie należy złożyć deklarację PCC-1 podpisaną przez wszystkie podmioty zawiązujące umowę spółki.

Właściwość miejscowa organu podatkowego, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 3 w/w ustawy o PCC ustalana jest ze względu na siedzibę spółki.

Należy zwrócić uwagę, że na podstawie § 8 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27.04.2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wkłady niepieniężne (aporty) wnoszone do spółek prawa handlowego i cywilnego są zwolnione z podatku Vat. Sama czynność aportu nie wywoła też skutków w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podatnicy mogą dokonać zmiany formy organizacyjnej prowadzonej działalności w wyniku czego utworzą spółkę cywilną. Taka spółka wstąpi we wszystkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki związane z przedsiębiorstwem. Wynika to z art. 93a § 1 i § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej gdzie stwierdzono, iż podobnie jak osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku:

- przekształcenia innej osoby prawnej,

- przekształcenia spółki niemającej osobowości prawnej

tak i spółka niemająca osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki.

Nie daje to jednak podstawy do wyłączenia z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych powyższej czynności cywilnoprawnej jaką jestzawarcie umowy spółki cywilnej.