INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 9 sierpnia 2012 r. (data wpływu 14 sierpnia 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności związanej z bezumownym korzystaniem z nieruchomości oraz z pomieszczeń – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 14 sierpnia 2012 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności związanej z bezumownym korzystaniem z nieruchomości oraz z pomieszczeń.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący zaistniały stan faktyczny:

Spółka Akcyjna w celach przesyłowych energii cieplnej korzysta bez tytułu prawnego z nieruchomości gruntowych Spółdzielni, na których znajdują się osiedla mieszkaniowe, w ten sposób, że pod powierzchnią gruntu stanowiącego własność Spółdzielni przebiegają sieci ciepłownicze. Przebieg sieci ciepłowniczych w gruncie skutkuje tym, że części nieruchomości, pod którymi przebiegają sieci pozostają wyłączone z użytkowania Spółdzielni.

Ponadto Spółka również w celach dostarczania energii cieplnej korzysta bez tytułu prawnego z pomieszczeń Spółdzielni, w których znajdują się urządzenia będące własnością Spółki. Spółdzielnia pisemnie wzywała i powiadamiała Spółkę o ciążącym na niej obowiązku uregulowania stanu prawnego korzystania z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń Spółdzielni oraz wystąpiła z roszczeniem o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie.

W związku z bezskutecznym upływem terminu zapłaty przez Spółkę wierzytelności odszkodowawczych Spółdzielnia skierowała do sądu rejonowego wniosek o zawezwanie Spółki do próby ugodowej w sprawie o zapłatę odszkodowania.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy roszczenie Spółdzielni wobec Spółki o zapłatę wierzytelności odszkodowawczych za bezumowne korzystanie bez tytułu prawnego z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń będących własnością Spółdzielni jest odszkodowaniem mającym charakter rekompensaty za uniemożliwienie wykorzystywania tych nieruchomości w odmienny sposób przez Spółdzielnię...

Zdaniem Wnioskodawcy, korzystanie przez Spółkę bez tytułu prawnego z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń będących własnością Spółdzielni nie stanowi usługi w rozumieniu przepisów art. 5 oraz art. 8 ustawy o podatku od towarów i usług, nie jest zatem czynnością podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT. Roszczenie wobec Spółki o zapłatę wierzytelności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie stanowi wynagrodzenia, ale jest rodzajem odszkodowania mającego na celu zrekompensowanie powstałej szkody.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zaistniałego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Art. 7 ust. 1 ustawy stanowi, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. Przy czym należy zwrócić uwagę w szczególności na przepis art. 8 ust. 1 pkt 2, który przez świadczenie usług nakazuje rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Zauważyć należy, iż stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, co do zasady podlega opodatkowaniu wówczas gdy ma charakter odpłatny.

Kwestią „odpłatności” TSUE zajmował się w swoim orzecznictwie wielokrotnie (np. w sprawach: C-16/93, C-213/99, C-404/99) podkreślając, iż o dostawie towarów i usług za wynagrodzeniem można mówić jedynie w sytuacji, gdy istnieje ścisły związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty na relacjach cywilnoprawnych pomiędzy podmiotami. Związek, o którym mowa musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że odpłatność następuje za to świadczenie.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie czy w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym opłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowych oraz pomieszczeń będących własnością Wnioskodawcy podlega czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu – od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

O tym, czy bezumowne korzystanie z gruntu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy korzystający z nieruchomości, bez żadnej umowy i bez zgody użytkownika wieczystego zajmie grunt podatnika i wzniesie na niebędącym jego własnością gruncie określone obiekty, a właściciel tej nieruchomości dążąc do odzyskania prawa do użytkowania tego gruntu wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość odszkodowania – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania prawem użytkowania wieczystego gruntu i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące trwanie umowy – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż Spółka Akcyjna w celach przesyłowych energii cieplnej korzysta bez tytułu prawnego z nieruchomości gruntowych Spółdzielni, na których znajdują się osiedla mieszkaniowe, w ten sposób, że pod powierzchnią gruntu stanowiącego własność Spółdzielni przebiegają sieci ciepłownicze. Przebieg sieci ciepłowniczych w gruncie skutkuje tym, że części nieruchomości, pod którymi przebiegają sieci pozostają wyłączone z użytkowania Spółdzielni. Ponadto Spółka również w celach dostarczania energii cieplnej korzysta bez tytułu prawnego z pomieszczeń Spółdzielni, w których znajdują się urządzenia będące własnością Spółki. Spółdzielnia pisemnie wzywała i powiadamiała Spółkę o ciążącym na niej obowiązku uregulowania stanu prawnego korzystania z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń Spółdzielni oraz wystąpiła z roszczeniem o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie. W związku z bezskutecznym upływem terminu zapłaty przez Spółkę wierzytelności odszkodowawczych Spółdzielnia skierowała do sądu rejonowego wniosek o zawezwanie Spółki do próby ugodowej w sprawie o zapłatę odszkodowania.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku – w odniesieniu do kwestii, znajdujących się na nieruchomościach Wnioskodawcy, urządzeń przesyłowych energii cieplnej jak i pomieszczeń zajmowanych przez Spółkę Akcyjną – mamy do czynienia z sytuacją, gdzie jakkolwiek pomiędzy stronami nie została zawarta umowa dotycząca korzystania przez Spółkę Akcyjną z tych nieruchomości oraz pomieszczeń, to jednak, w ocenie tut. organu, wystąpiła dorozumiana zgoda na taki stan rzeczy. Wnioskodawca tolerował bowiem taką sytuację, jako że nie podjął dotychczas żadnych działań zmierzających do zaprzestania korzystania przez Spółkę Akcyjną z nieruchomości oraz pomieszczeń Wnioskodawcy a ponadto – z uwagi na fakt, iż Wnioskodawca wezwał pisemnie i powiadomił Spółkę Akcyjną o ciążącym na niej obowiązku uregulowania stanu prawnego korzystania z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń – istnieje wola zawarcia takiego porozumienia. Ponadto Wnioskodawca skierował do sądu rejonowego wniosek o zawezwanie Spółki do próby ugodowej w sprawie o zapłatę odszkodowania co świadczy, iż Wnioskodawca zgadza się w sposób dorozumiany (bezumownie) do wykorzystywania nieruchomości jak i pomieszczeń na ustalonych zasadach w zamian za określoną kwotę. Wnioskodawca nie podejmuje również żadnych działań w celu odzyskania nieruchomości gruntowych jak i pomieszczeń które zajmuje Spółka Akcyjna.

Mając zatem na uwadze całokształt przedstawionego stanu faktycznego, powołane regulacje z zakresu podatku od towarów i usług oraz przytoczone przepisy odrębne, należy stwierdzić, iż pozwalając Spółce Akcyjnej na korzystanie z gruntów i z pomieszczeń (tolerując taką sytuację), Wnioskodawca świadczył usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tak więc roszczenia Wnioskodawcy wobec Spółki Akcyjnej – niezależnie od tego, czy wypłacone zostaną na podstawie umowy (ugody pozasądowej), czy wyroku sądowego - będą w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną przez Wnioskodawcę usługę.

Reasumując, należy stwierdzić, iż umożliwienie Spółce Akcyjnej korzystania z nieruchomości w zakresie już istniejących urządzeń przesyłowych jak i pomieszczeń, stanowi czynność opodatkowaną podatkiem od towarów i usług z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ustawy o VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016), skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwice, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.