Matka wnioskodawcy zmarła w dniu 09 września 2006 r. pozostawiając mieszkanie, stanowiące masę spadkową. Obecnie została zakończona sprawa sądowa dotycząca podziału i przyjęcia spadku.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn zwalania się od podatku nabycie w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych przez zstępnych, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku (z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, które wnioskodawcy nie dotyczą), o ile spełniają w chwili nabycia jeden z warunków określonych w art. 4 ust. 4. Powołany art. 4 ust. 4 odnosi się do zwolnień określonych w ust. 1 i w art. 4a, który został wprowadzony ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 1 pkt 4) i wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2007 r.

Odnosząc nabycie własności w drodze dziedziczenia do daty otwarcia spadku, które następuje w dniu śmierci spadkodawcy, należy stwierdzić, iż nastąpiło ono w dniu 09.09.2006 r., czyli przed dniem wejścia w życie omawianego art. 4a. Jednakże biorąc pod uwagę przepisy art. 3 powoływanej ustawy z dnia 16 listopada 2006 r., które stanowią, iż do nabycia własności rzeczy, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, wnioskodawca stwierdza, że w jego przypadku zastosowanie ma właśnie ów przepis ustępu 2. Stanowi on, że przepis art. 4 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu nadanym omawianą ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. (czyli z odniesieniem do omawianego art. 4a) ma zastosowanie również do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po dniu 12 maja 2006 r.. Ponadto, zgodnie z zasadą prawa intertemporalnego nabycie spadku podlega opodatkowaniu według przepisów obowiązujących w chwili powstania obowiązku podatkowego, czyli – w przypadku wnioskodawcy - już po 1 stycznia 2007 r.

Zdaniem podatnika, biorąc pod uwagę opisany stan faktyczny, stoi on na stanowisku, iż do opisanej przez niego sytuacji ma zastosowanie przepis art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, gdyż zgon nastąpił po dniu 12 maja 2006 r. i w dniu otwarcia spadku wnioskodawca posiadał obywatelstwo polskie i zamieszkiwał na terytorium RP, o czym mowa w art. 4 ust. 4 przedmiotowej ustawy. Zatem wnioskodawcy przysługuje zwolnienie od podatku, o ile złoży stosowne zgłoszenie w terminie miesiąca od uprawomocnienia orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

W oparciu o wyżej przedstawiony stan faktyczny i własne stanowisko wnioskodawcy w sprawie Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Stare Miasto, mając na uwadze obowiązujący stan prawny stwierdza co następuje:

Ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 222, poz. 1629) zmieniono zakres obowiązywania przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn wprowadzając między innymi zwolnienie od podatku dla osób nabywających określone dobra majątkowe od osób najbliższych (małżonka, zstępnych, wstępnych i rodzeństwa) – art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z przepisem przejściowym art. 4a ma zastosowanie do sytuacji, dla których nabycie nastąpiło po 1 stycznia 2007 r. (art. 3 ust. 1 cytowanej ustawy). Przepis art. 3 ustawy zmieniającej jest przepisem przejściowym, a zatem takim który reguluje stosunki prawne powstałe przed wejściem w życie nowych regulacji prawnych, których skutki prawne trwać będą również po ich wejściu w życie. Zatem przepisy ustawy zmieniającej nie regulują wpływu nowego przepisu art. 4a na stosunki powstałe pod działaniem ustawy przed zmianą. W przedmiotowej zaś sprawie nabycie nastąpiło pod działaniem ustawy przed zmianą.

Zgodnie z zasadą lex retro non agit (prawo nie działa wstecz) ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa, które wiązałby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości. Norma prawna nie ma zastosowania do zdarzeń, które miały miejsce przed jej ustanowieniem, lecz z zasady odnosi się do zdarzeń przyszłych. Prawo musi być bowiem przewidywalne i budzić zaufanie, a podmiot tego prawa musi mieć pewność, że w danej sytuacji postępuje zgodnie lub niezgodnie z obowiązującym prawem. Nowa ustawa nie powinna zatem zmieniać ocen prawnych dokonanych pod rządem dawnego prawa. Zdarza się, że prawo dopuszcza retroaktywność przepisów, gdy zmiana prawa związana jest z koniecznością realizacji pewnych zasad, a jednocześnie realizacja tych zasad nie jest możliwa bez wstecznego działania prawa. Retroaktywność nie może jednak powodować zmian niekorzystnych dla podmiotów prawa.

Odstępstwo od zasady niedziałania prawa wstecz pełni omawiany art. 3 ust. 2 ustawy zmieniającej, wedle którego rozszerzony, z mocą wsteczną, został jedynie krąg podmiotów, do którego odnosi się stosowanie przepisów art. 4 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Tego rodzaju wsteczne działanie prawa pozwoli na skorzystanie ze zwolnień i ulg podatkowych (wyłącznie w zakresie w jakim obowiązywały do 31 grudnia 2006 r.) tym obywatelom państw OEG, w tym Islandii, Norwegii, Liechtensteinu, którzy nabyli majątek w okresie od 13 maja 2005 r. do 31 grudnia 2006 r., a nie objęły ich przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie zaniechania poboru podatku od spadków i darowizn od niektórych podatników (Dz. U. Nr 73, poz. 506), które wygasło z dniem 31.12.2006 r.

Z powyższych wywodów wynika, że nabycie w drodze dziedziczenia po osobie zmarłej 09.09.2006 r. opodatkowane będzie według zasad określonych ustawą z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, przed zmianami dokonanymi ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.12.2006 r., obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze dziedziczenia z chwilą przyjęcia spadku. W przypadku, gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu o nabyciu spadku. Należy przy tym podkreślić, że moment nabycia spadku jest różny od momentu powstania obowiązku podatkowego. Nabycie spadku następuje z chwilą otwarcia spadku (art. 925 kc), zaś spadek otwiera się z chwilą śmierci (art. 924 kc). Obowiązek podatkowy, w przypadku stwierdzenia nabycia spadku przez sąd powstaje z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia.

Przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 i w art. 9 ust. 1 oraz skale podatkowe określone w ust. 1 obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego, w myśl art. 15 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Reasumując, nabycie w drodze spadku po osobie zmarłej w 2006 r. podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu sprzed zmian dokonanych ustawą z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Natomiast sposób ustalenia wysokości należnego podatku dokonywany jest zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu powstania obowiązku podatkowego, co jak już wcześniej zaznaczono nie jest tożsame z nabyciem spadku.