INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 7 stycznia 2008 roku (data wpływu 5 lutego 2008 roku) uzupełnionym pismami z dnia 21 lutego i 14 kwietnia 2008 roku, o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania bezumownego korzystania z lokalu oraz opodatkowania odszkodowania za korzystanie bez tytułu prawnego z nieruchomości stanowiącej własność gminną - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 5 lutego 2008 roku został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania bezumownego korzystania z lokalu oraz opodatkowania odszkodowania za korzystanie bez tytułu prawnego z nieruchomości stanowiącej własność gminną.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Gmina w 1996 roku wypowiedziała osobie fizycznej, prowadzącej zakład produkcyjno-handlowo-usługowy umowę dzierżawy wobec niepłacenia przez nią umownego czynszu dzierżawnego. Dzierżawca nie wydał Gminie użytkowanej nieruchomości. Były dzierżawca wezwany został do wydania nieruchomości Gminie w stanie oczyszczonym i opróżnionym z ruchomości stanowiących jego własność oraz do usunięcia zabudowy. Gmina wygrała sprawę o wydanie nieruchomości na podstawie wyroku sadowego z dnia 15 września 2006 roku. Za lata 1996-2002 za bezumowne korzystanie z gruntu gminnego przez byłego dzierżawcę wydany został przez nią nakaz zapłaty. Od 1 marca 2004 roku do 14 czerwca 2007 roku naliczone były wyżej wymienionemu opłaty miesięczne za korzystanie i czerpanie pożytków z nieruchomości gminnej. Do kwot netto doliczony został podatek od towarów i usług w wysokości 22%.

W piśmie uzupełniającym opis stanu faktycznego Wnioskodawca wskazał, iż zawarta w dniu 29 marca 1996 roku umowa dzierżawy wypowiedziana została dzierżawcy, ze skutkiem na dzień 30 listopada 1996 roku, w związku z niepłaceniem umówionego czynszu dzierżawnego. Jako posiadaczowi nieruchomości bez tytułu prawnego naliczane były do dnia 14 czerwca 2007 roku opłaty z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości – wystawiane były faktury. Zadłużenie za okres od 1996 do 28 lutego 2002 roku za niepłacenie opłat objęte jest czterema orzeczeniami sądowymi. Egzekucja komornicza była nieskuteczna. W dniu 21 grudnia 2005 roku Gmina wystąpiła do sądu o wydanie nieruchomości, a w dniu 15 września 2006 roku sąd wydał wyrok nakazujący wydanie jej Gminie – zaopatrzony w klauzulę wykonalności z dnia 27 listopada 2006 roku. Z dniem 7 maja 2007 roku komornik sadowy wprowadził Gminę w posiadanie nieruchomości. Faktyczne opróżnienie nieruchomości gminnej przez dłużnika z jego ruchomości nastąpiło w dniu 14 czerwca 2007 roku. Od dnia 1 marca 2002 roku do dnia 14 czerwca 2007 roku naliczane były opłaty za bezumowne korzystanie z gruntu gminy, które również nie zostały uregulowane. Do dnia 29 lutego 2004 roku miesięczne opłaty za bezumowne korzystanie z gruntu gminy naliczane były bez podatku od towarów i usług, a od dnia 1 marca 2004 roku do dnia 14 czerwca 2007 roku do opłat tych doliczony był 22% podatek.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Czy podatek od towarów i usług należy doliczyć do opłat za bezumowne korzystanie z gruntu, gdzie właściciel nie musi wykazywać istnienia szkody, bez względu czy ona powstała...

Zdaniem Wnioskodawcy, w oparciu o istniejące orzecznictwo powyższe opłaty nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 70 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) zobowiązanie podatkowe co do zasady przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, stąd przedmiotem rozważań może być jedynie okres nieobjęty przedawnieniem.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności faktycznych sprawy wynika, że przedmiotem zapytania Gminy są m.in. kwestie związane z opodatkowaniem bezumownego korzystania z lokalu począwszy od listopada 1996 roku, kiedy to Wnioskodawca wypowiedział osobie zajmującej lokal umowę dzierżawy.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 obowiązującej do dnia 30 kwietnia 2004 roku ustawy z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W myśl art. 4 pkt 2 ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o usługach, rozumie się przez to:

1. usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej
,
2. roboty budowlano-montażowe
,
3. sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej
,
4. oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej
,
5. udzielenie licencji lub upoważnienia do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego – w odniesieniu do programu komputerowego
.

Stosownie do dyspozycji art. 6 ust. 8b pkt 4 ustawy obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia w kraju usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, a także usług ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, usług w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz usług stałej obsługi prawnej i biurowej, z zastrzeżeniem pkt 5 i 6 powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności.

Jakkolwiek złożony przez Gminę wniosek nie zawiera w swojej treści informacji, na podstawie których można by określić datę powstania obowiązku podatkowego z tytułu świadczonej przez Wnioskodawcę usługi dzierżawy, a tym samym szczegółowo wskazać moment, od którego liczyć należy rozpoczęcie biegu pięcioletniego okresu dla przedawnienia zobowiązania, w dużej mierze pytanie obejmuje okres, gdzie zobowiązanie podatkowe w zakresie podatku od towarów i usług uległo przedawnieniu, nie może być zatem przedmiotem rozważań niniejszej interpretacji.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez świadczenie usług zgodnie z art. 8 ust. 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej
;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji
;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa
.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Jak wynika z ww. art. 224 i 225 w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z lokalu po zakończeniu umowy najmu (dzierżawy) podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zarówno w myśl art. 2 ust. 1 nieaktualnej już ustawy z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym jak i art. 5 ust. 1 pkt 1 obecnie obowiązującej ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności. W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca (dzierżawca) nie chce opuścić nieruchomości, a wynajmujący (wydzierżawiający) dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym (wydzierżawiającym) i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody. Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje lokal za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty. Uwzględnić w takim przypadku należy, że na podstawie art. 674 Kodeksu cywilnego, jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzecz za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony. Taka sytuacja wskazuje na kontynuację dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego, który podlegał i dalej podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z lokalu po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu (dzierżawy) – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Jak wynika z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego Gmina mimo wypowiedzenia osobie fizycznej, prowadzącej zakład produkcyjno-handlowo-usługowy umowy dzierżawy nie przestała wystawiać na rzecz dzierżawcy faktur z tytułu korzystania z lokalu. Dopiero w dniu 21 grudnia 2005 roku Gmina wystąpiła do sądu i na podstawie wyroku z dnia 15 września 2006 roku wygrała sprawę o wydanie nieruchomości.

Jakkolwiek w sprawie będącej przedmiotem wniosku występuje sytuacja gdy pomiędzy stronami, tj. między właścicielem lokalu a dzierżawcą brak jest porozumienia wyrażającego wolę świadczenia usługi dzierżawy, niemniej jednak Wnioskodawca rozwiązując umowę z dzierżawcą nie powziął wszystkich czynności mających na celu odzyskanie nieruchomości. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika bowiem, że za okres od listopada 1996 roku do grudnia 2005 roku Gmina nie posiada dokumentacji potwierdzającej podjęcie działań zmierzających do zwrotu przedmiotowego lokalu. Takie zachowanie wskazuje na faktyczne pogodzenie się z zaistniałą sytuacją, czy też wręcz tolerowanie zajmowania lokalu przez dzierżawcę. W związku zatem z faktem, iż pomimo rozwiązania umowy najemca nie opuszcza lokalu, a następnie obciążany jest fakturami w wysokości odpowiadającej kwocie czynszu dzierżawnego, uznać należy, iż spełnione zostały przesłanki pozwalające potraktować kwoty otrzymane do dnia 21 grudnia 2005 roku za opodatkowane podatkiem od towarów i usług wynagrodzenie z tytułu świadczonej usługi.

Jednocześnie wskazać należy, iż odrębnie winny być potraktowane kwoty uzyskane za okres następujący po 21 grudnia 2005 roku, a więc dacie wystąpienia Wnioskodawcy do sądu z powództwem o wydanie bezumownie zajmowanej nieruchomości. W sytuacji ewidentnego braku zgody właściciela nieruchomości na kontynuowanie umowy dzierżawy – wobec niepłacenia przez zajmującego lokal umówionego czynszu - Wnioskodawca poniósł określone straty, miał więc prawo żądać odszkodowania, które nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ustawy o podatku od towarów usług, określających przedmiot opodatkowania. Przedmiotowego odszkodowania nie można zatem traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie.

Wskazać również należy, iż przesłanką powstania roszczenia odszkodowawczego jest wykazanie szkody i istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem, które ją wywołało. Zawsze więc dochodząc odszkodowania właściciel musi wykazać, że uzyskałby z wynajmu zajętego lokalu określony czynsz, a w związku z korzystaniem z lokalu przez osobę bez tytułu prawnego ponosi on wymierne straty.

Reasumując stwierdzić należy, iż w zakresie w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy na gruncie prawa cywilnego otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Złożenie przez Wnioskodawcę fałszywego oświadczenia, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej – powoduje, iż niniejsza interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych (art. 14b § 4 Ordynacji podatkowej).

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.