INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r., Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Banku, przedstawione we wniosku z dnia 13 marca 2009 r. (data wpływu 16.03.2009 r.), sygn. IP-KAN 3345/09, uzupełnione pismem z dnia 21.05.2009 r. (data wpływu 25.05.2009 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

• określenia podstawy opodatkowania przy sprzedaży akcji i udziałów nabytych w celach handlowych – jest nieprawidłowe.

• rozliczania obrotu z tytułu sprzedaży akcji i udziałów nabytych w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających – jest prawidłowe.
  
  

UZASADNIENIE

W dniu 16 marca 2009 r. został złożony w/w wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia podstawy opodatkowania przy sprzedaży akcji i udziałów nabytych w celach handlowych oraz rozliczanie obrotu z tytułu sprzedaży akcji i udziałów nabytych w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających.

W przedmiotowym wniosku zostały przedstawione następujące zdarzenia przyszłe.

Bank, działając na podstawie stosownego zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego oraz zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo Bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72. poz. 665, ze zm., dalej: Prawo Bankowe), świadczy za wynagrodzeniem szereg usług finansowych na rzecz klientów indywidualnych oraz instytucjonalnych. W szczególności. Bank świadczy następujące usługi (tzw. czynności bankowe – art. 5 ust 1 i ust. 2 Prawa Bankowego) polegające na:

1. przyjmowaniu wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzeniu rachunków tych wkładów,
2. prowadzeniu innych rachunków bankowych,
3. udzielaniu kredytów,
4. udzielaniu i potwierdzaniu gwarancji bankowych oraz otwieraniu i potwierdzaniu akredytyw,
5. emitowaniu bankowych papierów wartościowych,
6. przeprowadzaniu bankowych rozliczeń pieniężnych,
7. wydawaniu instrumentu pieniądza elektronicznego.
8. udzielaniu pożyczek pieniężnych,
9. operacjach czekowych i wekslowych oraz operacjach, których przedmiotem są warranty,
10. wydawaniu kart płatniczych oraz wykonywaniu operacji przy ich użyciu,
11. terminowych operacjach finansowych,
12. nabywaniu i zbywaniu wierzytelności pieniężnych,
13. przechowywaniu przedmiotów papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
14. prowadzeniu skupu sprzedaży wartości dewizowych,
15. udzielaniu i potwierdzaniu poręczeń,
16. wykonywaniu czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,
17. pośrednictwie w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym,
18. wykonywaniu innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
    
    

Działając zgodnie z Prawem Bankowym, poza czynnościami bankowymi, Bank wykonuje również następujące operacje (art. 6 ust. 1 Prawa Bankowego):

1. obejmuje lub nabywa akcje prawa z akcji udziały innych osób prawnych i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,
2. zaciąga zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
3. dokonuje obrotu papierami wartościowymi,
4. dokonuje, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika (zasadniczo Bank jest obowiązany do dalszej sprzedaży niniejszych składników majątku w określonym czasie, z wyłączeniem przypadków gdy przejęte składniki majątku wykorzysta do prowadzenia własnej działalności bankowej),
5. nabywa i zbywa nieruchomości,
6. świadczy usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
7. świadczy usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są stronami,
8. świadczy inne usługi finansowe,
9. wykonuje inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają go do tego.
   
   

Powyżej wymienione czynności objęte są co do zasady, zwolnieniem od podatku VAT. Stąd, wykonując przedmiotowe czynności, w zdecydowanej większości przypadków, Bank świadczy usługi zwolnione z VAT. Jednocześnie Bank wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu VAT, m.in.: usługi faktoringu, usługi najmu powierzchni, usługi doradztwa finansowego itp. W związku z wykonywaniem powyżej wymienionych czynności Bank otrzymuje określone wynagrodzenie, którego wartość jest kalkulowana w oparciu o wybraną kategorię przychodową w szczególności odsetki, dyskonto, prowizje i opłaty bankowe bądź w oparciu zrealizowany na danej transakcji wynik. W przypadku niektórych transakcji, z uwagi na naturę oraz specyfikę konstrukcji i budowę instrumentów finansowych, czy produktów bankowych, a także z uwagi na specyfikę zasad obrotu oraz sposobu rozliczeń pomiędzy stronami transakcji (np. przy transakcjach dotyczących papierów wartościowych, pochodnych instrumentów finansowych czy też operacji wymiany walut itp.), wynagrodzenie Banku nie jest ustalane w oparciu o jedną kategorię przychodową taką jak kwota odsetek, opłata czy prowizja. W przypadku transakcji wskazanego typu wynagrodzenie Banku jest ustalane w oparciu o wynik (tj. zysk lub stratę) zrealizowany w przyjętym miesięcznym okresie rozliczeniowym. Ustalenie wynagrodzenia Banku jest dokonywane przy uwzględnieniu co najmniej kilku kategorii przychodowych i kosztowych dotyczących danego rodzaju instrumentu finansowego, na które składają się m.in. takie elementy jak cena nabycia i cena sprzedaży instrumentu finansowego, wartość rynkowa i wartość umowna instrumentu bazowego oraz strumienie płatności, które miały miejsce w danym okresie rozliczeniowym, premie, odsetki itp. dotyczące danego instrumentu finansowego. W ramach prowadzonej działalności Bank dokonuje m.in. transakcji kupna i sprzedaży akcji oraz innych papierów wartościowych we własnym imieniu i na własny rachunek. Wynagrodzeniem Banku z tytułu realizacji niniejszych transakcji jest wynik, tj. zysk lub strata zrealizowany przez Bank na przedmiotowych transakcjach w danym miesięcznym okresie rozliczeniowym. Wynagrodzenie Banku, w niniejszym zakresie rozumiane jako zrealizowany wynik, jest ustalane zgodnie z przyjętymi przez Bank zasadami rachunkowości. Zrealizowany wynik jest rozumiany jako osiągnięta w danym miesięcznym okresie rozliczeniowym różnica pomiędzy zaewidencjonowanymi przychodami ze sprzedaży papierów wartościowych, a ich wartością według cen zakupu. W przypadku papierów wartościowych z prawem do kapitału, osiągnięty wynik zostaje ustalony i zaewidencjonowany przez Bank w dniu zawarcia transakcji sprzedaży. W przypadku dłużnych papierów wartościowych wynik zostaje ustalony i zaewidencjonowany przez Bank w tzw. dacie rozliczenia sprzedaży (tj. dacie wygaśnięcia danego papieru wartościowego). Ustalony we wskazany powyżej sposób wynik za miesięczne okresy rozliczeniowe jest uwzględniany przez Bank w wartości podstawy opodatkowania podatkiem VAT.

Jednocześnie, w przypadku akcji i udziałów w innych jednostkach, które są nabywane i utrzymywane przez Bank nie w celach handlowych lecz w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających (np. akcje i udziały w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziały mniejszościowe klasyfikowane jako aktywa trwałe) obrót z tytułu ich sprzedaży nie jest uwzględniany dla celów rozliczeń podatku VAT.

Ponadto, w przypadku dłużnych papierów wartościowych (np. obligacji) Bank otrzymuje wynagrodzenie również w formie odsetek naliczonych za okres, w którym Bank posiadał dany papier wartościowy. Innymi słowy, w/w odsetki stanowią wynagrodzenie Banku za udostępnienie kapitału emitentowi danego instrumentu dłużnego za czas, w którym papier wartościowy był w posiadaniu Banku i jako takie są ujmowane w wartości podstawy opodatkowania VAT. Dla celów rozliczeń podatku VAT dokonywanych przez Bank, niniejsze odsetki są ujmowane w wartości podstawy opodatkowania, tak jak odsetki od kredytów i pożyczek w sposób przedstawiony we wniosku powyżej, przy czym odsetki te nie są uwzględniane bezpośrednio w ustalanej we wskazany powyżej sposób wartości wynagrodzenia z tytułu realizacji przez Bank transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych.

W ocenie Banku, usługi będące przedmiotem zapytania powinny być klasyfikowane według PKWiU z 1997 r. w grupowaniu PKWiU 65.23.10-00.00 – „Usługi pośrednictwa finansowego, gdzie indziej niesklasyfikowane”.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

1. Czy kwoty zrealizowanego przez Bank w przyjętych okresach rozliczeniowych wyniku na obrocie papierami wartościowymi, ustalonego zgodnie z przedstawionymi powyżej zasadami, powinny być traktowane jako wynagrodzenie Banku z tytułu dokonywania wskazanych transakcji, a tym samym uwzględniane przez Bank w wartości podstawy opodatkowania ustalanej dla celów podatku VAT...
2. Czy w przypadku akcji i udziałów w innych jednostkach, które są nabywane i utrzymywane przez Bank nie w celach handlowych, lecz w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających (np. akcje i udziały w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziały mniejszościowe klasyfikowane jako aktywa trwałe) obrót z tytułu ich sprzedaży nie powinien być uwzględniany dla celów rozliczeń podatku VAT...
   
   

Bank przedstawił następujące stanowisko:

1. Zdaniem Banku, kwoty zrealizowanego przez Bank w przyjętych okresach rozliczeniowych wyniku na obrocie papierami wartościowymi, ustalonego zgodnie z przedstawionymi powyżej zasadami, powinny być traktowane jako wynagrodzenie Banku z tytułu dokonywania wskazanych transakcji, a tym samym uwzględniane przez Bank w wartości podstawy opodatkowania ustalanej dla celów podatku VAT.
2. W opinii Banku, w przypadku akcji i udziałów w innych jednostkach które są nabywane i utrzymywane przez Bank nie w celach handlowych, lecz w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających (np. akcje i udziały w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziały mniejszościowe klasyfikowane jako aktywa trwałe) obrót z tytułu ich sprzedaży nie powinien być uwzględniany dla celów rozliczeń podatku VAT.
   
   

W związku z powyższym Bank przedstawił następującą argumentację.

Przepisy o podatku VAT nie wskazują jednoznacznie sposobu traktowania dla celów podatku VAT działalności we wskazanym zakresie. W szczególności przepisy nie wskazują jednoznacznie ma sposób określenia podstawy opodatkowania dla celów VAT w przypadku transakcji obrotu papierami wartościowymi. Brak jest również wykształconej praktyki organów skarbowych, która mogłaby być wskazówką, w jaki sposób określić wartość powyższych transakcji dla celów rozliczenia podatku VAT. Powyższe kwestie nie zostały również jednoznacznie rozstrzygnięta przez prawodawstwo europejskie, w szczególności Dyrektywę VAT Rady UE (VI Dyrektywa Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, (77/388/EWG) – zastąpiona z dniem 1 stycznia 2007 r. przez Dyrektywę 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. Niemniej jednak, na podstawie tez przedstawianych w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości można wnioskować, iż w sytuacji gdy wynik realizowany w zakresie transakcji finansowych jest traktowany jako bezpośrednia, stała i konieczna konsekwencja działalności podatnika , nosi wówczas znamiona prowadzenia działalności gospodarczej i dlatego należy transakcje te uwzględnić w wartości obrotu, a tym samym w wartości podstawy opodatkowania VAT. W konsekwencji, zdaniem Banku, wskazane transakcje dotyczące operacji na papierach wartościowych realizowane przez Bank w ramach prowadzenia działalności gospodarczej powinny zostać uwzględnione w rozliczeniach podatku VAT. Niemniej jednak, kwestią wątpliwą pozostaje sposób określenia podstawy opodatkowania w odniesieniu do tego rodzaju transakcji. Zarówno przepisy polskiej Ustawy o VAT, jak również regulacje europejskie, nie odnoszą się bezpośrednio do powyższej kwestii.

Brak jednoznaczności przepisów krajów członkowskich UE, m.in. w odniesieniu do określenia obrotu z tytułu powyższych transakcji dla celów VAT, zastał zauważony już podczas trzynastego spotkania Komitetu VAT (Komitet ten stanowi ciało doradcze Komisji Europejskiej i zgodnie z art. 29 VI Dyrektywy ma prawo wydawać interpretacje jej postanowień>, które miało miejsce w dniach 15 i 16 grudnia 1981 r. W toku prowadzonych rozmów uczestnicy, praktycznie jednogłośnie opowiedzieli się za uznaniem za podstawę opodatkowania, w odniesieniu do transakcji finansowych, wartości łącznego wyniku zrealizowanego przez podmiot w danym okresie rozliczeniowym. Spostrzeżenia Komitetu VAT znalazły odzwierciedlenie w Pierwszym Raporcie Komisji Wspólnot Europejskich do Rady w sprawie wprowadzenia wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, z 14 września 1983 r., a następnie w projekcie Dyrektywy VAT z 1984 r. Projekt ten przewidywał dodanie do drugiego akapitu art. 19(1) VI Dyrektywy VAT UE (dotyczącego kalkulacji podatku naliczonego podlegającego odliczeniu za pomocą tzw. współczynnika sprzedaży) następującego fragmentu: „Kwota mianownika ulega pomniejszeniu o cenę nabycia transferów walut i papierów wartościowych zwolnionych na mocy art. 13B(d)(4) i (5); kwota ta obejmuje, tam gdzie to właściwe, prowizje i koszty poniesione przez nabywcę. W przypadku gdy podatnik nie może ustalić ceny nabycia, może on zastąpić ją ceną nabycia waluty lub papierów wartościowych nabytych w tym samym okresie, pod warunkiem że te waluty lub papiery wartościowe są identyczne ze zbywanymi.” Według treści projektu, za podstawę opodatkowania, w stosunku do transakcji zwolnionych (jak np. omawiane transakcje obrotu papierami wartościowymi), należałoby uznać zrealizowany wynik, po uwzględnieniu zarówno ceny nabycia, jak i wydatków poniesionych przez nabywcę, czyli w efekcie wartość łącznego wyniku zrealizowanego przez podmiot w danym okresie. Propozycja odpowiedniego przepisu nie została ostatecznie zaimplementowana, niemniej jednak powyższa teza została ugruntowana w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który w sprawie C-172/96 „First National Bank cif Chicago” w odniesieniu do zwolnionych transakcji finansowych (na przykładzie obrotu walutami) potwierdził, że podstawą opodatkowania jest wynik zrealizowany w danym okresie. Zgodnie z powyższym orzeczeniem „waluty, przekazywane danej stronie transakcji przez drugą, o ile są przedmiotem dostawy, nie mogą być traktowane jako odpłatność za usługę wymiany jednych na inne, a w konsekwencji jako wynagrodzenie za taką usługę. Ustalenie wynagrodzenia sprowadza się zatem do tego, co Bank otrzymuje z tytułu transakcji wymiany walut, to znaczy co jest wynagrodzeniem za transakcje wymiany walut, które może on pobrać (...). W tym zakresie, spread stanowiący różnicę pomiędzy ceną kupna a ceną sprzedaży jest jedynym odpowiednikiem ceny, jaką Bank uzyskałby, gdyby miał zawrzeć w tej samej chwili i na takich samych warunkach dwie odpowiadające sobie transakcje kupna i sprzedaży tych samych kwot w tym samych walutach. (...) Zatem jako wynagrodzenie, to znaczy kwotę, jaką Bank może w rzeczywistości zastosować do własnego użytku należy traktować ogólny wynik na zawieranych przezeń transakcjach w danym okresie czasu (...)”

Mając na względzie powyższe ustalenia, w sentencji omawianego orzeczenia ETS doszedł do wniosku, iż „artykuł 11(A)(1)(a) należy interpretować w taki sposób, aby w transakcjach wymiany dewiz, za które nie zostały naliczone żadne opłaty ani prowizje w odniesieniu do określonych transakcji, podstawę opodatkowania stanowił ogólny wynik transakcji usługodawcy w danym okresie”.

W przedmiotowym wyroku Europejski Trybunał Sprawiedliwości potwierdził zatem wprost, iż w przypadku świadczenia usług wymiany walut nie podlega doliczeniu do podstawy opodatkowania ta część kwoty należnej z tytułu sprzedaży walut, która stanowi równowartość ceny ich nabycia przez Bank. Obrotem (podstawą opodatkowania) z tytułu świadczenia tego rodzaju usług jest zatem wyłącznie kwota rzeczywistego wynagrodzenia za wyświadczoną usługę, tj. ogólny wynik uzyskany na zawieranych transakcjach w danym okresie czasu.

Bank zwraca uwagę, że zgodnie z art. 234 TWE „Trybunat Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym m.in. o wykładni aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty i EBC”. Zatem ETS jest właściwy do dokonania wykładni danego przepisu prawa wspólnotowego (w przypadku przedmiotowego wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej – wykładni przepisu Dyrektywy w odniesieniu do podstawy opodatkowania) – tak więc nie tyle analizuje stan faktyczny i normę prawną dokonuje jego subsumcji do normy prawnej, lecz odpowiada na pytanie, czy należy dany przepis prawa wspólnotowego rozumieć w tak, a nie inny sposób. Zatem nie to ma znaczenie jaki konkretnie przypadek analizował ETS w First National Bank of Chcago, lecz stwierdzenie, że „artykuł 11(A)(1,J”a) należy interpretować w taki sposób, aby w transakcjach wymiany dewiz za które nie zostały naliczone żadne opłaty ani prowizje w odniesiemy do określonych transakcji, podstawę opodatkowania stanowił ogólny wynik transakcji usługodawcy w danym okresie”.

Zdaniem Banku, powyższe podejście ETS powinno być analogicznie stosowane do innych transakcji finansowych o podobnym charakterze. Podkreślenia wymaga fakt, że art. 10 Traktatu Rzymskiego zobowiązuje Państwa Członkowskie UE do podejmowania wszelkich, właściwych środków w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatu lub działań instytucji Wspólnoty (a więc również ETS). W rezultacie, jeśli ETS dokona wykładni przepisu dyrektywy, Państwa Członkowskie (w tym Polska, polskie organy skarbowe oraz sądy) są zobowiązane do stosowania wykładni przedstawionej przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Powyższy pogląd został potwierdzony przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 kwietnia 2004 r. , gdzie sąd stwierdził: „(...) od organów stosujących prawo oczekuje się zgodnej z prawem europejskim interpretacji prawa wewnętrznego (co wynika z art. 10 Traktatu Rzymskiego). (...) Z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej Polska ma obowiązek stosowania się do zasad interpretacji wynikających z dorobku wspólnotowego (acquis communautaire).”

Konieczność uwzględnienia dyrektyw unijnych przy wydawaniu indywidualnych interpretacji prawa podatkowego podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 kwietnia 2008 r. (sygn. akt. 111 SA/Wa 263/08) podnosząc, że „przy wydawaniu interpretacji indywidualnej organ podatkowy nie może się uchylać od uwzględnienia wiążącej Polskę dyrektywy UE”.

Znaczenie orzecznictwa ETS w interpretacji postanowień prawa wewnętrznego potwierdził ponadto Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 lutego 2005 r. (sygn. akt FSK 1633/04), por. także wyrok NSA z dnia 7 czerwca 2004 r. sygn. FSK 87/04, zauważając, że „przy dokonywaniu wykładni należy mieć również na uwadze kontekst normatywny analizowanego przepisu prawa, w tym także uwzględniać fakt, że Polska od 1 maja 2004 r. jest członkiem Unii Europejskiej, co nakłada na sądy administracyjne obowiązek odpowiedniego uwzględniania również dorobku orzecznictwa ETS-u dotyczącego kwestii podatkowych.” Oznacza to, że udzielając indywidualnych interpretacji krajowych przepisów podatkowych (w tym przypadku art. 29 ust. 1 ustawy o podatku VAT) Minister Finansów powinien przyjąć taką jego wykładnię, która w jak najszerszym zakresie odzwierciedlałaby linię orzeczniczą ETS.

Zdaniem Banku, prawidłowa, tj. odzwierciedlająca linię orzeczniczą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, wykładnia art. 29 ust. 1 ustawy o podatku VAT powinna prowadzić do wniosku, że wynagrodzenie Banku z tytułu transakcji finansowych polegających np. na kupnie i sprzedaży akcji oraz innych papierów wartościowych podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest kwota wyniku finansowego zrealizowanego w danym okresie rozliczeniowym, tj. różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną nabycia danych papierów w danym okresie. Podstawą opodatkowania takich usług stanowi zatem wyłącznie równowartość tego wyniku.

Uwzględnienie w wartości obrotu, a tym samym w wartości podstawy opodatkowania VAT, wartości łącznego wyniku zrealizowanego na transakcjach finansowych, w szczególności na obrocie instrumentami finansowymi, potwierdza również praktyka wielu innych krajów Unii Europejskiej, np. Danii, Irlandii lub Słowacji.

Podobna sprawa była również przedmiotem rozstrzygnięcia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej WSA) z dnia 24 czerwca 2008 r. . W uzasadnieniu do wspomnianego orzeczenia Sąd stwierdził, że „uznać należy, iż określenie podstawy opodatkowania w transakcjach finansowych, ze względu na swoją specyfikę, różni się na ogół od zwykłych, niefinansowych transakcji. Trudno uznać, że wynagrodzenie sprzedającego walutę wynosi całość kwoty należnej w innej walucie. Jest to bowiem wymiana jednych środków pieniężnych na inne środki pieniężne. Zgodnie ze stanowiskiem piśmiennictwa (vide J. Martini „VAT w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości” CH. BECK str. 334) sposób określania podstawy opodatkowanie w omawianym przypadku podobny jest do sposobu wykorzystywanego przy pożyczkach, gdzie podstawą opodatkowania są wyłącznie odsetki a nie zwracana kwota pożyczki. W przypadku transakcji walutowych wynagrodzeniem podmiotu świadczącego usługi sprzedaży czy skupu walut wynika jedynie z różnicy pomiędzy ceną zakupu a sprzedaży waluty. Ze względów praktycznych jedynym sposobem określenia tego wynagrodzenia jest obliczenie zysku z tej działalności w danym okresie czasu (...). Zgodnie z przepisem (art. 30 ust. 1 pkt 4) podstawę opodatkowania czynności maklerskich, czynności wynikających z zarządzania funduszami powierniczymi, czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa (podkreśl. Sądu), umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze stanowi dla: prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, agenta, zleceniobiorcy lub innej osoby świadczącej usługi o podobnym charakterze – kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi, pomniejszona o kwotę podatku. W ocenie Sądu wykładnia powyższego przepisu poparta postulatami wykładni prowspólnotowej jednoznacznie pozwala na uznanie, iż dla banku świadczącego usługi pośrednictwa w zakresie wymiany walut „o podobnym charakterze” podstawą opodatkowania jest kwota marży spread stanowiąca postać „innego wynagrodzenia za wykonanie usługi”.

Należy również zauważyć, iż biorąc pod uwagę zasady systemowe, na każdym etapie obrotu podatek VAT powinien obejmować wyłącznie generowaną przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą wartość dodaną. W przypadku transakcji finansowych, w szczególności obrotu instrumentami finansowymi, wartością dodaną kreowaną przez Bank jest niewątpliwie tylko wartość wyniku realizowanego na powyższej działalności (abstrahując od wartości samego papieru wartościowego lub instrumentu finansowego będącego przedmiotem tej działalności). Podobnie jak w przypadku obrotu walutą którego dotyczyło cytowane powyżej orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, wartością dodaną (wartością wynagrodzenia) stanowiącą podstawę opodatkowania, zdaniem sądu, powinna być wartość wyniku zrealizowanego na tego typu transakcjach w danym okresie rozliczeniowym, a nie wartość waluty będącej przedmiotem obrotu.

Innym przykładem obrazującym istotę stanowiska Banku w kwestii ustalenia wartości podstawy opodatkowania z tytułu wskazanych transakcji obrotu papierami wartościowymi może być porównanie tej działalności do świadczenia usługi polegającej na udzieleniu kredytu. Podstawą opodatkowania dla celów podatku VAT w przypadku udzielenia kredytu będzie kwota odsetek należnych kredytodawcy, a nie całkowita wartość środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji. Zdaniem Bank, analogicznie realizowany przez Bank obrót na operacjach dotyczących papierów wartościowych, jako stały element prowadzonej działalności, powinien być rozpatrywany w kategorii generowanej przez Bank w danym okresie rozliczeniowym wartości dodanej, tj. zrealizowanego łącznego wyniku na tego rodzaju transakcjach. Podobne stanowisko zaprezentował również Pierwszy Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie w piśmie z dnia 26 września 2007 r. (sygn. akt. 1471/VUR2/443-53/3/07/MK).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Banku za uzasadnione należy uznać uwzględnienie w wartości obrotu, a tym samym w wartości podstawy opodatkowania VAT (Art. 29 ust. 1 Ustawy o VAT) łącznego wyniku realizowanego przez Bank w przyjętych dla poszczególnych instrumentów stosownych okresach rozliczeniowych, na wskazanych powyżej transakcjach finansowych.

Poprawność stanowiska objętego przedmiotowym wnioskiem została potwierdzona również przez WSA w orzeczeniu z dnia 21 listopada 2008 r. (sygn. akt. III SA/Wa 1471/08>. Bank zwraca uwagę, iż Sąd w całości podzielił stanowisko skarżącego, które jest tożsame ze stanowiskiem Banku, tzn. za podstawę opodatkowania dla celów rozliczeń w zakresie podatku VAT należy uznać poszczególne wyniki zrealizowane przez Bank w przyjętych miesięcznych okresach rozliczeniowych z tytułu działalności w zakresie wymiany walut, kupna i sprzedaży akcji oraz innych papierów wartościowych, obrotu pochodnymi instrumentami finansowymi.

Jednocześnie, zdaniem Bank, w przypadku sprzedaży akcji i udziałów w innych jednostkach, które są nabywane i utrzymywane przez Bank nie w celach handlowych, lecz w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających (np. akcje i udziały w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziały mniejszościowe klasyfikowana jako aktywa trwałe) Bank nie wykonuje działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku VAT. Tym samym, obrót realizowany z tytułu sprzedaży przedmiotowych akcji i udziałów nie powinien być uwzględniany dla celów rozliczeń podatku VAT dokonywanych przez Bank.

Na tle przedstawionego zdarzenia przyszłego, stwierdzam, co następuje.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r., Nr 54, poz. 535 ze zm.) czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług jest m. in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy przez dostawę, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, przy czym w myśl art. 2 ust. 6 ustawy przez towary rozumie się rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty. Natomiast przez świadczenie usług, rozumie się w myśl art. 8 ust. 1 ustawy każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy. Czynności są opodatkowane podatkiem od towarów i usług jedynie wówczas, gdy wykonywane są przez podatnika, w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, działającego w takim charakterze w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza, w myśl ust. 2 tego artykułu, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Z powyższego jednoznacznie wynika, iż opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje, których przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, pod warunkiem, że są one realizowane przez „podatników” w rozumieniu ustawy i wykonywane w ramach działalności gospodarczej.

Bank wykonuje w/w czynności w celach spekulacyjnych, tj. w celu uzyskania korzyści ekonomicznych z tytułu wzrostu wartości tych papierów wartościowych. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że dokonywana przez Bank sprzedaż akcji i udziałów, wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wpisuje się w definicję prowadzenia działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT, w związku z powyższym podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Kwestia, czy sprzedaż/zbycie udziałów można uznać za prowadzenie działalności gospodarczej była przedmiotem szerokiego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), który orzekł, że co do zasady w/w czynności nie stanowią działalności gospodarczej, a zatem podmiot dokonujący tych czynności nie ma statusu podatnika, nawet jeżeli z tytułu innej działalności jest podatnikiem. Zgodnie z wyrokiem C-60/90 z 20 czerwca 1991 r. (Polysar lnvestment Netherlands BV v Inspecteur der Invoerrechten en Accijnzen) Dyrektywa VAT określa bardzo szeroki zakres opodatkowania. Nie oznacza to jednak, że samo nabywanie i posiadanie akcji (udziałów) w spółce ma być traktowane jako działalność gospodarcza. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu. Zgodnie natomiast z wyrokiem C-155/94 z 20 czerwca 1996 r. (Wellcome Trust Ltd v Commissioners of Customs and Excise) czerpanie korzyści z posiadanego prawa własności nie może samo w sobie być traktowane jako działalność gospodarcza. Jeżeli samo posiadanie takich udziałów nie stanowi działalności gospodarczej, to także ich sprzedaż nie będzie działalnością gospodarczą. Zgodnie z analizowanym wyrokiem, transakcje dotyczące akcji, dywidend i innych papierów wartościowych mogą wchodzić w zakres opodatkowania VAT, w szczególności, kiedy transakcje takie są wykonywane w ramach działalności maklerskiej lub w celu zapewnienia bezpośredniego lub pośredniego zaangażowania w proces zarządzania podmiotami, w których posiada się te udziały. ETS potwierdza powyższe stanowisko także w wyroku C-77/01 z 29 kwietnia 2004 r. (Empresa de Desenvolvimento Mineiro SGPS SA (EDM) v Fazenda Publica), zgodnie z którym samo nabycie udziałów w spółce nie może być uznane za działalność gospodarczą w rozumieniu Dyrektywy VAT, zaś samo nabycie udziałów w innym przedsiębiorstwie nie może być uznane za czerpanie korzyści z własności dla celów zarobkowych w sposób częstotliwy. Dywidendy uzyskiwane przez posiadacza udziałów są tylko wynikiem posiadania tych udziałów i nie stanowią zapłaty za wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu Dyrektywy VAT. Jeśli działalność taka nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu Dyrektywy VAT, to nie jest nią także sprzedaż takich udziałów. Także w wyroku C-465/03 z 26 maja 2005 r. (Kretztechnik AG v Finanzamt Linz) ETS wskazał, że w myśl utrwalonego orzecznictwa samo nabycie akcji nie może być traktowane jako działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy VAT. W istocie samo nabycie wkładów finansowych w innych przedsiębiorstwach nie stanowi wykorzystywania dobra w celach zarobkowych w sposób ciągły, jako że ewentualna dywidenda, stanowiąca pożytek tego wkładu, wynika z prawa własności dobra, a nie jest świadczeniem wzajemnym z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej w rozumieniu Dyrektywy VAT. Skoro zatem nabycie wkładów finansowych w innych przedsiębiorstwach nie stanowi samo w sobie działalności gospodarczej w rozumieniu Dyrektywy VAT, to nie są nią tym samym transakcje polegające na zbyciu tego rodzaju wkładów. Od tej zasady w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości przewidziano jednak pewne wyjątki, które pozwalają łączyć z faktem posiadania papierów wartościowych wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT. Dotyczy to sytuacji gdy:

• posiadacz papierów wartościowych uczestniczy w zarządzaniu spółką, której akcje posiada,

• sprzedaż akcji, udziałów prowadzona jest w ramach działalności maklerskiej i brokerskiej,

• posiadanie udziałów jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej.
  
  

Również w Polsce, pod wpływem orzecznictwa NSA, przyjęło się, że sprzedaż udziałów może zostać uznana za usługę finansową. Istotne znaczenie ma fakt, czy podatnik nabył udziały w celu sprawowania uprawnień właścicielskich, czy upatruje jedynie korzyści finansowych i nabywa udziały w celach spekulacyjnych (licząc na wzrost ich wartości). W tym drugim przypadku, jeżeli dojdzie do sprzedaży takich udziałów, mamy do czynienia z usługami pośrednictwa finansowego.

Należy wskazać, że Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z odrębnymi przepisami, działającą na podstawie zezwoleń upoważniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzane pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (art. 2 Prawa bankowego). Powyższe oznacza, że Bank jako instytucja zajmująca się pośrednictwem finansowym został utworzony w celu gromadzenia, komasowania określonych środków pieniężnych oraz ich dalszej dystrybucji poprzez system finansowy. Bank dysponuje powierzonymi mu środkami finansowymi na z góry określony czas, po upływie zaś oznaczonego terminu zobowiązany jest do ich zwrotu. Szczególna konstrukcja umów bankowych (w szczególności umowy rachunku bankowego) powoduje, że Bank na czas dysponowania powierzonymi środkami pieniężnymi może swobodnie nimi obracać. Zatem Bank może odpowiednio rozdysponować posiadane środki pomiędzy uczestników systemu finansowego (np. poprzez udzielenie finansowania w określonej formie) lub też może lokować je w inwestycje o zróżnicowanym poziomie ryzyka. Podkreślenia wymaga fakt, że w związku z wykonywaniem czynności określonych w Prawie bankowym, Bank wchodzi w posiadanie środków pieniężnych ulokowanych przez swoich klientów. Środki te muszą być przez Bank inwestowane, aby zapewnić właścicielom lokat/rachunków bankowych zwrot z powierzonego kapitału. Jednym ze sposobów inwestowania środków pieniężnych zgromadzonych przez Bank, jest nabywanie przez Bank we własnym imieniu i na własny rachunek papierów wartościowych (w tym m.in. akcji oraz certyfikatów inwestycyjnych) oraz innych papierów udziałowych. Działalność ta ma na celu wyłącznie osiągnięcie zysku.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, iż sprzedaż akcji i udziałów nabytych w celach handlowych podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż działalność ta (kupno i sprzedaż akcji i udziałów w celu ich odprzedaży z zyskiem) jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej Banku.

Jednocześnie należy stwierdzić, iż sprzedaż akcji i udziałów nabytych w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających w jednostkach zależnych, współzależnych i stowarzyszonych nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż sam fakt posiadania udziałów i akcji nie stanowi działalności gospodarczej, która skutkowałaby uznaniem udziałowca za podatnika. Również sprzedaż tych udziałów i akcji nie jest działalnością gospodarczą, która podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, gdyż głównym celem dokonywania obrotu akcjami i udziałami w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziałami mniejszościowymi klasyfikowanymi jako aktywa trwałe nie jest osiągnięcie zysku lecz optymalizacja zarządzania powiązanymi i zależnymi podmiotami gospodarczymi. Tym samym stanowisko Banku dotyczące rozliczania obrotu z tytułu sprzedaży akcji i udziałów nabytych w celu wykonywania praw właścicielskich z nich wynikających należało uznać za prawidłowe.

Przepisy art. 29 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r., Nr 54, poz. 535 ze zm.) brzmią: „1. Podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

2. W przypadku gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku. Dotyczy to również otrzymanych zaliczek na dotacje, subwencje i na inne dopłaty o podobnym charakterze.”

Biorąc pod uwagę opis zdarzenia przyszłego zawarty we wniosku, orzecznictwo sądów administracyjnych oraz wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości należy zgodzić się z Bankiem, iż w przypadku usług wymienionych we wniosku kwotą otrzymanego wynagrodzenia będzie kwota sprzedaży udziału/akcji pomniejszona o kwotę zakupu udziału/akcji, czyli zysk. Zwrócić jednakże należy uwagę, iż zdaniem Banku powinien on wykazywać obrót z tytułu sprzedaży papierów wartościowych jako kwotę wyniku obrotu zrealizowanego w określonym czasie, co sugeruje, iż Bank zamierza wykazywać jako obrót w okresie rozliczeniowym sumę kwot otrzymanego wynagrodzenia (osiągniętego zysku) pomniejszoną o kwoty poniesionych strat (nie każda transakcja sprzedaży akcji/udziałów przyniesie Bankowi zysk). Należy więc stwierdzić, iż ani ustawa o podatku od towarów i usług ani też Dyrektywa 2006/112/WE Rady nie posługują się pojęciem „wyniku” przy ustalaniu podstawy opodatkowania. Zgodnie z przedstawioną powyżej argumentacją oraz stanowiskiem własnym Banku jego wynagrodzenie z tytułu przedmiotowych usług stanowi osiągnięty zysk. Zatem w sytuacji gdy Bank nie osiągnie zysku (poniesie stratę lub sprzeda akcje/udziały po cenie zakupu) Bank w ogóle nie otrzyma wynagrodzenia za wykonywaną usługę – nie można uznać, iż Bank otrzyma „wynagrodzenie ujemne”. Ponadto żadne przepisy w/w Dyrektywy, ustawy o podatku od towarów i usług oraz rozporządzeń wykonawczych do niej nie przewidują możliwości obniżenia kwoty podstawy opodatkowania wynikającej z jednej transakcji (dostawy towarów lub świadczenia usługi) o stratę poniesioną przy innej transakcji. Bank powołał się na orzeczenie ETS w sprawie C-172/96 Commissioners of Customs Excise v First National Bank of Chicago, zgodnie z którym w odniesieniu do transakcji polegających na obrocie walutami podstawą opodatkowania jest wynik zrealizowany w danym okresie. Zdaniem tut. organu podatkowego w/w wyrok dotyczy innego stanu faktycznego i nie będzie miał zastosowania w przedmiotowej sprawie. W szczególności zwrócić należy uwagę, iż transakcje wymiany walut są transakcjami na pieniądzach, czyli rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku, realizowanymi z wieloma podmiotami jednocześnie, co oznacza, iż w sytuacji gdy w danym okresie dokonywane są setki podobnych transakcji, nie sposób ustalić, po jakiej cenie został zakupiony dany pieniądz i czy jego sprzedaż przyniosła zysk czy stratę. W takim przypadku rozwiązanie przyjęte przez ETS jest jedynym logicznym sposobem pozwalającym na określenie wielkości osiągniętego obrotu. Inaczej jest jednak przy sprzedaży akcji i udziałów, obrót którymi jest zdematerializowany i które są oznaczone indywidualnie. W ich przypadku nie sprawia problemu ustalenie, od kogo, kiedy i po jakiej cenie dokonano nabycia udziału/akcji, a tym samym można precyzyjnie określić wysokość osiągniętego zysku czy też wysokość poniesionej straty. Zatem przy ustalaniu obrotu z tytułu sprzedaży akcji/udziałów wystarczające są przepisy ogólne dotyczące sposobu określania podstawy opodatkowania.

Niezrozumiała jest dla tut. organu podatkowego argumentacja Banku dotycząca wymogu przestrzegania przez organy państwa w niniejszej sprawie przepisów dyrektyw, skoro w stanowisku własnym Bank zawarł stwierdzenie, iż prawodawstwo europejskie nie odnosi się bezpośrednio do powyższej kwestii. Zdaniem tut. organu podatkowego stanowisko przyjęte w niniejszej interpretacji na podstawie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług jest zgodne z przepisami europejskimi, orzecznictwem ETS oraz orzecznictwem sądów administracyjnych.

W związku z powyższym stanowisko Banku dotyczące określenia podstawy opodatkowania przy sprzedaży akcji i udziałów nabytych w celach handlowych należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego – stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 w/w ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 w/w ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 w/w ustawy) na adres: Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.