Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPP2/443-1370/12/AK
z 1 lutego 2013 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 6 listopada 2012 r. (data wpływu 9 listopada 2012 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie skutków bezumownego korzystania z wagonów po wypowiedzeniu umowy najmu przez wynajmującego i po ogłoszeniu upadłości i braku zwrotu wagonów przez najemcę – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 listopada 2012 r. został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie skutków bezumownego korzystania z wagonów po wypowiedzeniu umowy najmu przez wynajmującego i po ogłoszeniu upadłości i braku zwrotu wagonów przez najemcę.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 11 września 2009 r. Spółka zawarła umowę najmu z firmą niemiecką, której przedmiotem było 40 sztuk wagonów typu 202V, które zostały wydane najemcy do korzystania. Za korzystanie z wagonów najemca zobowiązany jest do wnoszenia comiesięcznych opłat na podstawie faktury VAT, wystawianej w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, jednakże na wynajmującym spoczywa obowiązek wykazywania tej transakcji w informacji podsumowującej VAT-UE i deklaracji VAT-7 z tytułu świadczenia usług poza terytorium kraju.

W dniu 8 lipca 2011 r. Spółka rozwiązała umowę najmu w trybie natychmiastowym bez zachowania terminu wypowiedzenia z wyłącznej winy najemcy, z uwagi na nagminne opóźnienia w płatności czynszu. Ponadto wezwała najemcę do zwrotu wagonów w nieprzekraczalnym terminie do dnia 21 lipca 2011 r. Zgodnie z zapisami umowy, najemca winien dokonać zwrotu wagonów do granicy DE-PL na własny koszt. Wagony jednak nie zostały zwrócone.

Decyzją z dnia 29 września 2011 r. Sąd Rejonowy-Sąd Upadłościowy w Magdeburgu wszczął postępowanie upadłościowe wobec najemcy. Zarówno przed ogłoszeniem upadłości, jak i po wydaniu decyzji o ogłoszeniu upadłości, Spółka zwracała się wielokrotnie o wydanie 40 sztuk wagonów. Przez cały okres, zarówno po wypowiedzeniu umowy, jak i po ogłoszeniu upadłości najemcy, Spółka wystawia co miesiąc faktury VAT, z uwagi na to, że wagony nie zostały zwrócone. W wystawianych fakturach, jako nabywcę usługi bezumownego korzystania z wagonów wskazuje Syndyka Masy Upadłościowej spółki niemieckiej. Ponadto wykazuje tą transakcję w comiesięcznej informacji podsumowującej oraz w deklaracji VAT.

Pismem z dnia 20 października 2011 r. Syndyk poinformował Spółkę o nieprzystępowaniu do istniejących stosunków umowy, nie zwrócił jednak wagonów.

Ze strony najemcy nie było woli zlokalizowania wagonów na terenie Niemiec, jak również przemieszczenia ich do granicy i wydania na podstawie protokółu zdawczo-odbiorczego. Wystąpiło całkowite zaniechanie i niechęć do współpracy w zakresie wydania wagonów.

W międzyczasie firmy niemieckie podały informację, że na ich terenie (bocznicy) znajdują się 4 wagony należące do Spółki. Wagony te zostały przetransportowane na koszt Spółki i obecnie znajdują się w Jej posiadaniu. W terminie późniejszym Spółka uzyskała od Syndyka wiedzę, iż w miejscowości Herford znajduje się dalsze 11 sztuk wagonów. Obecnie przygotowuje się do przetransportowania ich na terytorium kraju. Odbiór wagonów z terenu Niemiec i koszt ich transportu do granicy będzie musiała ponieść Spółka, ponieważ Syndyk nie respektuje postanowień umowy najmu co do obowiązku najemcy pokrycia tych kosztów.

Dnia 28 czerwca 2012 r. Syndyk zwrócił oryginały faktur za okres od miesiąca stycznia do maja 2012 r. z adnotacją, że nie kontynuuje umowy najmu wagonów. Faktury za miesiąc lipiec 2012 r. w ogóle nie odebrał. Dnia 17 sierpnia 2012 r. Spółka złożyła do Adwokatury Państwowej w Magdeburgu doniesienie o zaborze mienia w postaci wagonów i utracie korzyści z tytułu niemożliwości ich wynajmowania. Adwokatura Państwowa w Magdeburgu pismem z dnia 12 października 2012 r. odmówiła wszczęcia postępowania wobec złożonego przez Spółkę wniosku podając, że powołana jest do ścigania czynów karalnych, a sprawa jest roszczeniem cywilnoprawnym. W związku z powyższym w dniu 29 października 2012 r. Spółka złożyła zażalenie do Generalnej Adwokatury Państwowej w Naumburgu.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

• Jakie są skutki podatkowe bezumownego korzystania z wagonów po wypowiedzeniu umowy najmu przez wynajmującego i po ogłoszeniu upadłości i braku zwrotu wagonów przez najemcę?
• Czy czynność ta powinna zostać udokumentowana fakturą VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, z uwagi na to, że wagony nie zostały zwrócone, jak również nie wskazano miejsca ich lokalizacji, czynność bezumownego korzystania z wagonów podlega opodatkowaniu i powinna być udokumentowana fakturą VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Wobec faktu, iż złożony w 2012 r. wniosek dotyczy zaistniałego stanu faktycznego, niniejszej interpretacji udzielono w oparciu o stan prawny obowiązujący w 2012 r.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Wskazane czynności, jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy, podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, na mocy art. 8 ust. 1 ustawy, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu niebędące dostawą towarów. Z uwagi na powyższe unormowania, pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć jednak należy, iż usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 28b ust. 1 ustawy, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r., miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2-4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j i art. 28n.

W art. 28a ustawy wskazano, iż na potrzeby stosowania przepisów regulujących miejsce świadczenia przy świadczeniu usług:

1. ilekroć jest mowa o podatniku - rozumie się przez to:





1. podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności, z uwzględnieniem art. 15 ust. 6,
   
2. osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit. a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej;



2. podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do dostawy towarów lub świadczenia usług, dokonywanych przez podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni lub zwolnieni, jeżeli miejscem opodatkowania tych czynności jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju lub terytorium państwa trzeciego i dla tych czynności podatnicy ci nie są zidentyfikowani dla podatku od wartości dodanej lub - w przypadku terytorium państwa trzeciego - podatku o podobnym charakterze (art. 106 ust. 2 ustawy).

O tym, czy bezumowne korzystanie z rzeczy podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca (dzierżawca) nie chce wydać rzeczy, a wynajmujący (wydzierżawiający) dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym (wydzierżawiającym) i korzystającym bezumownie z tej rzeczy nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal korzysta z rzeczy za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. Uznać w takim przypadku należy, że jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzecz za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony. W tych okolicznościach zachowanie właściciela rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z rzeczy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu lub dzierżawy – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z treści wniosku wynika, iż w dniu 11 września 2009 r. Spółka zawarła umowę najmu z firmą niemiecką, której przedmiotem było 40 sztuk wagonów typu 202V, które zostały wydane najemcy do korzystania. Za korzystanie z wagonów najemca zobowiązany jest do wnoszenia comiesięcznych opłat. W dniu 8 lipca 2011 r. Spółka rozwiązała umowę najmu, z uwagi na nagminne opóźnienia w płatności czynszu. Ponadto wezwała najemcę do zwrotu wagonów w nieprzekraczalnym terminie do dnia 21 lipca 2011 r. Wagony jednak nie zostały zwrócone. Spółka zwracała się wielokrotnie o wydanie wagonów. Wystawia co miesiąc faktury VAT, wykazuje transakcję w comiesięcznej informacji podsumowującej oraz w deklaracji VAT. Pismem z dnia 20 października 2011 r. Syndyk firmy niemieckiej poinformował Spółkę o nieprzystępowaniu do istniejących stosunków umowy, nie zwrócił jednak wagonów. Dnia 28 czerwca 2012 r. Syndyk zwrócił oryginały faktur za okres od miesiąca stycznia do maja 2012 r. z adnotacją, że nie kontynuuje umowy najmu wagonów. Faktury za miesiąc lipiec 2012 r. w ogóle nie odebrał. Dnia 17 sierpnia 2012 r. Spółka złożyła do Adwokatury Państwowej w Magdeburgu doniesienie o zaborze mienia w postaci wagonów i utracie korzyści z tytułu niemożliwości ich wynajmowania. Adwokatura Państwowa w Magdeburgu pismem z dnia 12 października 2012 r. odmówiła wszczęcia postępowania wobec złożonego przez Spółkę wniosku podając, że powołana jest do ścigania czynów karalnych, a sprawa jest roszczeniem cywilnoprawnym. W związku z powyższym w dniu 29 października 2012 r. Spółka złożyła zażalenie do Generalnej Adwokatury Państwowej w Naumburgu. Cztery wagony przetransportowane zostały na koszt Spółki i obecnie znajdują się w jej posiadaniu. Obecnie przygotowuje się do przetransportowania kolejnych 11.

Analizując okoliczności sprawy stwierdzić należy, iż co prawda od dnia 8 lipca 2011 r. ze strony Spółki brak jest porozumienia wyrażającego wolę świadczenia usług najmu, niemniej jednak nie powzięła jakichkolwiek czynności prawnych mających na celu odzyskanie rzeczy, a ponadto wystawiała w kolejnych miesiącach faktury VAT i obciążała najemcę należnościami. W tym stanie rzeczy, sytuację tę należy uznać za „dorozumiane przedłużenie umowy”. Przemawia za tym fakt, iż pomimo wypowiedzenia umowy, najemca nie wydaje rzeczy, a Spółka obciąża go opłatą za korzystanie z nich. Tym samym uznać należy, iż spełnione zostały przesłanki pozwalające potraktować wykonywane czynności za podlegające opodatkowaniu VAT.

Natomiast, od momentu skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, poprzez złożenie pozwu przeciwko najemcy, Spółka wykazała brak woli do tolerowania stanu bezumownego korzystania z rzeczy. Uczyniła starania o odzyskanie rzeczy, a tym samym zamanifestowała brak woli utrzymania istniejącego stanu.

Podkreślić należy, iż w przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności, właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego rzeczy. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z danej rzeczy. Zatem wynagrodzenia otrzymanego od momentu złożenia pozwu do Sądu przeciwko użytkownikowi rzeczy nie będzie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi. W takiej sytuacji, należność nakładana na dotychczasowego użytkownika, którą zobowiązany jest on uiścić w związku z bezumownym korzystaniem z rzeczy, stanowiąca w sensie cywilistycznym wynagrodzenie za poniesioną szkodę lub utracone korzyści, de facto stanowi odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy. W konsekwencji, stosunek łączący strony oraz otrzymane kwoty pieniężne nie zyskują zobowiązaniowego (usługowego) charakteru.

Reasumując należy stwierdzić, że w sytuacji opisanej we wniosku nie występuje bezumowne korzystanie z rzeczy w okresie od dnia 8 lipca 2009 r. aż do momentu skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Zatem w tym okresie zachowanie Spółki wpisuje się w definicję świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, których miejscem świadczenia i opodatkowania było – zgodnie z art. 28b ust. 1 ustawy – terytorium Niemiec. W konsekwencji Spółka zobowiązana była udokumentować je fakturami VAT oraz wykazać w informacji podsumowującej oraz deklaracji VAT-7.

Natomiast od momentu wniesienia do sądu pozwu przeciwko korzystającemu z rzeczy, wystąpiła czynność bezumownego korzystania, która w tej sytuacji nie podlega przepisom ustawy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, ul. Jana Kazimierza 5, 85-035 Bydgoszcz, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.