INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 28 października 2009 r. (data wpływu 2 listopada 2009 r.) uzupełnionym w dniu 18 stycznia 2010 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego udostępnienia lokalu mieszkalnego byłemu pracownikowi w zamian za odszkodowanie – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 2 listopada 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej m.in. podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego udostępnienia lokalu mieszkalnego byłemu pracownikowi w zamian za odszkodowanie.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach i zgodnie z zarządzeniem MOŚZNiL z dnia 14 marca 1995 r. – obecnie rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 marca 2007 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej, zatrudnionym przez Wnioskodawcę pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie. W dniu 2 stycznia 2003 r. zawarto umowę o udostępnianie bezpłatnego lokalu mieszkalnego. Zgodnie z § 4 umowa obowiązywała na czas zatrudnienia w Służbie Leśnej. Z dniem 31 marca 2009 r. nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę. Umowa o udostępnienie lokalu mieszkalnego wygasa w przypadku ustania warunków do korzystania z bezpłatnego mieszkania. § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 marca 2007 r. stanowi, iż w przypadku ustania zatrudnienia na stanowisku, na którym przysługuje bezpłatne mieszkanie, pracownik zwalnia bezpłatne mieszkanie w terminie 3 miesięcy od dnia ustania zatrudnienia. W tym przypadku umowa o bezpłatne korzystanie z mieszkania wygasa w terminie 3 miesięcy od daty ustania zatrudnienia na stanowisku uprawniającym do bezpłatnego mieszkania, tj. z dniem 30 czerwca 2009 r. Były pracownik przez trzy miesiące korzystał z bezpłatnego mieszkania.

Zgodnie z wyjaśnieniem Regionalnej Dyrekcji lasów Państwowych, w ciągu trzech miesięcy przeznaczonych na opuszczenie bezpłatnego mieszkania nie należało pobierać czynszu, ani zawierać umowy najmu, co jest zgodne z § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 marca 2007 r. w sprawie określenia stanowisk w Służbie Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie (…).

Wnioskodawca na podstawie tej informacji nie obciążył byłego pracownika czynszem, jak również nie została zawarta z nim umowa najmu. Po upływie trzech miesięcy były pracownik nie wydał Wnioskodawcy zajmowanego mieszkania. Od dnia 1 lipca do dnia 31 sierpnia 2009 r. były pracownik korzystał bez tytułu prawnego z zajmowanego lokalu mieszkalnego i budynków gospodarczych. W związku z zajmowaniem lokalu bez tytułu prawnego były pracownik za dwa miesiące: lipiec i sierpień 2009 r. uiścił odszkodowanie, zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, w myśl którego osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie.

W uzupełnieniu wniosku wskazano dodatkowo, że zgodnie z § 6 ust. 2 umowy o udostępnienie bezpłatnego lokalu mieszkalnego, pracownik w razie ustania stosunku pracy na stanowisku, na którym przysługuje bezpłatne mieszkanie, w terminie 3 miesięcy obowiązany był je opuścić i wydać byłemu pracodawcy. W związku z tym, iż zapis ten jest jednoznaczny, Wnioskodawca nie podjął jakichkolwiek czynności mających na celu wydanie nieruchomości przez byłego pracownika.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy otrzymane odszkodowanie za zajmowanie nieruchomości bez tytułu prawnego jest objęte podatkiem od towarów i usług...

Zdaniem Wnioskodawcy, odszkodowanie nie jest żadną czynnością wymienioną w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, który określa przedmiot opodatkowania, dlatego też uzyskane odszkodowanie od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego – bezprawnie, nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu, co uniemożliwia dokumentowanie odszkodowania fakturą VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W myśl art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 powołanej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 18 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Odszkodowanie takie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Z treści powołanego powyżej przepisu wynika, iż od chwili rozwiązania umowy najmu do faktycznego opuszczenia lokalu korzystanie z nieruchomości ma charakter korzystania bez tytułu prawnego.

Wskazać, należy również, iż bezumowne korzystanie z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 k.c. w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy osoba zajmująca lokal lokatorski nie opuszcza nieruchomości, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy osoba zajmująca lokal użytkuje go za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty.

Reasumując należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z lokalu po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu (dzierżawy) – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16. W myśl art. 106 ust. 4 ustawy, podatnicy, o których mowa w ust. 1-3, nie mają obowiązku wystawiania faktur, o których mowa w ust. 1 i 2, osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. Jednakże na żądanie tych osób podatnicy są obowiązani do wystawienia faktury.

Z opisu stanu faktycznego wynika, iż były pracownik przez okres dwóch miesięcy zajmował bez tytułu prawnego mieszkanie. Wnioskodawca wskazał ponadto, iż nie podjął jakichkolwiek czynności mających na celu wydanie nieruchomości przez byłego pracownika, gdyż zapis zawarty w rozporządzeniu w tej kwestii jest jednoznaczny.

W tym stanie rzeczy, w ocenie tut. organu, w przedmiotowej sprawie „odszkodowanie” stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług, które podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przy czym przy założeniu iż usługobiorcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, Wnioskodawca nie ma obowiązku dokumentowania tych usług fakturą VAT, chyba że osoby te zażądają ich wystawienia.

Ponadto wskazać należy, iż zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, zwalnia się od podatku od towarów i usług usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy obejmującym „Wykaz usług zwolnionych od podatku”. Pod poz. 4 tego załącznika wymieniono usługi w zakresie wynajmowania lub dzierżawienia nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, z wyłączeniem wynajmu lokali w budynkach mieszkalnych na cele inne niż mieszkaniowe PKWiU ex 70.20.11.

Należy wyjaśnić, iż oznaczenie w załączniku danej grupy „ex” oznacza, że stawka podatku lub zwolnienie od podatku odnosi się tylko do danej usługi z danego grupowania. Umieszczenie tego dopisku przy konkretnym symbolu statystycznym ma na celu zawężenie stosowania zwolnienia lub obniżonej stawki podatku od towarów i usług tylko do usług należących do wymienionego grupowania statystycznego, spełniającego określone warunki sprecyzowane przez ustawodawcę w rubryce „nazwa usługi”. Zatem, wynikająca z konkretnego załącznika stawka podatku lub zwolnienie dotyczy wyłącznie danej usługi z danego grupowania.

Z opisu stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca bezumownie udostępnia lokal mieszalny na cele mieszkaniowe, otrzymując wynagrodzenie w formie „odszkodowania”.

W świetle powyższego Wnioskodawca, świadcząc usługi najmu lokali mieszkalnych na cele mieszkaniowe, korzysta ze zwolnienia od podatku, o ile są to usługi sklasyfikowane w grupowaniu PKWiU 70.20.11.

Interpretacja ta dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia tego zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.