Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
0461-ITPP1.4512.628.2016.1.MN
z 31 października 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613 z późn. zm.) oraz § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów stwierdza, że stanowisko – przedstawione we wniosku z dnia 30 sierpnia 2016 r. (data wpływu 5 września 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania podatkiem VAT kwot zasądzonych tytułem kosztów zastępstwa prawnego lub kosztów zastępstwa adwokackiego w egzekucji – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 5 września 2016 r. został złożony wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT kwot zasądzonych tytułem kosztów zastępstwa prawnego lub kosztów zastępstwa adwokackiego w egzekucji.

W złożonym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Spółka nabywa w ramach prowadzonej działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własną rzecz wierzytelności, po cenach niższych niż ich wartości nominalne, które następnie windykuje we własnym zakresie. W toku postępowania windykacyjnego uzyskuje nakazy zapłaty wydane na Spółkę. W związku z reprezentowaniem Spółki przed sądem przez adwokata sąd zasądza Spółce koszty zastępstwa procesowego, klauzulowego a następnie ustanawiane są koszty zastępstwa egzekucyjnego.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa prawnego lub kosztów zastępstwa adwokackiego w egzekucji podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy zwrot kosztów zastępstwa prawnego zasądzony przez sąd lub zwrot kosztów zastępstwa egzekucyjnego nie powinien podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi (w szczególności art. 5 i 8 ustawy o VAT oraz przepisami wspólnotowymi w szczególności Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 26 listopada 2006 r.), opodatkowaniu podatkiem VAT podlega: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów, import towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Przy odpowiedzi na zadane pytanie pozostaje jedynie wątpliwość, czy w przypadku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego można mówić o świadczeniu usług (pozostałe przedmioty opodatkowania nie budzą wątpliwości).

Zgodnie z art. 8 ustawy o VAT wskazano, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy, w tym również przeniesienie praw do wartości materialnych i prawnych bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej, zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania lub do tolerowania czynności lub sytuacji, świadczenie usług zgodnie z nakazem władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Sposób rozumienia przymiotu odpłatności świadczonych usług przybliża natomiast bogate orzecznictwo ETS w tym zakresie. W szczególności Trybunał uznał, że musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem, a otrzymywaną zapłatą co oznacza, że dana czynność będzie opodatkowana, jeżeli świadczenia wynikające z relacji wiążących obie strony są wzajemne i ekwiwalentne (orzeczenie w sprawie C-16/93 R.J. Tolsma v. Inspecteur der Omzetbelasting, orzeczenie w sprawie 102/86 ApplePear).

Z analizy powyższego wynika, że zwrot kosztów zastępstwa prawnego nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, które byłoby opodatkowane podatkiem VAT. Pomiędzy Spółką oraz podmiotem zobowiązanym do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (dłużnikiem) nie istnieje żaden stosunek prawny, który można uznać za odpłatne świadczenie usług. Spółka nie wykonała na rzecz dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ustawy o podatku VAT. Obowiązek zwrotu tychże kosztów wynika jedynie z orzeczenia sądu wydanego stosownie do brzmienia art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego. Ponieważ zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie będące dostawą towarów lub świadczeniem usług, zdaniem Wnioskodawcy, otrzymanie ich zwrotu na mocy prawomocnego orzeczenia sądu nie powoduje powstania obowiązku podatkowego. Przychód ten nie podlega ustawie o VAT. Stanowisko takie jest zgodne z pismami Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu:

• z dnia 27 grudnia 2012 r. znak ILPP2/443-1020/12-2/SJ,
• z dnia 24 marca 2016 r. znak ILPP2/4512-1-13/16-2/MN.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast przez świadczenie usług – w świetle art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług „świadczenie na rzecz” obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, że definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem „usługi” w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy dla uznania, że świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Należy stwierdzić, że czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub świadczącego usługę.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

A zatem pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dodatkowo wskazać należy, że zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy – opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy – czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Podatnikami – stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy – są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Z opisu sprawy wynika, że Spółka nabywa w ramach prowadzonej działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własną rzecz wierzytelności, po cenach niższych niż ich wartości nominalne, które następnie windykuje we własnym zakresie. W toku postępowania windykacyjnego Spółka uzyskuje nakaz zapłaty i tytuł wykonawczy wydany na Spółkę, a w związku z reprezentowaniem Spółki przed sądem przez adwokata sąd zasądza Spółce koszty zastępstwa procesowego, klauzulowego a następnie ustanawiane są koszty zastępstwa egzekucyjnego.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii opodatkowania podatkiem VAT kwot zasądzanych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 101, z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Stosownie do § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata – stosownie do § 3 ww. artykułu – zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

W myśl § 4 ww. artykułu, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Powołany przepis art. 98 statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

1. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego, czy ponosi winę w prowadzeniu procesu), zobowiązana jest zwrócić swemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu oraz
2. zasadę kosztów niezbędnych i celowych zobowiązującą stronę przegrywającą do zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów procesu, jakie były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (uznaniowa ocena sądu w tym względzie uzależniona jest od okoliczności sprawy, a zarazem ograniczona dyspozycjami art. 98 § 2 i § 3) - (Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, wyd. III, komentarz do art. 98, publikacja elektroniczna LEX).

Jak wynika z powyższego obydwie obowiązujące w postępowaniu cywilnym zasady zwrotu kosztów procesu przesądzają o konieczności zwrotu kosztów przez Stronę przegrywającą. Istotą różnicy w przedstawionych zasadach jest sposób ustalenia poszczególnych składników takich kosztów.

Niemniej, opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Biorąc pod uwagę powołane przepisy w kontekście przedstawionego stanu sprawy należy stwierdzić, że Spółka nie świadczy żadnej usługi na rzecz dłużnika, związanej z zasądzonym zwrotem kosztów postępowania sądowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy Spółką a dłużnikiem nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Spółka bowiem w sądzie reprezentuje własne interesy i nie wykonuje na rzecz jej dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

A zatem kwota zwrotu kosztów postępowania sądowego zasądzona wyrokiem sądu nie jest w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego. Tym samym należy uznać, że w tym konkretnym przypadku, Spółka otrzymując od dłużnika kwotę zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie świadczy na rzecz dłużnika usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, tak więc czynność ta nie podlega opodatkowaniu.

Tym samym zgodzić się należy z twierdzeniem Wnioskodawcy, że: „(…) zwrot kosztów zastępstwa prawnego nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, które byłoby opodatkowane podatkiem VAT. Pomiędzy Spółką oraz podmiotem zobowiązanym do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (dłużnikiem) nie istnieje żaden stosunek prawny, który można uznać za odpłatne świadczenie usług. Spółka nie wykonała na rzecz dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ustawy o podatku VAT”.

Podsumowując uznać należy, że zasądzona przez sąd na rzecz Spółki kwota zwrotu kosztów zastępstwa prawnego lub zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego w egzekucji nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Jednocześnie wskazać należy, iż niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie braku opodatkowania w zakresie podatku od towarów i usług zasądzonego przez sąd zwrotu kosztów zastępstwa procesowego od dłużnika na rzecz Spółki, natomiast nie rozstrzyga innych kwestii, w szczególności skutków podatkowych ewentualnej wypłaty przez Spółkę należnego wynagrodzenia dla adwokata, który reprezentował Spółkę w postępowaniu sądowym, gdyż kwestia taka nie była przedmiotem zapytania.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Ponadto tut. organ informuje, że zgodnie z art. 14na pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa, przepisów art. 14k-14n dotyczących ochrony prawnej wynikającej z zastosowania się Wnioskodawcy do otrzymanej interpretacji nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe przedstawione we wniosku stanowią element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, tj. czynności dokonanych w ramach transakcji, które pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miały zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, ul. H. Sienkiewicza 84, 15-950 Białystok, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.