Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0112-KDIL4.4012.157.2019.2.HW
z 18 czerwca 2019 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 8 kwietnia 2019 r. (data wpływu 9 kwietnia 2019 r.), uzupełnionym pismem z dnia 24 maja 2019 r. (data wpływu 27 maja 2019 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  1. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Urzędu Miasta i Gminy (…);
  2. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego;
  3. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A;
  4. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B;
  5. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C;
  6. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D;
  7. możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E,

jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 kwietnia 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację: budynku Urzędu Miasta i Gminy (…); budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego; budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A; budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B; budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C; budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D i budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 24 maja 2019 r. o doprecyzowanie opisu sprawy

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Gmina (…) (zwana dalej: Gmina lub Wnioskodawca) jest jednostką samorządu terytorialnego działającą w oparciu o ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r., poz. 509). Posiada osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Gmina jest zarejestrowanym i czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, rozliczającym się z podatku z tytułu zarejestrowanych umów cywilnoprawnych, tj. m.in. umów najmów lokali użytkowych, a także ze sprzedaży wody i odprowadzonych ścieków. Gmina składa do urzędu skarbowego miesięczne deklaracje VAT-7.

Gmina ma podpisaną Pre-Umowę z Województwem dla projektu pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)”. Przedmiotem Pre-Umowy jest określenie zasad postępowania Stron w celu przygotowania Projektu do realizacji w Ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa na lata 2014-2020. Pre-Umowa wyznacza również termin dostarczenia dokumentów celem dokonania oceny przewidzianej na etapie konkursu. Prawidłowa realizacja zapisów Pre-Umowy skutkować będzie podpisaniem Umowy o dofinansowanie projektu. Gmina, w ramach realizacji projektu, wypełni swoje ustawowe zadania wynikające z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, który stanowi, że gminy wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 tej ustawy, do zakresu działania gmin należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. W świetle art. 7 ust. 1 ww. ustawy do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy:

  • ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
  • wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych,
  • utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
  • edukacji publicznej,
  • kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
  • targowisk i hal targowych,
  • zieleni gminnej i zadrzewień,
  • cmentarzy gminnych,
  • porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
  • utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 pkt 15 ww. ustawy, sprawy utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych należą do zadań własnych gmin. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 799, z późn. zm.) w art. 403 ust. 2 w zw. z art. 400a ust. 1 pkt i pkt 42 określa, że wspomaganie realizacji zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej jest zadaniem własnym gmin.

Inwestorem w przedmiotowym Projekcie jest Gmina (…). Realizacja projektu została zaplanowana na lata 2019-2022.

Jednym z dokumentów, który należy dostarczyć na drugim etapie jest Indywidualna Interpretacja Podatkowa.

Głównym celem projektu jest poprawa efektywności energetycznej oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wykonanie głębokiej termomodernizacji 7 budynków użyteczności publicznej pełniących ważne funkcje społeczne. Są to budynki:

  1. Urząd Miasta i Gminy w (…),
  2. Lokalny Punkt Informacyjno-Konsultacyjny,
  3. Publiczna Szkoła Podstawowa w A,
  4. Publiczna Szkoła Podstawowa w B,
  5. Publiczna Szkoła Podstawowa w C,
  6. Publiczna Szkoła Podstawowa w D,
  7. Publiczna Szkoła Podstawowa w E.

Zakres prac w ramach zadania obejmuje: kompleksową modernizację istniejącego systemu c.o., wymianę stolarki okiennej na PCV i drzwiowej (drzwi zewnętrznych), docieplenie stropodachu, docieplenie ścian zewnętrznych budynków, wymianę instalacji elektrycznej poprzez modernizację istniejącego oświetlenia na LED-owe oraz montaż instalacji fotowoltaicznej PV. Powyższy rodzaj zadań nie wymaga zgłoszenia właściwemu organowi ani pozwolenia na budowę.

Inwestycja zakłada realizację kompleksowych działań, które wpłyną na zwiększenie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej znajdujących się na terenie Gminy, poprawę jakości powietrza, a tym samym redukcję substancji szkodliwych. Potrzebę realizacji projektu potwierdzają przeprowadzone audyty energetyczne, audyty efektywności energetycznej, to z nich wynika zakres planowanych prac.

Korzyści wynikające z realizacji projektu to m.in.:

  • ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery (zmniejszenie emisji m.in. pyłów PM10, PM 2,5, C02, B(a)P),
  • zmniejszenie kosztów ogrzewania budynków,
  • zwiększenie komfortu użytkowania infrastruktury publicznej przez mieszkańców, interesantów, pracowników obiektów oraz uczniów i dzieci w wieku przedszkolnym,
  • propagowanie wśród mieszkańców działań na rzecz ochrony środowiska, kreowania postaw ekologicznych,
  • zwiększenie atrakcyjności ekologicznej regionu,
  • pozytywny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy z poszanowaniem środowiska naturalnego.

Wydatki na inwestycję zostaną udokumentowane wystawionymi przez wykonawców fakturami, wystawionymi odrębnie na wydatki dotyczące poszczególnych budynków, na Gminę z wykazanymi na nich kwotami podatku naliczonego.

Ponadto w piśmie z dnia 24 maja 2019 r. – stanowiącym uzupełnienie wniosku – Zainteresowany wskazał, co następuje.

Ww. wniosek dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie:

  1. możliwości odzyskania podatku VAT w części wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Urzędu Miasta i Gminy (…), (zwany dalej: Zadanie 1);
  2. możliwości odzyskania podatku VAT w część wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Lokalnego Punktu Informacyjno- Konsultacyjnego, (zwany dalej: Zadanie 2);
  3. możliwości odzyskania podatku VAT w części wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A, (zwany dalej: Zadanie 3);
  4. możliwości odzyskania podatku VAT w części wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B, (zwany dalej: Zadanie 4);
  5. możliwości odzyskania podatku VAT w części wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C, (zwany dalej: Zadanie 5);
  6. możliwości odzyskania podatku VAT w części wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D, (zwany dalej: Zadanie 6);
  7. możliwości odzyskania podatku VAT w części wskazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E, (zwany dalej: Zadanie 7).

Dotyczy Zadania 1)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą.

Dotyczy Zadania 2)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Dotyczy Zadania 3)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Dotyczy Zadania 4)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Dotyczy Zadania 5)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Dotyczy Zadania 6)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Dotyczy Zadania 7)

Budynek po termomodernizacji będzie wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Ad. 2 a)

Dotyczy Zadania 1)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Dotyczy Zadania 2)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Dotyczy Zadania 3)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Dotyczy Zadania 4)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Dotyczy Zadania 5)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Dotyczy Zadania 6)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Dotyczy Zadania 7)

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Ad. 2 b)

Dotyczy Zadania 1)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. sprzedaż nieruchomości budowlanych (grunty), czynsz najmu lokale użytkowe, refakturowane, sprzedaż wody i ścieków, opłaty za wieczyste użytkownie,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokale mieszkalne, czynsz dzierżawny za grunty rolne,
  • niepodlegających opodatkowaniu (wpływy z tytułu czynności publicznoprawnych i administracyjnych) m.in: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, opłata skarbowa, opłata targowa, opłata za wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, opłata za zajęcie pasa drogowego, udział w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych).

Dotyczy Zadania 2)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. czynsz najmu lokalu użytkowego, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Dotyczy Zadania 3)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Dotyczy Zadania 4)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Dotyczy Zadania 5)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Dotyczy Zadania 6)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokale mieszkalne,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Dotyczy Zadania 7)

Efekt realizacji ww. inwestycji będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokale mieszkalne,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Ad. 2 c)

Dotyczy Zadania 1)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Dotyczy Zadania 2)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Dotyczy Zadania 3)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Dotyczy Zadania 4)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Dotyczy Zadania 5)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Dotyczy Zadania 6)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Dotyczy Zadania 7)

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

  1. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Urzędu Miasta i Gminy (…)?
  2. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjny?
  3. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A?
  4. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B?
  5. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C?
  6. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D?
  7. Czy Gmina będzie miała możliwość odzyskania podatku VAT w części wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E?

Zdaniem Wnioskodawcy:

  1. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Urzędu Miasta i Gminy (…) obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu, zwolnione oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. W związku z powyższym, zgodnie z art. 86 ust. 2a ustawy o podatku od towarów i usług, w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanych przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą (tzw. publicznoprawne) kwotę podatku naliczonego oblicza się zgodnie ze sposobem określenia proporcji (tzw. pre-wskaźnik) oraz zgodnie z art. 90 ust. 2-10 ww. ustawy tzw. wskaźnikiem. Gmina (…) obliczyła pre-wskaźnik wg paragrafu 3.1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników.
    Gmina nie zna sposobu, aby wydatki na budynek Urzędu bezpośrednio i wyłącznie przyporządkować do czynności opodatkowanych VAT, zwolnionych od VAT lub zdarzeń niepodlegających regulacjom VAT. Trudność dokonania bezpośredniej alokacji wydatków poniesionych na termomodernizację. Brak jest obiektywnej możliwości odrębnego przyporządkowania kwot VAT naliczonego związanych z czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług, zwolnionymi z opodatkowania lub niepodlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
    Za rok 2018 Urząd Gminy w (…) (urząd obsługujący jednostkę samorządu terytorialnego) osiągnął następujące wartości proporcji: współczynnik – 96%, prewspółczynnik – 11%.
    Inwestycja w budynku Urzędu będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.
  2. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Lokalnego Punktu Konsultacyjnego (zwany dalej: LPK) obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu, zwolnione oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. W ww. budynku Gmina wynajmuje pomieszczenia pod działalność gospodarczą innemu podmiotowi (wystawia faktury VAT 23%), wynajmuje lokal mieszkalny (zw). Gmina wystawia faktury VAT za sprzedaż wody i odprowadzenie ścieków w ww. lokalach. W budynku tym znajduję się również punkt Powiatowego Urzędu Pracy, gdzie Gmina pomieszczenia udostępnia nieodpłatnie, natomiast wystawiane są faktury za wodę, ścieki i energię. Wystawiane faktury zamieszcza się w rejestrze sprzedaży oraz w deklaracji VAT-7.
    Ponieważ Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania wyłącznie i w całości do działalności gospodarczej podatku naliczonego przy zakupie towarów i usług na realizację inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku LPK (stosownie do wartości poniesionych wydatków), to dokona wyliczenia kwoty podatku naliczonego przyporządkowanego do działalności gospodarczej, zgodnie z art. 86 ust. 2a i następne ustawy oraz z rozporządzeniem w sprawie proporcji.
    W dalszym etapie – w związku z faktem, iż nabywane towary i usługi służyć będą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych, jak również do czynności zwolnionych od podatku, a Wnioskodawca nie ma możliwości odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami opodatkowanymi i zwolnionymi, to obowiązany jest do proporcjonalnego odliczenia podatku, zgodnie z art. 90 ust. 2 i 3 ustawy.
    Inwestycja w budynku LPK będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.
  3. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Szkoły Podstawowej w A obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu, zwolnione oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. Odliczenie to będzie zgodne z zasadami wynikającymi z art. 86 ust. 2a, w powiązaniu z art. 90 ustawy o podatku od towarów i usług.
    Budynek Szkoły Podstawowej w A został nieodpłatnie udostępniony na rzecz Stowarzyszenia prowadzącego Szkołę. Gmina (…) wystawia faktury VAT sprzedaży za zużytą wodę i odprowadzone ścieki. Ponadto w budynku szkoły wynajmowany jest i będzie lokal mieszkalny (stawka zwolniona od VAT), najemcy wystawia się faktury za zużytą wodę. W razie konieczności sale udostępniane są i będą odpłatnie innym użytkownikom, sprzedaż udokumentowana jest fakturą VAT. Faktury ewidencjonuje się w rejestrze sprzedaży VAT.
    Inwestycja w budynku Szkoły będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.
  4. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Szkoły Podstawowej w B obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu, zwolnione oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. Odliczenie to będzie zgodne z zasadami wynikającymi z art. 86 ust. 2a, w powiązaniu z art. 90 ustawy o podatku od towarów i usług.
    Gmina (…) wystawia faktury VAT sprzedaży i za zużytą wodę i odprowadzone ścieki. Ponadto w budynku szkoły wynajmowany jest będzie lokal mieszkalny (stawka zwolniona od VAT), najemcy wystawia się faktury za zużytą wodę. W razie konieczności sale udostępniane są i będą odpłatnie innym użytkownikom, sprzedaż udokumentowana jest fakturą VAT. Faktury ewidencjonuje się w rejestrze sprzedaży VAT.
    Budynek Szkoły Podstawowej w B został nieodpłatnie udostępniony na rzecz Stowarzyszenia prowadzącego Szkołę. Inwestycja w budynku Szkoły będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.
  5. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Szkoły Podstawowej w C obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. Odliczenie to będzie zgodne z zasadami wynikającymi z art. 86 ust. 2a ustawy o podatku od towarów usług.
    Budynek Szkoły Podstawowej w C został nieodpłatnie udostępniony na rzecz Stowarzyszenia prowadzącego Szkołę.
    Gmina (…) wystawia faktury VAT sprzedaży za zużytą wodę i odprowadzone ścieki. W razie konieczności sale udostępniane są i będą odpłatnie innym użytkownikom, sprzedaż udokumentowana jest fakturą VAT. Faktury ewidencjonuje się w rejestrze sprzedaży VAT.
    Inwestycja w budynku Szkoły będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.
  6. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Szkoły Podstawowej w D obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu, zwolnione oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. Odliczenie to będzie zgodne z zasadami wynikającymi z art. 86 ust. 2a, w powiązaniu z art. 90 ustawy o podatku od towarów usług.
    Budynek Szkoły Podstawowej w D został nieodpłatnie udostępniony na rzecz Stowarzyszenia prowadzącego Szkołę.
    Gmina (…) wystawia faktury VAT sprzedaży za zużytą wodę i odprowadzone ścieki. Ponadto w budynku Szkoły wynajmowany jest i będzie lokal mieszkalny (stawka zwolniona od VAT), najemcy wystawia się faktury za zużytą wodę. W razie konieczności sale udostępniane są i będą odpłatnie innym użytkownikom, sprzedaż udokumentowana jest fakturą VAT. Faktury ewidencjonuje się w rejestrze sprzedaży VAT.
    Inwestycja w budynku Szkoły będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.
  7. W związku z planowaną inwestycją pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” Gmina będzie miała możliwość częściowego odzyskania naliczonego podatku VAT, ponieważ w budynku Szkoły Podstawowej w E obecnie, jak i w przyszłości są wykonywane czynności podlegające opodatkowaniu, zwolnione oraz czynności nieobjęte zakresem ustawy VAT. Odliczenie to będzie zgodne z zasadami wynikającymi z art. 86 ust. 2a, w powiązaniu z art. 90 ustawy o podatku od towarów i usług.
    Budynek Szkoły Podstawowej w E został nieodpłatnie udostępniony na rzecz Stowarzyszenia prowadzącego Szkołę. Gmina (…) wystawia faktury VAT sprzedaży za zużytą wodę i odprowadzone ścieki. Ponadto w budynku Szkoły wynajmowany jest i będzie lokal mieszkalny (stawka zwolniona od VAT), najemcy wystawia się faktury za zużytą wodę. W razie konieczności sale udostępniane są i będą odpłatnie innym użytkownikom, sprzedaż udokumentowana jest fakturą VAT. Faktury ewidencjonuje się w rejestrze sprzedaży VAT.
    Inwestycja w budynku Szkoły będzie zwiększać wartość środków trwałych – przekracza 15.000 zł.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Podstawowe zasady dotyczące odliczenia podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą. I tak, zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

  1. towarów i usług,
  2. nabycia dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Na mocy art. 87 ust. 1 ustawy, w przypadku gdy kwota podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2, jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub do zwrotu różnicy na rachunek bankowy.

Zasady dokonywania zwrotu różnicy podatku na rachunek bankowy podatnika zostały określone w art. 87 ust. 2-6 ustawy.

Z powyższego wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem wiąże się podatek naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, a więc takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Uprawnienie do dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego nie przysługuje zatem w przypadku nabycia towarów i usług, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Jedno z takich ograniczeń zostało wskazane w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, zgodnie z którym, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Oznacza to, że podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze w sytuacji, gdy transakcja nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

W myśl art. 88 ust. 4 ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.

Zgodnie z powyższą regulacją, z prawa do odliczenia podatku skorzystać mogą wyłącznie podatnicy, którzy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.

Zatem, aby podmiot mógł skorzystać z prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony związany z dokonanym nabyciem towarów i usług, w pierwszej kolejności winien spełnić przesłanki umożliwiające uznanie go – dla tej czynności – za podatnika podatku od towarów i usług, działającego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – według art. 15 ust. 2 ustawy – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy – nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Oznacza to, że organ będzie uznany za podatnika podatku od towarów i usług w dwóch przypadkach, tj. gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jego zadań oraz, gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Jak wynika z powyższego, wyłączenie organów władzy publicznej z kategorii podatnika ma charakter podmiotowo-przedmiotowy.

W świetle wskazanych unormowań jednostki samorządu terytorialnego na gruncie podatku od towarów i usług występować mogą w dwoistym charakterze:

  • podmiotów niebędących podatnikami, gdy realizują zadania nałożone na nich odrębnymi przepisami prawa, oraz
  • podatników podatku od towarów i usług, gdy wykonują czynności na podstawie umów cywilnoprawnych.

Kryterium podziału stanowi charakter wykonywanych czynności: czynności o charakterze publicznoprawnym wyłączają te podmioty z kategorii podatników, natomiast czynności o charakterze cywilnoprawnym skutkują uznaniem tych podmiotów za podatników podatku od towarów i usług, a realizowane przez nie odpłatne dostawy towarów i świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W oparciu o art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r., poz. 506), gmina wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Natomiast, zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 8 i pkt 15 ww. ustawy, zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, w szczególności zadania własne obejmują sprawy: edukacji publicznej oraz utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.

Zatem, jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami podatku od towarów i usług jedynie w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny. Będą to zatem wszystkie realizowane przez te jednostki czynności w sferze ich aktywności cywilnoprawnej, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości), wynajmu, dzierżawy, itp., umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych). Tylko w tym zakresie ich czynności mają bowiem charakter działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Natomiast na mocy art. 86 ust. 2a ustawy, w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego, o której mowa w ust. 2, oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym dalej „sposobem określenia proporcji”. Sposób określenia proporcji powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.

Stosownie do treści art. 86 ust. 2b ustawy, sposób określenia proporcji najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, jeżeli:

  1. zapewnia dokonanie obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wyłącznie w odniesieniu do części kwoty podatku naliczonego proporcjonalnie przypadającej na wykonywane w ramach działalności gospodarczej czynności opodatkowane oraz
  2. obiektywnie odzwierciedla część wydatków przypadającą odpowiednio na działalność gospodarczą oraz na cele inne niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe.

W myśl art. 86 ust. 2h ustawy, w przypadku gdy podatnik, dla którego sposób określenia proporcji wskazują przepisy wydane na podstawie ust. 22, uzna, że wskazany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ust. 22 sposób określenia proporcji nie będzie najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez niego działalności i dokonywanych przez niego nabyć, może zastosować inny bardziej reprezentatywny sposób określenia proporcji.

Z treści art. 86 ust. 22 ustawy wynika, że minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, określić w przypadku niektórych podatników sposób określenia proporcji uznany za najbardziej odpowiadający specyfice wykonywanej przez tych podatników działalności i dokonywanych przez nich nabyć oraz wskazać dane, na podstawie których jest obliczana kwota podatku naliczonego z wykorzystaniem tego sposobu określenia proporcji, uwzględniając specyfikę prowadzenia działalności przez niektórych podatników i uwarunkowania obrotu gospodarczego.

Na podstawie powyższej delegacji, zostało wydane rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników (Dz. U. z 2015 r., poz. 2193), zwane dalej rozporządzeniem.

Rozporządzenie to określa, w przypadku niektórych podatników, sposób określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej uznany za najbardziej odpowiadający specyfice wykonywanej przez tych podatników działalności i dokonywanych przez nich nabyć, zwany dalej „sposobem określenia proporcji” oraz wskazuje dane, na podstawie których jest obliczana kwota podatku naliczonego z wykorzystaniem sposobu określenia proporcji (§ 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia).

Zgodnie z § 2 pkt 8 ww. rozporządzenia, ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o jednostkach organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego – rozumie się przez to:

  1. urząd obsługujący jednostkę samorządu terytorialnego,
  2. jednostkę budżetową,
  3. zakład budżetowy.

W myśl § 3 ust. 1 tego rozporządzenia, w przypadku jednostki samorządu terytorialnego sposób określenia proporcji ustala się odrębnie dla każdej z jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego.

Oznacza to, że w przypadku jednostek samorządu terytorialnego, nie będzie ustalany jeden „całościowy” sposób określenia proporcji dla jednostek samorządu terytorialnego jako osoby prawnej, tylko będą ustalane odrębnie sposoby określenia proporcji dla wymienionych wyżej jego poszczególnych jednostek organizacyjnych.

Wyrażoną w art. 86 ust. 1 ustawy generalną zasadę uprawniającą do odliczenia podatku naliczonego, uzupełniają w sposób techniczno-prawny regulacje zawarte w art. 90 ustawy.

Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy, w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w ust. 1, to – na mocy art. 90 ust. 2 ustawy – podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, z zastrzeżeniem ust. 10.

Na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy, proporcję, o której mowa w cyt. wyżej ust. 2, ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Stosownie do art. 90 ust. 10 ustawy, w przypadku gdy proporcja określona zgodnie z ust. 2-8:

  1. przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 500 zł – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%;
  2. nie przekroczyła 2% – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.

W związku z powyższym podatnicy, u których proporcja sprzedaży nie przekracza 2%, mają prawo (a nie obowiązek) do uznania, że proporcja wynosi 0%. Podatnik ma zatem prawo wyboru, może dokonać odliczenia w oparciu o wyliczoną proporcję, ale może z tego prawa zrezygnować i nie odliczać podatku naliczonego.

Z powołanych powyżej przepisów wynika, że w celu odliczenia podatku naliczonego, w pierwszej kolejności podatnik winien przyporządkować ponoszone wydatki do poszczególnych rodzajów działalności (opodatkowanej podatkiem VAT, zwolnionej i niepodlegającej opodatkowaniu tym podatkiem). W przypadku zakupów bezpośrednio związanych z działalnością opodatkowaną, podatnik, na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy, odlicza podatek naliczony w całości. Natomiast w sytuacji, gdy wydatki służą działalności gospodarczej opodatkowanej i zwolnionej, i przyporządkowanie nie jest możliwe, zastosowanie znajdują przepisy art. 90 ustawy, zgodnie z którymi odliczenia VAT dokonuje się w proporcji. W przypadku, gdy wydatki służą zarówno działalności gospodarczej jak i działalności innej niż działalność gospodarcza i brak jest możliwości przyporządkowania wydatków do poszczególnych rodzajów działalności, odliczenia dokonuje się w oparciu o przepisy art. 86 ust. 2a-2h ustawy.

Z opisu sprawy wynika, że Gmina jest jednostką samorządu terytorialnego działającą w oparciu o ustawę o samorządzie gminnym, posiada osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Wnioskodawca jest zarejestrowanym i czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, rozliczającym się z podatku z tytułu zarejestrowanych umów cywilnoprawnych, tj. m.in. umów najmów lokali użytkowych, a także ze sprzedaży wody i odprowadzonych ścieków. Gmina składa do urzędu skarbowego miesięczne deklaracje VAT-7.

Gmina ma podpisaną Pre-Umowę z Województwem dla projektu pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)”.

Prawidłowa realizacja zapisów Pre-Umowy skutkować będzie podpisaniem Umowy o dofinansowanie projektu. Gmina, w ramach realizacji projektu, wypełni swoje ustawowe zadania wynikające z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, który stanowi, że gminy wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 tej ustawy, do zakresu działania gmin należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. W świetle art. 7 ust. 1 ww. ustawy do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych; utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; edukacji publicznej; kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych; targowisk i hal targowych; zieleni gminnej i zadrzewień; cmentarzy gminnych; porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego; utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych.

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 pkt 15 ww. ustawy, sprawy utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych należą do zadań własnych gmin. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w art. 403 ust. 2 w zw. z art. 400a ust. 1 pkt i pkt 42 określa, że wspomaganie realizacji zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej jest zadaniem własnym gmin.

Inwestorem w przedmiotowym Projekcie jest Gmina. Realizacja projektu została zaplanowana na lata 2019-2022.

Głównym celem projektu jest poprawa efektywności energetycznej oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wykonanie głębokiej termomodernizacji 7 budynków użyteczności publicznej pełniących ważne funkcje społeczne. Są to budynki: Urzędu Miasta i Gminy, Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego, Publicznej Szkoły Podstawowej w A, Publicznej Szkoły Podstawowej w B, Publicznej Szkoły Podstawowej w C, Publicznej Szkoły Podstawowej w D, Publicznej Szkoły Podstawowej w E.

Zakres prac w ramach zadania obejmuje: kompleksową modernizację istniejącego systemu c.o., wymianę stolarki okiennej na PCV i drzwiowej (drzwi zewnętrznych), docieplenie stropodachu, docieplenie ścian zewnętrznych budynków, wymianę instalacji elektrycznej poprzez modernizację istniejącego oświetlenia na LED-owe oraz montaż instalacji fotowoltaicznej PV. Powyższy rodzaj zadań nie wymaga zgłoszenia właściwemu organowi ani pozwolenia na budowę.

Inwestycja zakłada realizację kompleksowych działań, które wpłyną na zwiększenie efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej znajdujących się na terenie Gminy, poprawę jakości powietrza, a tym samym redukcję substancji szkodliwych. Potrzebę realizacji projektu potwierdzają przeprowadzone audyty energetyczne, audyty efektywności energetycznej, to z nich wynika zakres planowanych prac.

Wydatki na inwestycję zostaną udokumentowane wystawionymi przez wykonawców fakturami, wystawionymi odrębnie na wydatki dotyczące poszczególnych budynków, na Gminę z wykazanymi na nich kwotami podatku naliczonego.

Budynki po termomodernizacji będą wykorzystywane zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

Nie będzie możliwe przypisanie zakupionych w ramach ww. inwestycji towarów i usług odrębnie dla każdego rodzaju działalności. Natomiast faktury będą wystawiane odrębnie dla każdego budynku.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Urzędu Miasta i Gminy będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. sprzedaż nieruchomości budowlanych (grunty), czynsz z najmu lokali użytkowych, refakturowanie, sprzedaży wody i ścieków, opłaty za wieczyste użytkownie,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz z najmu za lokale mieszkalne, czynsz dzierżawny za grunty rolne,
  • niepodlegających opodatkowaniu (wpływy z tytułu czynności publicznoprawnych i administracyjnych) m.in: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, opłata skarbowa, opłata targowa, opłata za wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, opłata za zajęcie pasa drogowego, udział w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. czynsz najmu lokalu użytkowego, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokale mieszkalne,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Efekt realizacji inwestycji w zakresie termomodernizacji budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E, będzie wykorzystywany do czynności:

  • opodatkowanych podatkiem od towarów i usług m.in. wynajem pomieszczeń, sprzedaż wody i ścieków,
  • zwolnionych od podatku od towarów i usług m.in. czynsz najmu za lokale mieszkalne,
  • niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne.

Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przyporządkowania poniesionych wydatków na zakup towarów i usług w ramach realizacji tej inwestycji odrębnie do czynności dających prawo do odliczenia oraz do czynności niedających takiego prawa.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii możliwości odzyskania podatku VAT wykazanego na fakturach dokumentujących wydatki poniesione na termomodernizację budynku Urzędu Miasta i Gminy (…), budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjny, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E.

Odnosząc się więc do powyższego Wnioskodawcy powtórzyć należy, że zgodnie z powołanymi wyżej przepisami, rozliczenie podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 86 ustawy uwarunkowane jest tym, aby nabywane towary i usługi były wykorzystywane przez zarejestrowanego, czynnego podatnika podatku VAT w ramach działalności gospodarczej do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.

Natomiast jak wyżej wskazano, art. 86 ust. 2a ustawy będzie miał zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w której nabywane towary i usługi wykorzystywane są zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, w sytuacji gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe. W takich okolicznościach kwotę podatku naliczonego oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej. Zatem podstawową przesłanką warunkującą stosowanie przepisu art. 86 ust. 2a ustawy jest nabywanie towarów i usług wykorzystywanych do wykonywania przez podatnika czynności „innych niż działalność gospodarcza” (z wyjątkiem wykorzystania na cele osobiste, do których może mieć zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy).

W analizowanej sprawie, jak wskazał Wnioskodawca – wydatki na inwestycję zostaną udokumentowane przez wykonawców fakturami, wystawionymi odrębnie na poszczególne budynki. Równocześnie jak wynika z opisu sprawy zmodernizowany budynek Urzędu Miasta i Gminy będzie służył działalności mieszanej, tj. działalności gospodarczej opodatkowanej (m.in. sprzedaż nieruchomości budowlanych, czynsz najmu za lokale użytkowe, refakturowanie, sprzedaż wody i ścieków, opłaty za wieczyste użytkownie) i korzystającej ze zwolnienia (m.in. czynsz najmu za lokale mieszkalne, czynsz dzierżawny za grunty rolne) oraz do realizacji zadań innych niż działalność gospodarcza – czynności niepodlegających opodatkowaniu (wpływy z tytułu czynności publicznoprawnych i administracyjnych) m.in: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn, opłata skarbowa, opłata targowa, opłata za wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, opłata za zajęcie pasa drogowego, udział w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych. Z kolei budynek Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego będzie służył działalności mieszanej, tj. działalności gospodarczej opodatkowanej (m.in. czynsz najmu lokalu użytkowego) i zwolnionej (m.in. czynsz najmu za lokal mieszkalny) oraz do realizacji zadań innych niż działalność gospodarcza – czynności niepodlegających opodatkowaniu: nieodpłatne usługi edukacyjne. Natomiast – jak wynika z opisu sprawy – zmodernizowane obiekty Szkół Podstawowych (poza budynkiem Publicznej Szkoły Podstawowej w C będą służyły działalności mieszanej, tj. działalności gospodarczej opodatkowanej (m.in. wynajem pomieszczeń) i korzystającej ze zwolnienia (m.in. najem lokali mieszkalnych) oraz do realizacji zadań innych niż działalność gospodarcza – czynności niepodlegających opodatkowaniu (nieodpłatne usługi edukacyjne). Natomiast budynek Publicznej Szkoły Podstawowej w C będzie służył działalności mieszanej, tj. działalności gospodarczej opodatkowanej (m.in. wynajem pomieszczeń) oraz do realizacji zadań innych niż działalność gospodarcza – czynności niepodlegających opodatkowaniu (nieodpłatne usługi edukacyjne).

W tym miejscu należy wyjaśnić, że fakt refakturowania mediów nie daje Gminie prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu wydatków związanych z termomodernizacją budynków. W tym przypadku nie dochodzi do przeniesienia na użytkownika (w drodze refakturowania) kosztów przeprowadzanej przez Gminę termomodernizacji budynków. Należy zauważyć, że refakturowane na rzecz użytkowników pomieszczeń koszty mediów, dotyczą tylko faktu zużycia przez te podmioty tych mediów. W odniesieniu do powierzchni udostępnianych na podstawie umów najmu, nie występuje związek przyczynowo-skutkowy, który decydowałby o prawie do odliczenia podatku związanego z ponoszonymi nakładami na termomodernizację tych budynków. Zatem refakturowanie kosztów mediów nie będzie miało wpływu na prawo do odliczenia przez Gminę podatku w związku z termomodernizacją budynków.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że w odniesieniu do wydatków poniesionych w ramach inwestycji polegającej na termomodernizacji budynku Urzędu Miasta i Gminy, budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego oraz budynków szkół wskazanych w opisie sprawy, w związku z tym, że nabywane towary i usługi dotyczące ww. inwestycji, będą służyć zarówno do działalności gospodarczej (opodatkowanej), jak i do celów innych niż działalność gospodarcza (czynności pozostające poza zakresem VAT) oraz fakt, że ze względu na specyfikę inwestycji Wnioskodawca nie będzie w stanie bezpośrednio przypisać ww. wydatków do działalności gospodarczej, Gmina będzie mieć prawo do częściowego obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy zastosowaniu proporcji określonej na podstawie przepisów art. 86 ust. 2a-2h ustawy oraz przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r.

Ponadto ze względu na to, że w termomodernizowanych obiektach, w ramach działalności gospodarczej, wykonywane będą również czynności korzystające ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, Wnioskodawca będzie zobowiązany do zastosowania przepisów art. 90 ust. 2 i 3 ustawy (w odniesieniu do budynku Urzędu Miasta i Gminy, budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego oraz budynków szkół z wyłączeniem budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C, który po termomodernizacji nie będzie wykorzystywany do czynności korzystających ze zwolnienia od VAT) .

Należy nadmienić, że jak wskazano wyżej, zgodnie z art. 90 ust. 10 pkt 2 ustawy, jeżeli proporcja nie przekroczy 2% podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0% i nie dokonywać odliczeń podatku naliczonego. Zasada ta – z uwagi na treść art. 86 ust. 2g ustawy – ma również zastosowanie do proporcji, o której mowa w art. 86 ust. 2a ustawy. Nie oznacza to jednak, że wskaźnik poniżej 2% pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego z zastosowaniem wyliczonej proporcji. W powyższej sytuacji, bowiem podatnik ma prawo wyboru, czy będzie dokonywał on odliczania w oparciu o wyliczoną proporcję, czy też zrezygnuje z tego prawa i nie będzie odliczał podatku naliczonego.

Podsumowując, mając na uwadze powyższe w kontekście powołanych przepisów, należy stwierdzić, że Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego w odniesieniu do ponoszonych w ramach projektu pn. „Poprawa efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej (…)” wydatków związanych z termomodernizacją budynku Urzędu Miasta i Gminy, budynku Lokalnego Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w A, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w B, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w C, budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w D w zakresie, w jakim towary i usługi będą służyć do wykonywania przez Gminę czynności opodatkowanych podatkiem VAT, w wysokości obliczonej w oparciu o proporcję, o której mowa w art. 86 ust. 2a ustawy, przy uwzględnieniu przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r. oraz z zastosowaniem proporcji obliczonej zgodnie z art. 90 ust. 2 i 3 ustawy.

Natomiast w odniesieniu do ponoszonych w ramach projektu wydatków związanych z termomodernizacją budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w E w zakresie, w jakim towary i usługi będą służyć do wykonywania przez Gminę czynności opodatkowanych podatkiem VAT, w wysokości obliczonej w oparciu o proporcję, o której mowa w art. 86 ust. 2a ustawy, przy uwzględnieniu przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr 1-7 oceniono jako prawidłowe.

Tut. organ informuje, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy, które nie zostały objęte pytaniem, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Ponadto, należy zaznaczyć, że wydając przedmiotową interpretację tut. Organ oparł się na wynikającym z treści wniosku opisie przedstawionego zdarzenia przyszłego, w tym na informacji, że Wnioskodawca wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu (opodatkowane i korzystające ze zwolnienia od podatku VAT) oraz niepodlegających opodatkowaniu (kwestia ta nie była przedmiotem oceny tut. Organu, lecz przyjęto to jako element opisu sprawy).

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (oraz z opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
  3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193, z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj