INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 28 października 2011 r. (data wpływu 4 listopada 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania kosztów zastępstwa procesowego – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 4 listopada 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania kosztów zastępstwa procesowego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca jest radcą prawnym, prowadzi Kancelarię Radcy Prawnego i świadczy usługi doradztwa prawnego i czynności reprezentacji klientów w postępowaniach przed sądem. Na okoliczność reprezentacji przed sądem każdorazowo sporządzana jest umowa zlecenia usługi prawnej i określana jest w niej wysokość wynagrodzenia radcy prawnego według przepisów rozdziału 2. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Kwoty określone ww. rozporządzeniu są dla Zainteresowanego kwotami bazowymi do określenia w umowie rzeczywistego wynagrodzenia za zlecenie zastępstwa sądowego i te rzeczywiste koszty są określane jako kwoty netto, do których doliczany jest podatek VAT w wysokości 23%.

W dniu 12 maja 2011 r. została zawarta z klientką umowa zlecenia usługi prawnej, w związku z roszczeniem w wysokości 229.975,22 zł, w której określone zostało wynagrodzenie radcy prawnego za zastępstwo w sądzie w wysokości 7.200,00 zł netto, czyli jako stawka minimalna zgodnie z § 6 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. W dniu 8 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym Sąd zasądził na rzecz klientki Wnioskodawcy kwotę 7.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W dniu 18 sierpnia 2011 r. Zainteresowany wystawił fakturę VAT między innymi na koszty zastępstwa procesowego w ww. sprawie na kwotę netto 7.200,00 zł plus 23% VAT w kwocie 1.656,00 zł.

Klientka pismem z dnia 12 października 2011 r. stwierdziła, że zgodnie z interpretacją prawa podatkowego Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia 16 czerwca 2008 r. kwota 7.200,00 zł jest kwotą brutto i zażądała korekty faktury z dnia 18 sierpnia 2011 r. Klientka całkowicie pominęła zapisy umowy zlecenia usługi prawnej.

Postawa klientki jest spowodowana najprawdopodobniej tym, iż w dniu 29 czerwca 2011 r. bez wiedzy Zainteresowanego cofnęła pozew wraz z zrzeczeniem się roszczenia czym pozbawiła się zwrotu zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego i w celu ograniczenia kosztów chce obniżyć wartość faktury o 23% podatku VAT. Informację o cofnięciu pozwu Wnioskodawca otrzymał z Sądu Okręgowego najpierw telefonicznie, gdy chciał się dowiedzieć dlaczego jeszcze nie otrzymał uprawomocnionego wyroku. W dniu 14 września 2011 r. Zainteresowany wysłał do ww. Sądu wniosek o wydanie kopii pisma powódki o cofnięciu pozwu w sprawie. W dniu 27 września 2011 r. Wnioskodawca otrzymał kopię pisma powódki o cofnięciu pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia.

Jest to pierwszy przypadek w karierze Zainteresowanego, gdy klient neguje wartość wystawionej faktury, a Wnioskodawca rozpoczął działalność jako radca prawny w roku 1995.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy zasądzone koszty zastępstwa procesowego są kwotą brutto czy netto, tj. czy prawidłowe jest wystawienie przez radcę prawnego w opisanym powyżej stanie faktycznym faktury na kwotę 7.200,00 zł plus 23% podatku VAT, jeżeli tak brzmi umowa zawarta pomiędzy Zleceniodawcą a zawodowym pełnomocnikiem procesowym (Zleceniobiorcą) i czy też zasądzona kwota 7.200,00 zł jest kwotą brutto i tak też powinna być ujęta na fakturze VAT...

Zdaniem Wnioskodawcy, koszty zastępstwa procesowego zasądzone przez Sąd są kwotą netto, wobec czego faktura wystawiona przez radcę prawnego winna opiewać na kwotę 7.200,00 zł plus 23% VAT. Stanowisko takie uzasadnia stwierdzenie, iż kosz zastępstwa prawnego zasądzone przez Sąd są kształtowane przez ustawodawcę w sposób maksymalny w celu ochrony przeciwnika przed nadmiernymi kosztami procesowymi. Niemniej jednak faktura wystawiona z tytułu kosztów zastępstwa dokumentuje obrót pomiędzy zleceniodawcą i radcą prawnym, a nie dłużnikiem i może być kształtowany w sposób odmienny niż rozporządzeniu. Wobec tego, zważywszy na istniejącą w sprawie cywilnej i gospodarczej swobodę umów, w ocenie Wnioskodawcy zupełnie dozwolone jest kształtowanie stosunku prawnego zgodnie z wolą stron. Pociąga to za sobą konieczność dokumentowania na fakturze zasądzonych kosztów zastępstwa prawnego przez Sąd w wysokości netto.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl do art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy – opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy – czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Podatnikami – stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy – są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wtedy, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 cyt. ustawy).

Generalne zasady określania podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług sformułowane zostały w art. 29 ust. 1-4 ustawy.

W myśl art. 29 ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku. W przypadku, gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku. Dotyczy to również otrzymanych zaliczek na dotacje, subwencje i na inne dopłaty o podobnym charakterze (art. 29 ust. 2 ustawy). Zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy, jeżeli należność jest określona w naturze, podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa towarów lub usług pomniejszona o kwotę podatku. Stosownie do treści art. 29 ust. 4 ustawy, podstawę opodatkowania zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont) i o wartość zwróconych towarów, zwróconych kwot nienależnych w rozumieniu przepisów o cenach oraz zwróconych kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, z zastrzeżeniem ust. 4a i 4b.

Jak stanowi art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.), za cenę uważa się wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę; w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

Z danych przedstawionych we wniosku wynika, że Wnioskodawca – radca prawny prowadzący Kancelarię Radcy Prawnego, świadczy usługi doradztwa prawnego i czynności reprezentacji klientów w postępowaniach przed sądem. Na okoliczność reprezentacji przed sądem każdorazowo sporządzana jest umowa zlecenia usługi prawnej i określana jest w niej wysokość wynagrodzenia radcy prawnego według przepisów rozdziału 2. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Zainteresowany przyjął, że kwoty określone ww. rozporządzeniu są kwotami bazowymi do określenia w umowie rzeczywistego wynagrodzenia za zlecenie zastępstwa sądowego i te rzeczywiste koszty są określane jako kwoty netto, do których doliczany jest podatek VAT w wysokości 23%. W dniu 12 maja 2011 r. Zainteresowany zawarł z klientką umowę zlecenia usługi prawnej, w związku z roszczeniem w wysokości 229.975,22 zł, w której określone zostało wynagrodzenie radcy prawnego za zastępstwo w sądzie w wysokości 7.200,00 zł netto, czyli jako stawka minimalna zgodnie z § 6 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. W dniu 8 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym Sąd zasądził na rzecz klientki Wnioskodawcy kwotę 7.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W dniu 18 sierpnia 2011 r. Zainteresowany wystawił fakturę VAT między innymi na koszty zastępstwa procesowego w ww. sprawie na kwotę netto 7.200,00 zł plus 23% VAT w kwocie 1.656,00 zł. Klientka pismem z dnia 12 października 2011 r., powołując się na interpretację prawa podatkowego Naczelnika Urzędu Skarbowego z 16 czerwca 2008 r. stwierdziła, że kwota 7.200,00 zł jest kwotą brutto i zażądała korekty faktury z dnia 18 sierpnia 2011 r. Klientka całkowicie pominęła zapisy umowy zlecenia usługi prawnej.

Z powyższego wynika, iż pomiędzy Wnioskodawcą – radcą prawnym a jego klientką istnieje stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Prowadzenie spraw sądowych przez Zainteresowanego w ramach zawartej z klientką umowy stanowi reprezentowanie strony przez radcę prawnego z wyboru. To stosunek umowny określa wzajemne prawa i obowiązki stron. Na mocy tejże umowy klientka Wnioskodawcy wstąpiła w określony, bezpośredni związek zależności z radcą prawnym - Wnioskodawcą, który skutkuje wypłatą wynagrodzenia dla radcy prawnego za świadczone usługi prawne. Ten bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem, a wypłacaną kwotą wynagrodzenia za to świadczenie decyduje o tym, że wykonywane są usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy.

Stosownie do brzmienia art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zgodnie z § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (§ 3 ww. artykułu). W myśl § 4 ww. artykułu, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

W myśl § 2 ust. 3 cyt. rozporządzenia, w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

W § 3 ust. 3 ww. rozporządzenia określono, iż w przypadkach, o których mowa w ust. 2, sąd może, odpowiednio, zasądzić koszty zastępstwa w wysokości ustalonej przez radcę prawnego.

Wskazane powyżej uregulowania cyt. rozporządzenia przewidują szczegółowe rozwiązania na potrzeby postępowania sądowego. Istotne, zdaniem tut. Organu, w tym względzie są natomiast postanowienia umowy zawartej między stronami. Należy zauważyć, ze w analizowanym przypadku – jak wynika z opisu stanu faktycznego – radca prawny nie został ustanowiony do wykonywania czynności zastępstwa prawnego z urzędu lecz zastępstwo prawne wynika z umowy zawartej pomiędzy Wnioskodawcą – radcą prawnym a jego klientką.

Należy zwrócić uwagę, iż ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej zwykle określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, w tym celu między innymi, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu.

Zatem, należy stwierdzić, iż w sytuacji braku odmiennego uregulowania w postanowieniach zawartej umowy cywilnoprawnej dotyczącej wysokości wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego, wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego winno być potraktowane jako kwota brutto, tj. zawierająca podatek o towarów i usług.

Jednakże odnosząc wskazane regulacje prawne do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego należy stwierdzić, iż skoro w umowie zawartej pomiędzy Wnioskodawcą (radcą prawnym) a jego klientką uzgodniono, iż wynagrodzenie radcy prawnego za zastępstwo w sądzie wyniesie „7.200,00 zł netto”, to należy uznać, że jest to wynagrodzenie netto, które powinno zostać powiększone o należny podatek VAT.

Należy podkreśłić, że niniejsza interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie stanu faktycznego, które nie zostały objęte pytaniem - nie mogą być zgodnie z art. 14b § 1 oraz art. 14c ust. 1 Ordynacji podatkowej - rozpatrzone.

Ponadto tut. Organ pragnie zwrócić uwagę, iż w prawodawstwie polskim obowiązuje zasada swobody umów, w ramach której strony mogą dowolnie kształtować treść umowy w granicach wyznaczonych przez prawo. Zasada ta ma również zastosowanie na gruncie prawa podatkowego. W związku z tym, przy ustalaniu wysokości należności ustawodawca nie ingeruje w sferę podejmowania decyzji czy opłaty mają być kwotami netto czy brutto. Zatem organy podatkowe nie mają prawa ingerowania w zawierane umowy i przyjęty w nich sposób rozliczeń pomiędzy kontrahentami, chyba że postanowienia umów naruszają przepisy prawa podatkowego, a to może być stwierdzone jedynie w drodze postępowania podatkowego.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.