Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPP2/443-998/14-2/MT
z 11 grudnia 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 25 września 2014 r. (data wpływu 29 września 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania nabycia wierzytelności – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 29 września 2014 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania nabycia wierzytelności.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą i czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. W ramach prowadzonej działalności zamierza nabyć wierzytelności wobec skarbu państwa od spółki komandytowo-akcyjnej zajmującej się obrotem wierzytelnościami (zwaną dalej sprzedającym). Wierzytelności te nie są wierzytelnościami własnymi sprzedającego, lecz zostały przez niego nabyte od innych podmiotów. W wyniku dokonanej transakcji Wnioskodawca wstąpi we wszelkie prawa wierzyciela, w szczególności przejmując uprawnienie do otrzymania kwoty wynikającej z tej wierzytelności, roszczenie o odsetki oraz ryzyko jej nieściągnięcia od skarbu państwa. W zamian Wnioskodawca zapłaci sprzedającemu cenę nabycia przedmiotowych wierzytelności w wysokości niższej od ich wartości nominalnej. Cena ta odpowiadać będzie wartości ekonomicznej wierzytelności uwzględniającej ryzyko ich nieściągnięcia od dłużnika. Dojdzie więc do przelewu wierzytelności uregulowanego w Księdze Trzeciej, tytule IX, dziale I ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121, dalej- kodeks cywilny).

Przedmiotowe wierzytelności w chwili ich nabycia przez Wnioskodawcę będą wierzytelnościami trudnymi. W stosunku do nich są lub zostaną wszczęte postępowania sądowe o zapłatę. Jeśli nic nie stanie temu na przeszkodzie, w postępowaniach sądowych wszczętych przed zawarciem umowy sprzedaży wierzytelności, jako strona powodowa nadal będzie występować Sprzedający. Sprzedający podejmie jednak stosowne działania, aby umożliwić Wnioskodawcy egzekwowanie wierzytelności bezpośrednio od dłużnika. Jeśli jednak i wierzytelność zostałaby wyegzekwowana przez Sprzedającego - niezwłocznie przekaże on Wnioskodawcy uzyskane z tego tytułu kwoty.

Cena nabycia wierzytelności zostanie ustalona przez strony przed zawarciem transakcji. Nie będzie ona podlegać zmianie, w szczególności nie będzie uzależniona od powodzenia egzekucji tych wierzytelności. Wnioskodawca nie otrzyma od sprzedającego żadnego dodatkowego wynagrodzenia w związku z zawieraną transakcją.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy opisana w zdarzeniu przyszłym transakcja podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatne świadczenie usług przez Wnioskodawcę w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy opisana w zdarzeniu przyszłym transakcja nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż nie dochodzi w niej do odpłatnego świadczenia przez niego usług na rzecz sprzedającego w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z treścią tego przepisu, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Pojęcie to zostało uszczegółowione w art. 8, w myśl którego przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Kodeks cywilny w art. 509 stanowi, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

W myśl tego przepisu, w wyniku przelewu wierzytelności ogół praw i obowiązków wynikających z danego zobowiązania przechodzi na inne osoby, przy czym istota stosunku zobowiązaniowego nie ulega zmianie. Zmieniają się podmioty uczestniczące w zobowiązaniu, w tym przypadku po stronie wierzyciela. Wierzyciel, wyzbywając się swojej wierzytelności, zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, a jego miejsce zajmuje odtąd nabywca.

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym przyczyną przelewu wierzytelności jest umowa sprzedaży za cenę ustaloną przez strony tej umowy. Wnioskodawca wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki wynikające ze stosunku zobowiązaniowego. W razie dokonania skutecznej egzekucji wierzytelności, czy to przez Wnioskodawcę, czy Sprzedającego, to Wnioskodawca uprawniony będzie do otrzymania wyegzekwowanej kwoty. Jednocześnie to Wnioskodawca ponosić będzie ryzyko nieściągnięcia wierzytelności od dłużnika. W analizowanej transakcji nie występuje więc sytuacja, w której Sprzedający nie przenosi na Wnioskodawcę wierzytelności, a jedynie upoważnia go do występowania wobec dłużnika w celu wyegzekwowania wierzytelności na rachunek Sprzedającego. Nie ma więc mowy o świadczeniu jakichkolwiek usług przez Wnioskodawcę na rzecz Sprzedającego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o VAT”, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Natomiast świadczenie usług, to w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
   
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Należy zauważyć, że pojęcie usługi zostało zdefiniowane bardzo szeroko. Taka konstrukcja definicji usług pozwala na objęcie zakresem przedmiotowym podatku VAT wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT). Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą, a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Reasumując, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana w przepisach art. 509-518 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).

Zgodnie z treścią art. 509 § 1 ustawy Kodeks Cywilny, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W myśl § 2 ww. artykułu, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jak stanowi art. 510 § 1 ustawy Kodeks Cywilny, umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność.

W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

W kwestii sprzedaży wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

O ile więc ustalona przez strony umowy cena wierzytelności jest niższa od jej wartości nominalnej i jednocześnie różnica między wartością nominalną tej wierzytelności, a ceną jej sprzedaży, odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, nie możemy mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

W ślad za ww. orzeczeniem TSUE, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku podjętym w składzie siedmiu sędziów z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 stwierdził, że „nabycie wierzytelności pieniężnej, co wymaga podkreślenia, na własne ryzyko, w celu windykacji w swoim imieniu i na swoją rzecz, nie jest odpłatną usługą w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1, tym samym art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”.

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą i czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług i w ramach prowadzonej działalności zamierza nabyć wierzytelności wobec skarbu państwa od spółki komandytowo-akcyjnej zajmującej się obrotem wierzytelnościami. Wierzytelności te nie są wierzytelnościami własnymi sprzedającego, lecz zostały przez niego nabyte od innych podmiotów. W wyniku dokonanej transakcji Wnioskodawca wstąpi we wszelkie prawa wierzyciela, w szczególności przejmując uprawnienie do otrzymania kwoty wynikającej z tej wierzytelności, roszczenie o odsetki oraz ryzyko jej nieściągnięcia od skarbu państwa. W zamian Wnioskodawca zapłaci sprzedającemu cenę nabycia przedmiotowych wierzytelności w wysokości niższej od ich wartości nominalnej. Cena ta odpowiadać będzie wartości ekonomicznej wierzytelności uwzględniającej ryzyko ich nieściągnięcia od dłużnika. Przedmiotowe wierzytelności w chwili ich nabycia przez Wnioskodawcę będą wierzytelnościami trudnymi. W stosunku do nich są lub zostaną wszczęte postępowania sądowe o zapłatę. Jeśli nic nie stanie temu na przeszkodzie, w postępowaniach sądowych wszczętych przed zawarciem umowy sprzedaży wierzytelności, jako strona powodowa nadal będzie występować Sprzedający, który podejmie stosowne działania w celu umożliwienia Wnioskodawcy egzekwowanie wierzytelności bezpośrednio od dłużnika. Jeśli jednak i wierzytelność zostałaby wyegzekwowana przez Sprzedającego - niezwłocznie przekaże on Wnioskodawcy uzyskane z tego tytułu kwoty. Cena nabycia wierzytelności zostanie ustalona przez strony przed zawarciem transakcji. Nie będzie ona podlegać zmianie, w szczególności nie będzie uzależniona od powodzenia egzekucji tych wierzytelności. Wnioskodawca nie otrzyma od Sprzedającego żadnego dodatkowego wynagrodzenia w związku z zawieraną transakcją.

Z uwagi na ww. okoliczności sprawy oraz powołane przepisy prawa należy stwierdzić, że czynność polegająca na nabyciu przez Wnioskodawcę przedmiotowych wierzytelności nie będzie mogła być zakwalifikowana jako odpłatne świadczenie usługi zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Aby uznać takie świadczenie za odpłatne musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą i w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Jak wynika z wniosku Wnioskodawca zapłaci sprzedającemu cenę nabycia przedmiotowych wierzytelności w wysokości niższej od ich wartości nominalnej, która będzie odpowiadała wartości ekonomicznej wierzytelności uwzględniając ryzyko ich nieściągnięcia od dłużnika. Ponadto ustalona cena nabycia wierzytelności nie będzie podlegała zmianie, nie będzie także uzależniona od powodzenia egzekucji wierzytelności a Wnioskodawca nie otrzyma od Sprzedającego żadnego dodatkowego wynagrodzenia w związku z zawieraną transakcją. Zatem należy stwierdzić, że celem i skutkiem omawianej transakcji jest przejście wierzytelności na nabywcę, a tym samym przeniesienie na nabywcę ogółu uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego jaki go wiązał z dłużnikiem. Ponadto Wnioskodawca wskazał, że przedmiotowe wierzytelności w chwili ich nabycia będą stanowiły wierzytelności trudne, co w myśl wyroku TSUE w sprawie C-93/10 wyklucza zastosowania przepisów art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

W konsekwencji, jak wynika z opisu sprawy:

• Wnioskodawca nabywa wierzytelności trudne za cenę, która – w ocenie Wnioskodawcy – odpowiada ich rzeczywistej ekonomicznej wartości,
  

• Wnioskodawca dokonuje zakupu wierzytelności w cenie niższej od jej wartości nominalnej,
  

• w związku z transakcją wierzytelności Wnioskodawca nie otrzymuje od Sprzedającego jakiegokolwiek dodatkowego wynagrodzenia,
  

• Wnioskodawca nabył wierzytelność na własne ryzyko, gdyż po dokonaniu przelewu wierzytelności, wszelkie prawa związane z wierzytelnością przysługują wyłącznie Wnioskodawcy, co oznacza, że Wnioskodawca uzyskuje uprawnienie do otrzymania zapłaty, ale także ponosi ryzyko nieotrzymania zapłaty w całości lub w części,

należy stwierdzić, że przedmiotowa czynność nabycia wierzytelności nie będzie stanowiła odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ustawy oVAT, a zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w przedstawionym zdarzeniu przyszłym należy uznać za prawidłowe.

Tut. Organ podatkowy wskazuje, że niniejsza interpretacja rozstrzyga kwestie dotyczące podatku od towarów i usług (pyt. oznaczone nr 1 we wniosku ORD-IN), natomiast w zakresie pyt. Nr 2 dotyczącego przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.