W dniu 28.04.2006 r. Płatnik złożył wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca jest spółka akcyjną, towarzystwem funduszy inwestycyjnych, działającym na podstawie ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.). Towarzystwo tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi. Towarzystwo jest także organem utworzonego funduszu.

Stosownie do art. 32 ustawy o funduszach inwestycyjnych, fundusz inwestycyjny zbywa i odkupuje jednostki uczestnictwa bezpośrednio, za pośrednictwem Towarzystwa zarządzającego tym funduszem, podmiotu prowadzącego działalność maklerską lub innego podmiotu pośredniczącego w nabywaniu i zbywaniu jednostek uczestnictwa.

Zgodnie z art. 33 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych Towarzystwo ponosi odpowiedzialność za szkody poniesione przez osoby nabywające lub zbywające jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, w tym za przekroczenie terminu do zrealizowania zleceń nabycia i odkupienia.

Art. 90 ustawy o funduszach inwestycyjnych określa maksymalny, 7-dniowy termin, w którym Towarzystwo jest zobowiązane do wykonania zlecenia nabycia i odkupienia jednostek uczestnictwa, chyba że statut określa termin krótszy. Statut reguluje szczegółowo kwestie terminów wykonania zleceń w niżej opisany sposób:

a) nabycie jednostek uczestnictwa:

Statut funduszu zarządzanego przez Towarzystwo zawiera postanowienie, iż osoba wpłacająca środki do Funduszu nabywa jednostki uczestnictwa w najbliższym dniu ich wyceny następującym po dniu, w którym agent transferowy (podmiot prowadzący rejestr uczestników) otrzyma informacje o zleceniu nabycia, niezbędne do jego prawidłowej realizacji i informacje o otrzymaniu przez Depozytariusza (podmiot prowadzący rejestr aktywów) środków pieniężnych koniecznych do wykonania takiego zlecenia, z zastrzeżeniem, iż w przypadku, gdy zlecenie nabycia zostanie przyjęte do godz. 9:00 czasu polskiego, a Agent Transferowy otrzyma informacje o zleceniu nabycia niezbędne dla jego prawidłowej realizacji do godz. 12 czasu polskiego tego dniu i informację o otrzymaniu przez Depozytariusza środków pieniężnych koniecznych do wykonania tego zlecenia do godz. 18:00 czasu polskiego tego dnia, osoba wpłacająca środki do funduszu nabywa Jednostki Uczestnictwa w tym Dniu Wyceny. Nabycie jednostek uczestnictwa następuje w chwili wpisania do Rejestru Uczestników Funduszu liczby jednostek uczestnictwa nabytych za dokonaną wpłatę. Zgodnie ze statutem, okres między dokonaniem wpłaty środków pieniężnych na Jednostki Uczestnictwa, a chwilą wpisania do rejestru uczestników funduszy inwestycyjnych, nie może być dłuższy niż 7 dni, chyba że takie opóźnienie spowodowane zostało niedokładnością informacji podanych przez nabywcę, niezbędnych do prawidłowej realizacji zlecenia.

b) odkupienie jednostek uczestnictwa

Zgodnie ze statutem funduszu, jest on zobowiązany odkupić jednostki uczestnictwa od uczestników, którzy złożyli prawidłowe zlecenie ich odkupienia po cenie ustalonej w dniu ich wyceny. Odkupienie Jednostek Uczestnictwa następuje w chwili wpisania w Rejestrze Uczestników Funduszu liczby odkupionych jednostek uczestnictwa i kwoty należnej Uczestnikowi z tytułu odkupienia tych Jednostek Uczestnictwa. Zasady i terminy wskazane w punkcie a) do odkupień jednostek uczestnictwa stosuje się odpowiednio.

Fundusz niezwłocznie, począwszy od drugiego dnia następującego po dniu odkupienia Jednostek Uczestnictwa, dokonuje wypłaty kwoty należnej Uczestnikowi.

Towarzystwo może powierzyć niektóre obowiązki dotyczące funduszu osobom trzecim. W zakresie zbywania i odkupywania jednostek uczestnictwa Towarzystwo powierza takie obowiązki, stosowanie do art. 32 ustawy o funduszach inwestycyjnych, podmiotom prowadzącym działalność maklerską i innym podmiotom pośredniczącym w zbywaniu i nabywaniu jednostek uczestnictwa. Ponadto część obowiązków w zakresie prowadzenia rejestru uczestników, ewidencji zbywanych i odkupywanych jednostek oraz kalkulacje opłat należnych od uczestników Towarzystwo zleca podmiotowi prowadzącemu rejestr uczestników funduszu. Zdarza się, że w wyniku działania lub zaniechania wspomnianych podmiotów lub Towarzystwa, może dojść do błędów w rozliczaniu zleceń składanych przez uczestników, w szczególności do opóźnień w realizacji zlecenia.

Należy zwrócić uwagę, iż powierzanie wykonania niektórych obowiązków osobie trzeciej nie ogranicza odpowiedzialności Towarzystwa wobec uczestników, albowiem art. 33 oraz art. 64 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych nakładają na Towarzystwo obowiązek naprawienia szkód wyrządzonych przez podmioty, którym powierzyło ono wykonywanie czynności.

W przypadku błędów w realizacji zleceń, w tym opóźnień w ich realizacji, Towarzystwo przeprowadza szereg czynności sprowadzających się na ogół do prawidłowego wykonania złożonego zlecenia. Polega ono na tym, że Towarzystwo celem prawidłowego wykonania zlecenia nabywa z własnych środków na rzecz uczestnika dodatkowe jednostki uczestnictwa. Jeżeli nie jest to możliwe (wskutek zamknięcia rejestru uczestnika), wypłaca uczestnikowi taką kwotę pieniężną, jaką powinien otrzymać w przypadku prawidłowej realizacji zlecenia.

Towarzystwo na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych ponosi odpowiedzialność za szkody poniesione przez osoby nabywające lub odkupujące jednostki uczestnictwa funduszu inwestycyjnego.

Powyższe szkody mogą wynikać z błędów popełnianych przy wprowadzaniu danych ze zlecenia do systemu (np. błędnie wprowadzona kwota zlecenia, waluta zlecenia). Innego rodzaju błędy popełniane przez Towarzystwo lub podmioty, którym powierzyło ono wykonywanie czynności, które powodują odpowiedzialność Towarzystwa wobec uczestników to w szczególności:

1) pobranie za wysokiej opłaty dystrybucyjnej przy nabyciu jednostek uczestnictwa,

2) nabywanie na rzecz uczestników jednostek uczestnictwa po cenie wyższej w wyniku opóźnienia w realizacji zlecenia,

3) niedojście do skutku transakcji w wyniku opóźnienia realizacji zlecenia,

4) pobranie za wysokiej opłaty manipulacyjnej przy odkupieniu jednostek uczestnictwa.

Dla lepszego zilustrowania problematyki błędów w zleceniach i ich konsekwencji dla uczestnika Wnioskujący podał dwa częste przykłady błędów w realizacji zleceń: pierwszym z nich jest opóźnienie w realizacji zlecenia nabycia jednostek, nieprzekraczające 7 dni. W przypadku opóźnienia realizacji zlecenia nabycia jednostek uczestnictwa dla uczestnika, cena jednostek uczestnictwa mogła wzrosnąć. W takim wypadku, środki przekazane przez uczestnika nie wystarczają na nabycie takiej liczby jednostek, jaka zostałaby nabyta, gdyby zlecenie zostało zrealizowane w terminie. W wyniku korekty błędu, w rejestrze uczestnika zapisywane są jednostki uczestnictwa, które otrzymałby uczestnik, gdyby nie doszło do błędu. W celu realizacji korekty Towarzystwo przekazuje kwotę konieczną do zakupu jednostek uczestnictwa odpowiadająca różnicy pomiędzy wartością bieżącą jednostek a wartością z dnia, w którym powinno zostać zrealizowane zlecenie. Kwota ta pokrywana jest przez Towarzystwo z własnych środków.

Drugim przykładem jest sytuacja, gdy w wyniku opóźnienia w realizacji zlecenia przekraczającego 7 dni, nie dochodzi do realizacji zlecenia. Podmiot składający zlecenie uprawniony jest do żądania zwrotu przekazanych kwot oraz ewentualnie, do wyrównania straty w postaci utraconych korzyści. Towarzystwo zwraca wpłaconą kwotę i wypłaca kwotę odpowiadającą utraconym przez składającego zlecenie zyskom (jeżeli taki zysk pojawiłby się w wyniku prawidłowej realizacji zlecenia). Kwota pokrywająca utracone zyski wypłacana jest ze środków Towarzystwa.

Szkody w majątku uczestnika wynikłe z nieprawidłowej lub opóźnionej realizacji zlecenia mogą powstać w każdym przypadku niewłaściwego wykonania dyspozycji uczestnika np. poprzez nieprawidłową kolejność realizacji zleceń. Katalog zdarzeń powodujących powstanie szkody po stronie osób fizycznych nabywających lub odkupujących jednostki uczestnictwa nie jest zamknięty, generalnie są to przypadki nieprawidłowej realizacji zleceń.

Naprawienie błędu towarzystwa lub podmiotu, za który ponosi ono odpowiedzialność, następuje w każdym przypadku poprzez dokonanie przysporzenia majątkowego w formie wypłacenia odpowiedniej kwoty pieniężnej lub wpłaty od funduszu kwoty na nabycie na rachunek poszkodowanego jednostek uczestnictwa.

W związku z powyższym, Spółka zwróciła się z zapytaniem, czy wyrównanie straty uczestnika funduszu inwestycyjnego przez Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, powstałej w wyniku błędu Towarzystwa lub podmiotów, za które Towarzystwo ponosi odpowiedzialność, w postaci nabycia ze środków Towarzystwa na rzecz uczestnika dodatkowych jednostek uczestnictwa lub, gdy takie nabycie nie jest możliwe, wypłaty na rzecz uczestnika odpowiedniej kwoty pieniężnej, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych?

W opinii Wnioskodawcy, uwzględniając opisany powyżej stan faktyczny i treść zacytowanych przepisów prawa należy stwierdzić, że zgodnie z art. 33 ust. ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 146, poz. 1546 ze zm.) za szkody poniesione przez osoby nabywające lub odkupujące jednostki uczestnictwa funduszu inwestycyjnego za pośrednictwem podmiotu prowadzącego działalność maklerską lub podmiotu, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy, odpowiadają solidarnie Towarzystwo i ten podmiot, chyba że szkoda jest wynikiem okoliczności, za które ten podmiot nie ponosi odpowiedzialności. Natomiast ust. 4 przywołanego przepisu stanowi, iż za szkody poniesione przez osoby nabywające lub odkupujące jednostki uczestnictwa za pośrednictwem banku krajowego lub instytucji kredytowej odpowiada wyłącznie bank krajowy lub instytucja kredytowa chyba że szkoda jest wynikiem okoliczności, za które bank krajowy lub instytucja kredytowa nie ponosi odpowiedzialności.

Ponadto art. 90 ww. ustawy stanowi, iż statut określa terminy, w jakich najpóźniej nastąpi:

1. zbycie przez fundusz jednostek uczestnictwa po dokonaniu wpłaty na te jednostki,

2. odkupienie przez fundusz jednostek uczestnictwa po zgłoszeniu żądania ich odkupienia.

Terminy, o których mowa w ust. 1, nie mogą być dłuższe niż 7 dni.

Z powyższych przepisów wynika, że w przypadku złożenia przez osobę fizyczną zlecenia nabycia lub zbycia jednostek uczestnictwa, Towarzystwo nie dokonując niniejszej transakcji w terminie 7 dni lub krótszym - jeżeli tak stanowi statut - narazi klienta na stratę, wówczas odpowiada za powstałą szkodę. Ponadto przedmiotowe przepisy nakładają obowiązek wyrównania uszczerbku w majątku uczestnika także w innych przypadkach zaistnienia szkody (np. w przypadku błędnego wprowadzenia zlecenia do systemu, pobrania niewłaściwej stawki opłaty lub innego nieprawidłowego wykonania zlecenia uczestnika).

Co do zasady każde przysporzenie w majątku osoby fizycznej jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, chyba że ustawa określa zwolnienia przedmiotowe w stosunku do określonych przysporzeń. Art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie ustaw.

W ustawie o funduszach inwestycyjnych art. 33 ust. 3 wyraźnie określa, iż osobie fizycznej, u której powstała strata (nie z jej winy), należy ją skompensować, czyli wypłacić odszkodowanie. Przesłankami do wypłaty odszkodowania są: wina po stronie Towarzystwa, strata u osoby fizycznej oraz adekwatny związek przyczynowy między winą (działaniem, zaniechaniem), które spowodowało szkodę. W przypadku braku spełnienia wyżej powołanych przesłanek, odszkodowanie jest nienależne. Ponadto towarzystwo, jak i osoba fizyczna, muszą działać zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych i statutem funduszu, które szczegółowo określają inne obowiązki Towarzystwa i osoby fizycznej.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie Wnioskodawcy, wyrównanie straty i inne odszkodowania w związku z błędami Towarzystwa w realizacji zleceń, w szczególności związanych z przekroczeniem terminu realizacji zlecenia, są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych.Ustosunkowując się do przedstawionej powyżej kwestii, Naczelnik Pierwszego Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego w Poznaniu stwierdza, co następuje:

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są: otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane na zasadach, o których mowa w art. 27 ust. 1,

g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód.

Powołany przepis stanowi zatem, iż otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw są - co do zasady - zwolnione od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Od powyższej zasady ustawodawca wprowadził siedem wyjątków, wymienionych w przepisach art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a) - g).

Z wniosku o interpretację prawa podatkowego wynika, iż Wnioskodawca jest towarzystwem funduszy inwestycyjnych i działa na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 146, poz. 1546 ze zm.). Zgodnie z art. 33 ust. 3 tejże ustawy, Wnioskodawca ponosi odpowiedzialność za szkody poniesione przez osoby nabywające lub zbywające jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, w tym za przekroczenie terminu do zrealizowania zleceń nabycia i odkupienia, chyba że szkoda jest wynikiem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Stosowanie zaś do przepisu art. 64 ust. 1 cytowanej ustawy, Towarzystwo odpowiada wobec uczestników zbiorczego portfela papierów wartościowych oraz uczestników funduszu inwestycyjnego za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem swoich obowiązków w zakresie zarządzania zbiorczym portfelem papierów wartościowych lub funduszem i jego reprezentacji, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków jest spowodowane okolicznościami, za które towarzystwo odpowiedzialności nie ponosi. Nadto, jak stanowi przepis art. 64 ust. 3, powierzenie wykonywania niektórych obowiązków osobie trzeciej nie ogranicza odpowiedzialności Towarzystwa.

Przypomnieć należy, iż z opisanego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca - towarzystwo funduszy inwestycyjnych, dokonuje wyrównania straty na rzecz osób fizycznych, uczestników funduszu inwestycyjnego, która to strata powstała na skutek błędu Towarzystwa lub podmiotów, za które ponosi Ono odpowiedzialność. Wyrównane straty jest dokonywane w dwojakiej postaci - nabycia ze środków Towarzystwa na rzecz uczestnika dodatkowych jednostek uczestnictwa lub, gdy takie nabycie nie jest możliwe, wypłaty na rzecz uczestnika odpowiedniej kwoty pieniężnej.

Wyrównanie straty powstałej podczas realizacji zlecenia następuje poprzez prawidłowe wykonanie złożonego zlecenia. Polega ono na tym, że Towarzystwo celem prawidłowego wykonania zlecenia nabywa z własnych środków na rzecz uczestnika dodatkowe jednostki uczestnictwa. Jeżeli nie jest to możliwe (wskutek zamknięcia rejestru uczestnika), wypłaca uczestnikowi taką kwotę pieniężną, jaką powinien otrzymać w przypadku prawidłowej realizacji zlecenia.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika nadto, iż zaszły wszelkie przesłanki, zaistnienie których jest - zgodnie z doktryną prawa cywilnego - konieczne dla uznania, iż wyrównanie straty uczestnikom funduszu inwestycyjnego przez Towarzystwo można określić mianem odszkodowania, a mianowicie: wina po stronie Towarzystwa, strata u osoby fizycznej oraz adekwatny związek przyczynowy między winą (działaniem, zaniechaniem), które spowodowało szkodę. Odnosząc się zaś do formy "wypłaty" odszkodowania, czyli - nabycia ze środków Towarzystwa na rzecz uczestnika dodatkowych jednostek uczestnictwa lub, gdy takie nabycie nie jest możliwe, wypłaty na rzecz uczestnika odpowiedniej kwoty pieniężnej - takie zachowanie Towarzystwa również odpowiada prawu cywilnemu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 363 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r. Nr 16, poz. 93 z późn zm.), naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt prawa podatkowego stwierdzić należy, iż w opisanym stanie faktycznym, podstawą wyrównania przez Wnioskodawcę straty na rzecz uczestnika funduszu inwestycyjnego są przepisy art. 33 ust. 3 i art. 64 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych. Ustawa ustala, jako zasadę, odpowiedzialność Towarzystwa za wyrządzoną szkodę, ta zaś jest ponoszona w wysokości odszkodowania w postaci dodatkowych jednostek uczestnictwa, jakie uczestnik uzyskałby, gdyby zlecenie zostało zrealizowane prawidłowo lub wypłaty uczestnikowi kwoty pieniężnej, jaką powinien otrzymać w przypadku prawidłowej realizacji zlecenia.

Powyższe, zdaniem tutejszego organu podatkowego, uprawnia do stwierdzenia, iż jest to odszkodowanie korzystające ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednocześnie niewymienione w przepisach art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a) - g).

Przedmiotowa interpretacja, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego dotyczy stanu faktycznego, przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia tego zdarzenia.