2020.10.06 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP1-1.4012.352.2020.3.RR
z 6 października 2020 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325 z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 18 czerwca 2020 r. (data wpływu 23 czerwca 2020 r.), uzupełnionym pismem z dnia 22 września 2020 r. (data wpływu 22 września 2020 r.) w odpowiedzi na wezwanie tutejszego Organu z dnia 1 września 2020 r., nr 0114.KDIP1-1.4012.352.2020.RR o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT:

odpłatnego nabycia roszczenia (wierzytelności) w ramach cesji powierniczej,

– jest nieprawidłowe

czynności wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej należności głównej,

czynności wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia oraz odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej w całości przypadających Wnioskodawcy lub w wartości pozostałej Wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek,

zasądzonych przez sąd, na rzecz Wnioskodawcy (cesjonariusza) kosztów zastępstwa procesowego wynikających z dochodzenia na drodze sądowej nabytej w ramach cesji wierzytelności.

– jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 23 czerwca 2020 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w ww. zakresie. Złożony wniosek został uzupełniony pismem z dnia 22 września 2020 r. (data wpływu 23 września 2020 r.) w odpowiedzi na wezwanie tutejszego Organu z dnia 1 września 2020 r., nr 0114.KDIP1-1.4012.352.2020.RR (skutecznie doręczone w dniu 15 września 2020 r.).

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki z o.o. spółki komandytowej. Spółka jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT. Spółka (zwana dalej cesjonariuszem) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nabywa od osób fizycznych (zwanych dalej cedentem) roszczenia przysługujące tym osobom względem pożyczkodawców/kredytodawców. Roszczenia te wynikają z przysługującego cedentowi prawa żądania względem pożyczkobiorcy/kredytobiorcy zwrotu wierzytelności stanowiącej obniżkę całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego z uwagi na wcześniejszą spłatę zobowiązania.

Spółka nabywając te wierzytelności podpisuje z cedentem umowę cesji wierzytelności zwanej dalej cesją powierniczą, w której cedent bezwarunkowo przelewa na rzecz spółki (cesjonariusza) przedmiotową wierzytelność, wraz ze wszelkimi związanymi z tą wierzytelnością prawami (w tym odsetkami za opóźnienie i zwłokę) zaś cesjonariusz przelew wierzytelności przyjmuje w celu jej dochodzenia na drodze sądowej lub pozasądowej do wyegzekwowania od pożyczkodawcy/ kredytodawcy. W tym przypadku cesjonariusz zobowiązuje się do przekazania cedentowi procentowo uzgodnionej wartości roszczenia (np. 50% roszczenia) w postaci wyegzekwowanego od pożyczkodawcy/kredytodawcy świadczenia obejmującego wyłącznie należność główną. W zawartej umowie, możliwe jest również ustalenie przez strony, iż cedent otrzyma procentowo uzgodnioną wartość wierzytelności wyegzekwowanego od pożyczkodawcy/kredytodawcy świadczenia, obejmującego należność główną oraz wartość odsetek za zwłokę które są związane z tą należnością. Wypłata tego świadczenia następuje w określonym terminie, od dnia wyegzekwowania świadczenia od pożyczkodawcy/kredytodawcy przez cesjonariusza (płatność z dołu). Po nabyciu wierzytelności w celu ich wyegzekwowania Spółka będzie działała we własnym imieniu, na własny rachunek i na własne ryzyko. Wnioskodawca zobowiązuje się do przekazania części należnej za nabyte roszczenie na rachunek bankowy klienta (wierzyciela pierwotnego) w określonym terminie po otrzymaniu uznania długu na swoim rachunku bankowym.

W przypadku niemożności skutecznego wyegzekwowania nabytej przez cesjonariusza (Powiernika) roszczenia (wierzytelności) w całości lub w części, nabyte w ramach cesji powierniczej, roszczenie (wierzytelność) zostaje przeniesione w całości lub w odpowiedniej części z cesjonariusza na cedenta tzw. cesja zwrotna. Dokonanie cesji zwrotnej powoduje wygaśnięcie umowy między stronami, jednak cesjonariusz zobowiązany jest do uiszczenia opłaty sądowej oraz niezbędnych kosztów procesu, w przypadku gdy cesjonariusz skierował sprawę do sądu celem przymusowej realizacji roszczenia. Zawierana umowa stanowi również, iż świadczenia obejmujące zwrot koszty procesu przysługują cesjonariuszowi.

Umowa zawarta pomiędzy cesjonariuszem a cedentem zawiera również zapis, iż w przypadku niemożności skutecznego wyegzekwowania nabytego przez cesjonariusza roszczenia (wierzytelności) na etapie przed sądowym, cesjonariusz zleca prowadzenie sprawy kancelarii prawnej, która ocenia zasadność i koszty wniesienia pozwu do sądu. W przypadku opinii negatywnej w tym przedmiocie zostaje dokonana cesja zwrotna na cedenta, zaś umowa pomiędzy cesjonariuszem a cedentem wygasa.

Wnioskodawca podpisując umowę ze swoim Klientem staje się właścicielem wierzytelności, a więc wchodzi w prawa właścicieli wierzytelności.

Cena zakupu roszczenia (wierzytelności) przez cedenta będzie niższa od wartości nominalnej sprzedawanej wierzytelności.

Zakupiona wierzytelność w ramach cesji, oprócz roszczenia dotyczącego wierzytelności głównej obejmuje również przysługujące od pożyczkodawcy/kredytodawcy odsetki związane z nabywaną wierzytelnością a także koszty zastępstwa procesowego które w przypadku postępowania sądowego zostaną zasądzone na rzecz cesjonariusza tj. Wnioskodawcy. W przypadku postępowania sądowego cesjonariusz zobowiązany jest do pokrycia kosztów takich jak opłata od pełnomocnictwa, opłata od pozwu, koszty obsługi prawnej. W przypadku spraw przegranych dodatkowo Wnioskodawca pokrywa również inne koszty, którymi zostaje obciążony jako strona przegrana, tj. zwrot kosztów dla strony przeciwnej w wysokości wskazanej przez sąd.

Ponadto Wnioskodawca w uzupełnieniu do złożonego wniosku wskazał, że:

Nabyte wierzytelności (roszczenia) w dacie ich nabycia są wymagalne, jednak wielokrotnie nie są one uznane przez dłużnika. W momencie nabycia jest to więc roszczenie, które w drodze postępowania sądowego musi zostać potwierdzone prawomocnym wyrokiem.
Przy ustalaniu wartości brana jest pod uwagę perspektywa na spłatę wierzytelności. W chwili ich nabycia przez Wnioskodawcę, odzwierciedla ekonomiczną wartość tych wierzytelności.
Generalnie nabywane wierzytelności są sporne co do wysokości. Jednak instytucje finansowe często podważają również ich zasadność oraz daty wymagalności wierzytelności dla ustalenia odsetek.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania w zakresie podatku od towarów i usług:

Czy odpłatne nabycie roszczenia (wierzytelności) w ramach cesji powierniczej, za które dokonano płatności z dołu, jest czynnością podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT?
Czy czynność wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia objęta jest podatkiem VAT?
Czy czynność wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej, odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej w całości przypadających wnioskodawcy lub w wartości pozostałej wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek objęta jest podatkiem VAT?
Czy zasądzone przez sąd na rzecz Wnioskodawcy (cesjonariusza) koszty zastępstwa procesowego wynikające z dochodzenia na drodze sądowej nabytej w ramach cesji wierzytelności powinny być objęte podatkiem VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy,

Ad 1.

Wnioskodawca uważa, iż odpłatne nabycie roszczenia (wierzytelności) w ramach cesji powierniczej, za które dokonano płatności z dołu, nie jest czynnością która powoduje u Wnioskodawcy obowiązek opodatkowania podatkiem VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ww. ustawy).

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z cytowanych wyżej przepisów jednoznacznie wynika, że każde odpłatne świadczenie polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w tak sformułowanej definicji usługi.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

W ramach systemu podatku od towarów i usług, czynnościami podlegającymi opodatkowaniu są transakcje między stronami, przewidujące zapłatę ceny lub inne wynagrodzenie. Zatem jeżeli czynność polega jedynie na świadczeniu jednej ze stron, bez bezpośredniego wynagrodzenia, nie ma podstawy opodatkowania, w związku z czym świadczenie takie nie podlega podatkowi VAT.

Należy zauważyć, iż świadczenie usługi następuje „odpłatnie” w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1, a zatem podlega opodatkowaniu, tylko jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych. Odpłatność polega więc na tym, iż świadczenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy. Świadczenie usług dokonywane odpłatnie w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT wymaga bezpośredniego związku między wyświadczoną usługą a otrzymanym wynagrodzeniem. Przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane.

Wskazać w tym miejscu należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana w przepisach art. 509-518 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Zgodnie więc z art. 509 § 1 tej ustawy, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W myśl zaś § 2 cyt. artykułu, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jak stanowi art. 510 § 1 ww. ustawy, umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usługi dochodzi już w momencie samego nabycia tej wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też w celu dalszej jej odsprzedaży. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne wykorzystanie do celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi, nie zaś o istocie czynności prawnej jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Usługą jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych. Oznacza to, że w takim przypadku nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Jednakże, jak wskazano na wstępie, ww. usługa podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jest świadczona odpłatnie.

Stanowisko powyższe potwierdzone zostało w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 27 października 2011 r. w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG, w którym TSUE stwierdził, że „Artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 777/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnej usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”.

Również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt I FPS 5/11 wskazał: „Przyjąć zatem należy, że podstawowym i koniecznym warunkiem do uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego), jako świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę. Zatem badając konkretną transakcję należy poszukiwać takiego ewentualnego bezpośredniego wynagrodzenia, które otrzymuje kupujący - cesjonariusz, jako świadczenie wzajemne za ewentualnie wykonaną na rzecz zbywcy - cedenta usługę. Plastyczniej rzecz ujmując poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy-cedenta do nabywcy cesjonariusza za wykonaną usługę, czyli odwrotnie płynącego, niż w przypadku umowy kupna sprzedaży, kiedy zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy. Podkreślenia wymaga bowiem, że dla rozstrzygnięcia, czy mamy do czynienia z odpłatną usługą, konieczne jest ustalenie, czy - obok transakcji kupna-sprzedaży wierzytelności - wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę. W omawianej sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi. Wobec tego należy dojść do wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.”.

Również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku podjętym w składzie siedmiu sędziów, z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt I FPS 5/11 stwierdził, że „nabycie wierzytelności pieniężnej, co wymaga podkreślenia, na własne ryzyko, w celu windykacji w swoim imieniu i na swoją rzecz, nie jest odpłatną usługą w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1, tym samym art. 8 ust. 1 u.p.t.u., jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.”

W niniejszej sprawie, w działaniach nabywcy tj. Wnioskodawcy brak jest najistotniejszego elementu w postaci odpłatności, ponieważ to on sam jest zobligowany do zapłaty za świadczenie cedenta, bez znaczenia jest w tym przypadku fakt, iż zapłata za roszczenie dokonywana jest z dołu, tj. po wyegzekwowaniu kwoty podlegającej roszczeniu. Zakres przedmiotowy ustawy o VAT obejmuje bowiem swym zakresem jedynie działania za które podatnik otrzymuje wynagrodzenie. Zatem, przedmiotem opodatkowania jest jedynie świadczenie usług a nie ich nabywanie.

W przedmiotowej sprawie transakcja zawierana pomiędzy cedentem, a cesjonariuszem dotyczy jedynie przelewu wierzytelności. W przedstawionej sprawie Spółka (cesjonariusz) nie będzie zobowiązana do jakichkolwiek działań polegających na ściąganiu długu na rzecz innego podmiotu. Ewentualne podjęcie przez Spółkę działań zmierzających do ściągnięcia długu nie będzie wynikało z transakcji zawartej wcześniej z cedentem. Istniejący dług nabywca wierzytelności czyli Spółka będzie ściągała dla siebie, a nie dla innego podmiotu.

Z uwagi na przedstawione w sprawie okoliczności - fakt, że między Wnioskodawcą a zbywcą wierzytelności nie będzie istniał żaden odrębny stosunek prawny rodzący obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz Wnioskodawcy, a w konsekwencji Wnioskodawca nie będzie otrzymywał od zbywcy wierzytelności żadnego przysporzenia (wynagrodzenia) w związku z zawarciem umowy cesji powierniczej wierzytelności - należy stwierdzić, że w opisanym przypadku nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usługi przez Wnioskodawcę na rzecz cedenta, o którym to świadczeniu mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

W związku z tym, stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, nabycie wierzytelności na podstawie przepisów kodeksu cywilnego nie podlega dla Wnioskodawcy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Opisana transakcja dotyczy jedynie przelewu wierzytelności z cedenta na cesjonariusza, nie dojdzie natomiast do przekazywania żadnego wynagrodzenia dla Wnioskodawcy w związku z nabyciem wierzytelności. Bez znaczenia w tym przypadku jest fakt, iż należność za roszczenie zostanie wypłacone cedentowi dopiero po jego wyegzekwowaniu. Nabywając we własnym imieniu i na własny rachunek cudzą wierzytelność Wnioskodawca wejdzie w miejsce dotychczasowego wierzyciela, a relacje ze zbywcą wierzytelności zakończą się w momencie zakupu wierzytelności i zapłaty ceny.

Wnioskodawca nie będzie dokonywał również nieodpłatnego świadczenia usług, zrównanego z odpłatnym świadczeniem, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT podlegającym opodatkowaniu.

Wnioskodawca uważa więc, iż nabycie wierzytelności na podstawie umowy cesji w przedstawionych okolicznościach nie będzie podlegało u Wnioskodawcy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w oparciu o art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Ad 2.

Wnioskodawca uważa iż, czynność wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia nie jest objęta podatkiem VAT.

Zgodnie z art. 5 pkt 1 ustawy o podatku VAT, Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają m in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W niniejszej sprawie Wnioskodawca nabywa wierzytelności w swoim imieniu i na swoją rzecz. W przypadku egzekwowania własnych wierzytelności na swoją rzecz, nie mamy do czynienia z jakąkolwiek usługą wobec braku drugiego podmiotu, tj. usługobiorcy i wiążącej strony umowy o wykonanie usługi i to za wynagrodzeniem za nią. Egzekwowanie własnych wierzytelności na swoją rzecz jest naturalnym elementem obrotu gospodarczego i nie tworzy usługi (nie można być jednocześnie usługobiorcą i usługodawcą). W przedmiotowej sprawie Spółka będzie ściągać dług dla siebie, nie będzie występował również element wynagrodzenia za ściągnięcie długu na rzecz sprzedającego wierzytelność zatem, w przypadku dokonania cesji polegającej tylko na przeniesieniu własności wierzytelności na rzecz innego podmiotu nie może być również mowy o usłudze ściągania długów. W przypadku czynności egzekwowania należności na własną rzecz nie mamy do czynienia ze świadczeniem usługi, lecz jest korzystanie przez podatnika z przysługującego mu prawa własności. Należność płacona przez dłużnika wynika z wierzytelności i nie jest wynagrodzeniem za świadczenie na jego rzecz. W przypadku więc egzekwowania własnych roszczeń (wierzytelności) na swoją rzecz, nie mamy do czynienia z jakąkolwiek usługą wobec braku drugiego podmiotu, tj. usługobiorcy i wiążącej strony umowy o wykonanie usługi za wynagrodzeniem. Zatem egzekwowanie własnych wierzytelności nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego. Sam fakt iż Wnioskodawca zapłaci cedentowi uzgodniona kwotę dopiero po skutecznej egzekucji również pozostaje bez znaczenia. W konsekwencji, czynności polegające na skutecznej egzekucji długu we własnym imieniu i na własny rachunek pozostaje poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazanym w art. 5 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Stanowisko takie znajduje poparcie również w orzecznictwie, m.in. w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 27 lutego 2019 r. sygn. akt III SA/Gl 1264/18: „Egzekwowanie własnych należności na swoją rzecz jest zwyczajnym elementem obrotu gospodarczego i nie tworzy usługi w rozumieniu przepisu art. 8 ust. 1 u.p.t.u.”

Tym samym Wnioskodawca uważa, iż, czynność wyegzekwowania przez Wnioskodawcę roszczenia (wierzytelności) bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej, w całości lub w części pozostającej do dyspozycji wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia nie objęte jest podatkiem VAT.

Ad 3.

Wnioskodawca uważa, iż czynność wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej, odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej, w całości przypadających wnioskodawcy lub w wartości pozostałej wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek nie jest objęta podatkiem VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z kolei przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania nimi jak właściciel. Natomiast świadczenie usług to każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów w podanym wyżej znaczeniu.

Jak wynika z cyt. wcześniej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, dla uznania, iż dostawa towaru lub świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność. Pod pojęciem odpłatności rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę, do żądania od nabywcy towaru, czy odbiorcy usługi zapłaty. W konsekwencji, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegała tylko ta dostawa lub świadczenie usług, w przypadku których istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść.

Kwoty otrzymane z tytułu odsetek stanowią swoistą konsekwencję zachowania się pożyczkobiorcy, niezgodną z zawartą umową, czyli nieterminowe płatności w związku z czym nie można uznać, że stanowią obrót. Odsetki są wynagrodzeniem za nieuzasadnione korzystanie z cudzego kapitału. Dlatego też Wnioskodawca uważa, iż odsetki otrzymane w wyniku wyegzekwowania bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej nie jest czynnością opodatkowaną VAT, stąd otrzymane odsetki znajdują się poza regulacjami VAT. Nie mamy tu do czynienia z żadną usługą, ani tym bardziej dostawą. Dlatego tez czynność wyegzekwowania przez wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej, odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej należnych w całości przypadających wnioskodawcy lub w wartości pozostałej wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek nie jest objęte podatkiem VAT.

Ad 4.

Wnioskodawca uważa, iż zasądzone przez sąd na rzecz Wnioskodawcy koszty zastępstwa procesowego wynikające z dochodzenia na drodze sądowej nabytej w ramach cesji wierzytelności nie są objęte podatkiem VAT.

Gdy wierzyciel nie wykona dobrowolnie spłaty wierzytelności na rzecz spółki, przekazuje ona sprawę do sądu. W przypadku spraw wygranych, Sąd zasądza na rzecz spółki koszty zastępstwa procesowego wynikające z dochodzenia na drodze sądowej nabytej w ramach cesji wierzytelności. Wnioskodawca uważa, iż koszty zastępstwa procesowego zasądzone przez sąd, wynikające z dochodzenia na drodze sądowej nabytej cesji wierzytelności nie są objęte podatkiem VAT.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy dla uznania, że świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą. Należy stwierdzić, że czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie świadczącego usługę.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 155, z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Stosownie do § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata - stosownie do § 3 ww. artykułu - zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

W myśl § 4 ww. artykułu, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Powołany przepis art. 98 statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego, czy ponosi winę w prowadzeniu procesu), zobowiązana jest zwrócić swemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu oraz
zasadę kosztów niezbędnych i celowych zobowiązującą stronę przegrywającą do zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów procesu, jakie były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (uznaniowa ocena sądu w tym względzie uzależniona jest od okoliczności sprawy, a zarazem ograniczona dyspozycjami art. 98 § 2 i § 3) - (Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, wyd. III, komentarz do art. 98, publikacja elektroniczna LEX).

Jak wynika z powyższego obydwie obowiązujące w postępowaniu cywilnym zasady zwrotu kosztów procesu przesądzają o konieczności zwrotu kosztów przez Stronę przegrywającą. Istotą różnicy w przedstawionych zasadach jest sposób ustalenia poszczególnych składników takich kosztów.

Biorąc pod uwagę powołane przepisy w kontekście przedstawionego stanu sprawy należy stwierdzić, że Spółka nie świadczy żadnej usługi na rzecz dłużnika, związanego z zasądzonym zwrotem kosztów postępowania sądowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy Spółką a dłużnikiem nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Spółka bowiem w sądzie reprezentuje własne interesy i nie wykonuje na rzecz jej dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy. A zatem kwota zwrotu kosztów postępowania sądowego zasądzona wyrokiem sądu nie jest w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego. Tym samym należy uznać, że w tym konkretnym przypadku, Spółka otrzymując od dłużnika kwotę zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie świadczy na rzecz dłużnika usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, tak więc czynność ta nie podlega opodatkowaniu.

Podsumowując należy uznać, że otrzymany przez Spółkę od dłużnika, a zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Stanowisko takie znajduje poparcie w interpretacji indywidualnej Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 22 maja 2018 r., znak 0112-KDIL1-2.4012.174.2018.1.PG: „Biorąc pod uwagę powołane przepisy w kontekście przedstawionego stanu sprawy należy stwierdzić, że Spółka nie świadczy żadnej usługi na rzecz dłużnika, związanego z zasądzonym zwrotem kosztów postępowania sądowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy Spółką a dłużnikiem nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Spółka bowiem w sądzie reprezentuje własne interesy i nie wykonuje na rzecz jej dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy.

A zatem kwota zwrotu kosztów postępowania sądowego zasądzona wyrokiem sądu nie jest w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego. Tym samym należy uznać, że w tym konkretnym przypadku, Spółka otrzymując od dłużnika kwotę zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie świadczy na rzecz dłużnika usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, tak więc czynność ta nie podlega opodatkowaniu.”

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego w zakresie opodatkowania podatkiem VAT:

odpłatnego nabycia roszczenia (wierzytelności) w ramach cesji powierniczej,

– jest nieprawidłowe

czynności wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej należności głównej,

czynności wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia oraz odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej w całości przypadających Wnioskodawcy lub w wartości pozostałej Wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek,

zasądzonych przez sąd, na rzecz Wnioskodawcy (cesjonariusza) kosztów zastępstwa procesowego wynikających z dochodzenia na drodze sądowej nabytej w ramach cesji wierzytelności.

– jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawa o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zakres tych czynności sformułowany został odpowiednio w art. 7 oraz w art. 8 ustawy.

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Przy czym towarami – w myśl art. 2 pkt 6 cyt. ustawy – są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższej analizy, dostawa towarów lub świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca (zwany dalej cesjonariuszem) jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT, który w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nabywa od osób fizycznych (zwanych dalej cedentem) roszczenia przysługujące tym osobom względem pożyczkodawców/kredytodawców. Roszczenia te wynikają z przysługującego cedentowi prawa żądania względem pożyczkobiorcy/kredytobiorcy zwrotu wierzytelności stanowiącej obniżkę całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego z uwagi na wcześniejszą spłatę zobowiązania. Spółka nabywając te wierzytelności podpisuje z cedentem umowę cesji wierzytelności zwanej dalej cesją powierniczą, w której cedent bezwarunkowo przelewa na rzecz spółki (cesjonariusza) przedmiotową wierzytelność, wraz ze wszelkimi związanymi z tą wierzytelnością prawami (w tym odsetkami za opóźnienie i zwłokę) zaś cesjonariusz przelew wierzytelności przyjmuje w celu jej dochodzenia na drodze sądowej lub pozasądowej do wyegzekwowania od pożyczkodawcy/ kredytodawcy. W tym przypadku cesjonariusz zobowiązuje się do przekazania cedentowi procentowo uzgodnionej wartości roszczenia (np. 50% roszczenia) w postaci wyegzekwowanego od pożyczkodawcy/kredytodawcy świadczenia obejmującego wyłącznie należność główną. W zawartej umowie, możliwe jest również ustalenie przez strony, iż cedent otrzyma procentowo uzgodnioną wartość wierzytelności wyegzekwowanego od pożyczkodawcy/kredytodawcy świadczenia, obejmującego należność główną oraz wartość odsetek za zwłokę które są związane z tą należnością. Wypłata tego świadczenia następuje w określonym terminie, od dnia wyegzekwowania świadczenia od pożyczkodawcy/kredytodawcy przez cesjonariusza (płatność z dołu). Po nabyciu wierzytelności w celu ich wyegzekwowania Spółka będzie działała we własnym imieniu, na własny rachunek i na własne ryzyko. Wnioskodawca zobowiązuje się do przekazania części należnej za nabyte roszczenie na rachunek bankowy klienta (wierzyciela pierwotnego) w określonym terminie po otrzymaniu uznania długu na swoim rachunku bankowym. W przypadku niemożności skutecznego wyegzekwowania nabytej przez cesjonariusza (Powiernika) roszczenia (wierzytelności) w całości lub w części, nabyte w ramach cesji powierniczej, roszczenie (wierzytelność) zostaje przeniesione w całości lub w odpowiedniej części z cesjonariusza na cedenta tzw. cesja zwrotna. Dokonanie cesji zwrotnej powoduje wygaśnięcie umowy między stronami, jednak cesjonariusz zobowiązany jest do uiszczenia opłaty sądowej oraz niezbędnych kosztów procesu, w przypadku gdy cesjonariusz skierował sprawę do sądu celem przymusowej realizacji roszczenia. Zawierana umowa stanowi również, iż świadczenia obejmujące zwrot koszty procesu przysługują cesjonariuszowi.

Wnioskodawca podpisując umowę ze swoim Klientem staje się właścicielem wierzytelności, a więc wchodzi w prawa właścicieli wierzytelności.

Cena zakupu roszczenia (wierzytelności) przez cedenta będzie niższa od wartości nominalnej sprzedawanej wierzytelności.

Ponadto Wnioskodawca wskazał, że nabyte wierzytelności (roszczenia) w dacie ich nabycia są wymagalne, jednak wielokrotnie nie są one uznane przez dłużnika. W momencie nabycia jest to więc roszczenie, które w drodze postępowania sądowego musi zostać potwierdzone prawomocnym wyrokiem. Przy ustalaniu wartości brana jest pod uwagę perspektywa na spłatę wierzytelności. W chwili ich nabycia przez Wnioskodawcę, odzwierciedla ekonomiczną wartość tych wierzytelności. Generalnie nabywane wierzytelności są sporne co do wysokości. Jednak instytucje finansowe często podważają również ich zasadność oraz daty wymagalności wierzytelności dla ustalenia odsetek.

Wątpliwości Wnioskodawcy w niniejszej sprawie sprowadzają się do wskazania, czy odpłatne nabycie roszczenia (wierzytelności) w ramach cesji powierniczej, za które dokonano płatności z dołu, jest czynnością podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT.

W tym miejscu wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145,
z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki – § 2 ww. artykułu.

Jak stanowi art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego, umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Przelew wierzytelności jest swoistą konstrukcją prawną, przewidzianą w ogólnych zasadach zobowiązań prowadzącą do zmiany osoby wierzyciela, podczas gdy przedmiot zobowiązania pozostaje ten sam. Umowy cesji wierzytelności należą do czynności prawnych rozporządzających o skutkach zbliżonych do umowy przenoszącej własność. Dodać należy, że cesja nie ma formy samoistnej umowy, dlatego też dla jej realizacji musi być dokonana czynność cywilnoprawna, na podstawie której nastąpi przeniesienie wierzytelności.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też innego jej wykorzystania do celów prawno-gospodarczych. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne wykorzystanie do celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi nie zaś o istocie czynności prawnej, jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Toteż usługą na rzecz cedenta jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych.

Zatem zakup wierzytelności stanowi usługę polegającą na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności (cedentem), a jej nabywcą (cesjonariuszem). Oznacza to, że w takim przypadku nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Jednakże jak wskazano na wstępie ww. usługa podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jest świadczona odpłatnie.

Powyższe rozumienie przelewu wierzytelności jako usługi znajduje potwierdzenie w wyrokach polskich sądów administracyjnych. Przykładowo w orzeczeniu z dnia 6 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Po 628/09 WSA w Poznaniu stwierdził: „Biorąc pod uwagę powyższe Sąd podziela pogląd organów podatkowych, że wierzytelność nie jest towarem, a zakup wierzytelności jest usługą. Istotą tej usługi jest zdjęcie z dotychczasowego wierzyciela (zbywcy) ciężaru egzekucji, czy też niewypłacalności dłużnika. Usługa ta wyraża się w tym, że usługodawca uzyskuje zysk generowany „kosztem zbywcy”. Zbywca w tym wypadku otrzymuje za wierzytelność cenę niższą od jej wartości nominalnej. Z drugiej strony zbywca uzyskuje konkretne świadczenie w postaci zdjęcia z niego: ryzyka niewypłacalności dłużnika, konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego, czy też opóźnień związanych z egzekwowaniem gotówki.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy należy podkreślić, że stosunek cywilnoprawny pomiędzy zbywcą i nabywcą wierzytelności kończy się po dokonaniu tej czynności prawnej. Po zbyciu wierzytelności, zbywca nie ma wpływu na dalszy byt wierzytelności i nie jest zainteresowany dalszym postępowaniem nabywcy w tym względzie. Nie można więc przyjąć, że usługa trwa od chwili nabycia wierzytelności do czasu jej zbycia albo wyegzekwowania”.

W kwestii nabycia wierzytelności trudnych po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że „Artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”. W pkt 25 ww. orzeczenia, Trybunał wskazał, że „Różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”.

Podkreślić należy, że ww. wyrok TSUE odwołuje się do wierzytelności „trudnych”, tj. wymagalnych, o wątpliwej perspektywie spłaty. W analizowanej sprawie przedmiotem nabycia będą co prawda wierzytelności wymagalne, ale nie można uznać, że wierzytelności opisane we wniosku stanowią wierzytelności „trudne”, o których mowa w ww. orzeczeniu TSUE w sprawie C-93/10.

Przede wszystkim w stosunku do wierzytelności będących przedmiotem wniosku nie można z całą pewnością stwierdzić, że nie zostaną spłacone w ogóle, gdyż co prawda stały się wymagalne, ale wierzytelności te nie charakteryzują się wątpliwą perspektywą zapłaty, czy też zwiększonym ryzykiem ich niewypłacalności. Ponadto z uwagi na fakt, że Wnioskodawca będzie nabywał wierzytelności za wartość niższą niż ich wartość nominalna, nie świadczy o tym, że będą to wierzytelności „trudne”. Czynność nabycia wierzytelności będzie świadczeniem odpłatnym, w przypadku którego wynagrodzeniem będzie różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną ich sprzedaży. Wnioskodawca przez oszacowanie wartości nominalnej wierzytelności tj. przez indywidualne określenie ceny jej wykupu (uwzględniającej element ryzyka) ustali swoje wynagrodzenie na bezpiecznym i realnym do osiągnięcia poziomie.

Wnioskodawca wskazał, że dochodzenie przez Wnioskodawcę omawianych wierzytelności (roszczenia) będzie następować m.in. w drodze postępowania sądowego.

W ocenie Organu, czynniki te nie przesądzają o wątpliwych perspektywach na zapłatę roszenia czy zwiększonym ryzyku ich wypłacalności. Należy bowiem zauważyć, że nabycie każdej wierzytelności wiąże się z pewnym ryzykiem w zakresie spłaty. O tym, że nabywane wierzytelności będą trudne nie przesądza również fakt, że ich uznanie przez dłużnika jest sporne.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika zatem, że Wnioskodawca będzie nabywał wierzytelności, w stosunku do których nie istnieje wątpliwość ściągnięcia długu (lecz wątpliwe jest ich uznanie – wierzytelności są sporne co do ich uznania). A zatem nie można przyjąć, że przedmiotem nabycia będą wierzytelności, których z założenia ściągalność jest wątpliwa, nierealna z powodu niewypłacalności dłużnika.

Z uwagi na powyższe wyjaśnienia należy stwierdzić, że w okolicznościach przedstawionych we wniosku czynność nabycia wierzytelności przez Wnioskodawcę należy uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Mamy tu bowiem do czynienia ze świadczeniem usługi przez nabywcę wymagalnych wierzytelności (Wnioskodawcę) na rzecz zbywcy wierzytelności (osób fizycznych - cedentów), polegającą na uwolnieniu sprzedawcy od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia. Zbywcy zostaje zaoszczędzone ryzyko i koszty posiadania takich wierzytelności, zostaje on „wyręczony” w czynnościach podejmowanych w celach dochodzenia długu. Zbywca nie musi podejmować żadnych działań zmierzających do zaspokojenia swoich należności od dłużnika. Nabywane wierzytelności są sporne jedynie co do ich uznania przez dłużnika zaś w pozostałym zakresie są bezsporne. Ponadto ww. usługa będzie świadczona odpłatnie, gdyż różnica między ostateczną wartością zakupu wierzytelności a wartością nominalną stanowić będzie dla Wnioskodawcy wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług.

Wobec powyższego należy uznać, że w odniesieniu do opisanych we wniosku wierzytelności, Wnioskodawca nie będzie nabywał wierzytelności „trudnych”, o których mowa w ww. wyroku TSUE w sprawie C-93/10 i w związku z tym nabycie przedmiotowych wierzytelności będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, a tym samym będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, że nabycie roszczenia (wierzytelności) na podstawie umowy cesji w przedstawionych okolicznościach nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Przechodząc z kolei do wątpliwości Wnioskodawcy dotyczących opodatkowania podatkiem VAT czynności wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/ kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia oraz odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej w całości przypadających Wnioskodawcy lub w wartości pozostałej Wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek, wskazać należy, że czynności te nie będą podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W przypadku czynności egzekwowania należności na własną rzecz nie mamy do czynienia z towarem w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy. Czynność ta nie stanowi również świadczenia usługi, zdefiniowanej w art. 8 ust. 1 ustawy, lecz korzystanie przez Wnioskodawcę z przysługującego mu prawa własności. Egzekwowanie własnych wierzytelności nie konstytuuje usługi, lecz jest skutkiem rozporządzania tą wierzytelnością. W przypadku więc egzekwowania własnych wierzytelności na swoją rzecz, nie mamy do czynienia z jakąkolwiek usługą wobec braku drugiego podmiotu, tj. usługobiorcy i wiążącej strony umowy o wykonanie usługi za wynagrodzeniem.

Wobec tego w tym przypadku nie znajdą zastosowania przesłanki wymienione w art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. W konsekwencji czynności wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia oraz odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej w całości przypadających Wnioskodawcy lub w wartości pozostałej Wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy, z którego wynika, że czynność wyegzekwowania przez Wnioskodawcę bezpośrednio od pożyczkodawcy/kredytodawcy bądź na drodze sądowej roszczenia (wierzytelności), w całości lub w części przypadającej Wnioskodawcy po zapłacie na rzecz cedenta należnej ceny nabycia oraz odsetek należnych z tytułu opóźnienia w płatności należności głównej w całości przypadających Wnioskodawcy lub w wartości pozostałej Wnioskodawcy po przekazaniu cedentowi procentowo uzgodnionej wartości wyegzekwowanych odsetek, wskazać należy nie jest objęta podatkiem VAT, jest prawidłowe (pytanie nr 2 i 3).

W dalszej kolejności Wnioskodawca powziął wątpliwości dotyczące tego, czy zasądzone przez sąd, na rzecz Wnioskodawcy (cesjonariusza) koszty zastępstwa procesowego wynikające z dochodzenia na drodze sądowej nabytej w ramach cesji wierzytelności powinny być objęte podatkiem VAT.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r., poz. 1460, z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Stosownie do § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata – stosownie do § 3 ww. artykułu – zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Powołany przepis art. 98 statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego, czy ponosi winę w prowadzeniu procesu), zobowiązana jest zwrócić swemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu oraz
zasadę kosztów niezbędnych i celowych zobowiązującą stronę przegrywającą do zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów procesu, jakie były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (uznaniowa ocena sądu w tym względzie uzależniona jest od okoliczności sprawy, a zarazem ograniczona dyspozycjami art. 98 § 2 i § 3) – (Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, wyd. III, komentarz do art. 98, publikacja elektroniczna LEX).

Niemniej, opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Podsumowując należy uznać, że otrzymany przez Spółkę od dłużnika, a zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 4 jest prawidłowe.

Niniejsza interpretacja rozstrzyga wyłącznie w zakresie podatku od towarów i usług (pytania od 1 do 4). Natomiast w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych (pytania nr 5 i 6) oraz podatku dochodowego od osób fizycznych (pytanie nr 7) zostaną wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Ponadto interpretacja rozstrzyga ściśle w zakresie sformułowanych pytań odnoszących się do podatku od towarów i usług, stąd wszelkie inne kwestie poruszone w stanowisku a nieobjęte pytaniami nie były przedmiotem wniosku.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty opis sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…) za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2019 r., poz. 2325, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin