Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP3-3.4011.183.2017.1.PP
z 9 sierpnia 2017 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 23 maja 2017 r. (data wpływu 24 maja 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych umorzenia kredytu i odsetek – jest:

• prawidłowe – w części dotyczącej skutków podatkowych umorzenia kredytu,
  

• nieprawidłowe – w części dotyczącej skutków podatkowych umorzenia odsetek.
  
  
  

UZASADNIENIE

W dniu 24 maja 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych umorzenia kredytu i odsetek.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 9 listopada 2012 roku przed notariuszem, Wnioskodawczyni nabyła spadek (1/2) z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłym Janie M. wraz z małoletnim Jakubem A., zgodnie z aktem poświadczenia z dnia 9 listopada 2012 r. Na nabytym spadku ciążyło zobowiązanie w formie zaciągniętych kredytów w SKOK, do którego spłaty zobowiązał Wnioskodawczynię sąd. Na podstawie wyroku Sądu Rejonowego z dnia 6 maja 2014 r. sąd zobowiązał Wnioskodawczynię do spłaty zadłużenia w kwocie 66.470,90 zł wraz z odsetkami umownymi od dnia 4 października 2013 r do dnia zapłaty, zastrzegając prawo do powoływania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości masy spadkowej. Kasa ograniczyła kwotę dochodzonego zadłużenia w sprawie do wysokości stanu czynnego masy spadkowej wskazanej w spisie inwentarza. Po wielu negocjacjach, mając na uwadze wiek i trudną sytuację spadkobierców Kasa postanowiła umorzyć cześć zobowiązania po wpłacie ustalonej części zobowiązania na podstawie zawartej ugody. W końcu po spłacie części zobowiązania w wysokości 40.000,00 zł przez opiekunów prawnych Wnioskodawczyni, Kasa postanowiła odstąpić od dalszej windykacji. Po zapłacie wymienionej kwoty Kasa dokonała umorzenia zobowiązania na rzecz Wnioskodawczyni w wysokości 28.661,12 zł, o czym poinformowała zainteresowanych pismem z dnia 16 listopada 2016 r. W lutym 2017 r. Kasa wysłała małoletniej Wnioskodawczyni PIT-8C z tytułem - spadkobierca - umorzenie zobowiązania Jan M. na kwotę 28.661,12 zł informując, że umorzenie pozostałej kwoty zobowiązania kredytowego dla spadkobierców stanowi przychód z tytułu innych źródeł. Aby spłacić zobowiązanie zgodnie z podpisaną ugodą opiekunowie małoletniej Wnioskodawczyni musieli zaciągnąć kolejny kredyt, powstanie kolejnego zobowiązania jakim jest naliczony podatek dochodowy od umorzonej kwoty kredytu, skutkować będzie znacznym pogorszeniem sytuacji finansowej rodziny Wnioskodawczyni.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w nawiązaniu do przedstawionego zaistniałego stanu Wnioskodawczyni może skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od umorzonej kwoty kredytu i odsetek, w związku z brakiem przysporzenia majątkowego po jej stronie?

Zdaniem Wnioskodawczyni, w myśl art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się między innymi, inne nieodpłatne świadczenia, nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. W świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Do przychodów, podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, nie zalicza się środków finansowych uzyskanych z tytułu zawarcia umowy kredytu. Zmiana charakteru świadczenia uzyskanego w drodze kredytu następuje w przypadku jego umorzenia. Zwolnienie dłużnika z całości lub części długu skutkuje przyrostem majątku. Na gruncie prawa podatkowego umorzenie kredytu powoduje powstanie zobowiązania w podatku dochodowym, natomiast umorzenie odsetek od kredytu likwiduje zobowiązania pieniężne wobec kredytodawcy (spadkobiercy). Nie występuje natomiast przysporzenie majątkowe po stronie osoby (spadkobiercy) spłacającej zaciągnięty kredyt.

Umorzenie przez Bank odsetek od kredytu (w tym odsetek skapitalizowanych), w wyniku zawarcia umowy ugody, stanowi tylko zmianę warunków umowy o kredyt. Wobec powyższego, zdaniem Wnioskodawcy, umorzenie odsetek nie generuje przychodu do opodatkowania u osoby (spadkobiercy) spłacającej kredyt. Zdaniem Zainteresowanego, mimo iż odstępstwem od generalnej zasady opodatkowania wszelkich dochodów są dochody (przychody) wymienione w art. 21, 52 i 52a cytowanej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a w tych zwolnieniach brak jest konkretnego wskazania zwolnienia od opodatkowania umorzenia odsetek od kredytów, to w opisanym stanie faktycznym, nie sposób jest doszukać się przysporzenia majątkowego po Jego stronie. Według Wnioskodawcy, zauważyć tu należy, że odmienne podejście do tego zagadnienia oznaczałoby naruszenie, określonej w art. 32 Konstytucji, zasady równości obywatela wobec prawa. Zainteresowany wskazuje, że podatnik będący osobą fizyczną prowadzący działalność gospodarczą uzyskuje przychód jedynie w przypadku otrzymania odsetek. Również umorzone odsetki nie stanowią dla niego przychodu podatkowego. Wnioskodawca wyraża pogląd, że korzystne uprzywilejowanie podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w stosunku do osób działalności nie prowadzących nie znajduje żadnego uzasadnienia w przepisach prawa. Reasumując, Wnioskodawczyni uważa, że uzyskuje przychód podlegający opodatkowaniu od umorzonej kwoty kredytu, zaś pozostałe tytuły umorzenia nie stanowią przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej opisanego stanu faktycznego jest:

• prawidłowe – w części dotyczącej skutków podatkowych umorzenia kredytu,
  

• nieprawidłowe – w części dotyczącej skutków podatkowych umorzenia odsetek.
  
  
  

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2032, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a, 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawczyni nabyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłym Janie M. wraz z drugim spadkobiercą, zgodnie z aktem poświadczenia z dnia 9 listopada 2012 r. Na nabytym spadku ciążyło zobowiązanie w formie zaciągniętych kredytów do którego spłaty zobowiązał Wnioskodawczynię sąd. Na podstawie wyroku Sądu Rejonowego z dnia 6 maja 2014 r. sąd zobowiązał Wnioskodawczynię do spłaty zadłużenia w kwocie 66.470,90 zł wraz z odsetkami umownymi od dnia 4 października 2013 r. do dnia zapłaty, zastrzegają prawo do powoływania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości masy spadkowej. Kasa ograniczyła kwotę dochodzonego zadłużenia w sprawie do wysokości stanu czynnego masy spadkowej wskazanej w spisie inwentarza. Po zapłacie wymienionej kwoty Kasa dokonała umorzenia zobowiązania na rzecz Wnioskodawczyni w wysokości 28.661,12 zł.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawierają definicji pojęcia „spadek”, zatem należy odwołać się do przepisów ustawy kodeks cywilny.

Zgodnie z art. 922 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz. 459), spadek to prawa i obowiązki zmarłego wynikające ze stosunków cywilnoprawnych, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jego następców prawnych. Bezspornie umowa kredytu nie należy do żadnego ze wskazanych wyjątków art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego. Wobec czego, w świetle ogólnej reguły, wynikające z niej zadłużenie, jest obowiązkiem (długiem) przechodzącym na spadkobierców. Zaznaczyć przy czym należy, że art. 922 § 1 Kodeksu wyraża tzw. zasadę sukcesji uniwersalnej, co oznacza, że następcy prawni wstępują w dokładnie taką samą sytuację prawną i faktyczną, która istniała w chwili śmierci spadkobiercy. Dotyczy to zasadniczo każdego stosunku prawnego, w jakim pozostawała zmarła osoba, w tym również umów obligacyjnych, czyli m.in. umowy pożyczki czy kredytu.

W myśl natomiast art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – zgodnie z art. 1031 § 2 Kodeksu spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

Jednym ze skutków wejścia spadkobiercy w ogół praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy jest powstanie po jego stronie odpowiedzialności za zobowiązania, których podmiotem był zmarły. W przytoczonym kontekście odpowiedzialność ta będzie rozumiana jako normatywna możliwość zaspokojenia się wierzyciela z majątku dłużnika w drodze postępowania egzekucyjnego, a zatem polega ona na tym, że wierzyciel spadkowy (tj. osoba, która była wierzycielem w stosunku do spadkodawcy) ma możliwość skierowania do majątku spadkobiercy egzekucji na wypadek, gdyby ten nie spełnił dobrowolnie ciążącego na nim obowiązku świadczenia.

Zatem, w przypadku gdy spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nie spełnia dobrowolnie ciążącego na nim obowiązku spłaty pożyczki (kredytu) po zmarłym spadkodawcy, wierzyciel może jedynie w drodze egzekucji dochodzić swojej wierzytelności do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Należy w tym miejscu wyjaśnić, że umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela z prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa (art. 508 Kodeksu cywilnego). Tak więc, dla umorzenia wierzytelności koniecznym jest zgoda dłużnika (np. uzyskana w wyniku ugody, czy poprzez oświadczenie).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 85), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie jest obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu lub jego części, wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód). Odmiennie należy traktować odsetki, które są opłatą za korzystanie ze środków finansowych kredytobiorcy. Wysokość odsetek (w sposób niebudzący wątpliwości co do wysokości), jak i zasady oraz terminy spłaty pożyczki wraz z odsetkami określone są w umowie kredytu. Zmiana wysokości odsetek od kredytu w stosunku do pierwotnej umowy kredytu mieści się w zasadzie swobody kształtowania umów i nie wywołuje skutków podatkowych. Dotyczy to zarówno odsetek od kredytu za okres przypadający po zmianie warunków naliczania odsetek, jak również za okres przed zmianą warunków umowy, ale wyłącznie takich, których w dniu zmiany wysokości odsetek termin płatności jeszcze nie nastąpił (odsetek należnych, ale niewymagalnych).

Natomiast umorzenie kwot niezapłaconych kredytu i odsetek zaciągniętego przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, których termin płatności upłynął - jest przysporzeniem, skutkującym powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu. Dotyczy to zarówno odsetek skapitalizowanych (które de facto po skapitalizowaniu stają się kwotą długu), jak i odsetek wymagalnych, czyli takich, których w myśl postanowień umowy kredytu termin płatności upłynął. Świadczeniobiorca osiąga bowiem korzyść majątkową o konkretnym wymiarze, gdyż zmniejsza się zobowiązanie jakie musiałby zapłacić gdyby nie umorzenie. Stąd też umorzenie odsetek stanowić będzie zawsze realne przysporzenie w majątku.

Poprawność powyższego stanowiska potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 maja 2012 r. sygn. akt II FSK 2633/10, w którym sąd wskazał, że „gdy dochodzi do umorzenia wierzytelności przez kredytodawcę nie jest istotne, czy u podstaw uzyskanego nieodpłatnego świadczenia leży umowa o zwolnienie z długu, czy też decyzja wierzyciela o rezygnacji z dochodzenia należności. Zasadnicze znaczenie ma bowiem to, że w następstwie takich zdarzeń dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku spłaty zadłużenia. Po jego stronie powstaje tym samym przychód stanowiący równowartość umorzonej kwoty zobowiązania, którego nie musi już świadczyć na rzecz wierzyciela. Faktyczna rezygnacja wierzyciela z dochodzenia należności prowadzi więc do powstania przychodu, podobnie jak w przypadku zawarcia umowy o zwolnienie z długu, albowiem w każdym z tych przypadków po stronie dłużnika ustaje obowiązek spełnia świadczenia. Należy bowiem zauważyć, że pojęcie "nieodpłatnego świadczenia" obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy”.

Z treści wniosku wynika, że w wyniku zwartej ugody SKOK dokonała umorzenia zobowiązania w wysokości 28.661,12 zł.

Zdaniem Wnioskodawczyni umorzona kwota kredytu stanowi przychód podlegający opodatkowaniu, natomiast pozostałe tytuły umorzenia nie stanowią przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Odnosząc się do powyższego stwierdzić należy, że kwota umorzonego kredytu i odsetek jest przychodem z innych źródeł, o którym mowa w ww. art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W takim przypadku SKOK obowiązany jest do sporządzenia informacji (PIT-8C), o której mowa w art. 42a ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten stanowi, że osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

Reasumując, umorzona kwota kredytu i odsetek stanowi dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, gdyż po stronie Wnioskodawczyni, która zobowiązana była do spłaty kredytu wraz z odsetkami powstało realne przysporzenie majątkowe w wyniku umorzenia przez SKOK części zobowiązania. U Wnioskodawczyni nastąpiło zmniejszenie zobowiązania pieniężnego – nie musiała bowiem ponosić wydatków, które na niej ciążyły – skutkiem czego jest wystąpienie po jej stronie określonej korzyści. W konsekwencji po stronie Wnioskodawczyni powstał przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z powyższym SKOK miał obowiązek wystawić Wnioskodawczyni informację PIT-8C.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawczyni w części dotyczącej skutków podatkowych umorzenia kredytu jest prawidłowe, natomiast w części dotyczącej skutków podatkowych umorzenia odsetek jest nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.