2015.11.12 - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach

Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPB-1-2/4510-376/15/BG
z 12 listopada 2015 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r., poz. 613) oraz § 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r. poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z 5 sierpnia 2015 r., (data wpływu do tut. Biura 11 sierpnia 2015 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy w przypadku:

otrzymania wynagrodzenia od Funduszu na podstawie umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności, Wnioskodawca będzie mógł uznać ten przychód jako wolny od podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze tej ustawy,
gdy wynagrodzenie otrzymane od Funduszu na podstawie umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności, będzie niższe niż rzeczywista kwota wierzytelności, Wnioskodawca będzie miał możliwość rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości straty ze zbycia tych wierzytelności zgodnie z art. 15 ust. 1h pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do wysokości uprzednio utworzonej na tę część wierzytelności rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów

– jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 11 sierpnia 2015 r. wpłynął do tut. Biura wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy w przypadku:

otrzymania wynagrodzenia od Funduszu na podstawie umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności, Wnioskodawca będzie mógł uznać ten przychód jako wolny od podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze tej ustawy,
gdy wynagrodzenie otrzymane od Funduszu na podstawie umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności, będzie niższe niż rzeczywista kwota wierzytelności, Wnioskodawca będzie miał możliwość rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości straty ze zbycia tych wierzytelności zgodnie z art. 15 ust. 1h pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do wysokości uprzednio utworzonej na tę część wierzytelności rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów.

We wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca (Spółka) jest spółką kapitałową z siedzibą w Polsce. Spółka jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny. W związku z planowanym rozszerzeniem prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawca rozważa możliwość utworzenia i prowadzenia w przyszłości przedsiębiorstwa bankowego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 128, dalej „Prawo bankowe”). Działając jako bank, Spółka udzielałaby pożyczek, wobec czego po jej stronie powstawałyby wierzytelności wobec dłużników. W związku z tym powstaną u Wnioskodawcy niespłacone wierzytelności.

W przypadku gdy Wnioskodawca działając jako bank dokona zmiany klasyfikacji kredytów i pożyczek do odpowiednich dla nich kategorii zgodnie z dyspozycją rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz.U. Nr 235, poz. 1589 ze zm., dalej: „Rozporządzenie w sprawie rezerw”) utworzy rezerwy na te wierzytelności w wysokości przewidzianej tymi przepisami. Wnioskodawca skorzysta również z możliwości wynikającej z Rozporządzenia w sprawie rezerw, pozwalającej na pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw o wartość posiadanego zabezpieczenia hipotecznego.

W związku z tym Wnioskodawca rozważa możliwość zawierania w przyszłości umów sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności na rzecz Funduszów Inwestycyjnych Zamkniętych (dalej: jako „Fundusz” lub „Fundusze”), które są standaryzowanym/niestandaryzowanym/ funduszem sekurytyzacyjnym w rozumieniu art. 183 i nast. ustawy o funduszach inwestycyjnych z dnia 27 maja 2004 r. (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 157, dalej: „Ustawa o funduszach”).

Wnioskodawca wskazuje zatem, że umowy przelewu wierzytelności, które będą zawierane przez Wnioskodawcę stanowią umowy sekurytyzacyjne zawierane przez Wnioskodawcę z Funduszem inwestycyjnym sekurytyzacyjnym w oparciu o regulacje prawne zawarte w ustawie o funduszach inwestycyjnych i w ustawie Prawo bankowe.

Umowy przelewu wierzytelności dotyczyć będą niespłaconych kredytów lub pożyczek lub niespłaconych części kredytów lub pożyczek. Na podstawie umowy dojdzie do przeniesienia przez Wnioskodawcę jako inicjatora sekurytyzacji na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego całości pożytków z sekurytyzowanej wierzytelności, kwot głównych (a także ubocznych oraz akcesoryjnych) uzyskanych z sekurytyzowanej wierzytelności oraz kwot uzyskanych z tytułu realizacji zabezpieczeń sekurytyzowanych wierzytelności.

W obrocie prawnym funkcjonuje również tzw. sekurytyzacyjna umowa przelewu wierzytelności uregulowana w przepisach ustawy Prawo bankowe. Na podstawie art. 92a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy Prawo bankowe, bank może zawrzeć z funduszem sekurytyzacyjnym lub z towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzącym fundusz sekurytyzacyjny umowę przelewu wierzytelności.

Zawarcie takiej umowy cesji wierzytelności wywierającej na moment jej zawarcia wyłącznie skutek zobowiązujący (a skutek rozporządzający dopiero po pewnym czasie, kiedy Wnioskodawca (Inicjator) reguluje wymogi formalnoprawne) będzie prowadzić do konieczności wyłączenia z ksiąg rachunkowych Wnioskodawcy składnika aktywów finansowych. Strony przyjmą zatem, na podstawie przepisów o rachunkowości, że momentem tzw. derecognition (wyłączenia z ksiąg rachunkowych Inicjatora składnika aktywów finansowych) byłoby zawarcie umowy cesji wierzytelności, nie zaś moment otrzymania zapłaty ceny za wierzytelność. W tym samym momencie - momencie cesji - nastąpiłby skutek na gruncie prawa bilansowego/przepisów o rachunkowości w postaci wyłączenia z ksiąg rachunkowych Inicjatora określonych - wyżej wskazanych - składników majątku w postaci wierzytelności.

Przepis art. 55 ust. 5 ustawy o rachunkowości narzucił bankom stosowanie MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej) dla potrzeb sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych. MSSF zostały wprowadzone Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmującym określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady (tekst pierwotny Dz.Urz. UE L z 2008 r. nr 320/1 z dnia 29 listopada 2000). Zgodnie z MSSF, procedura i usunięcia/wyłączenia aktywów finansowych (puli wierzytelności) - tzw. derecognition, zgodnie z MSR 39 (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości), zakłada ustalenie, czy zostały one przeniesione, gdzie za przeniesienie uznaje się przeniesienie prawa do przepływów z aktywów (przelew wierzytelności) lub sytuację, w której inicjator zachowuje umowne prawa do otrzymania przepływów pieniężnych z wierzytelności (pierwotny składnik aktywów), ale przyjmuje umowny obowiązek przekazania tych przepływów pieniężnych do funduszu (ostateczny odbiorca). Aby nastąpiło derecognition, zgodnie z § 17 oraz § 19 MSR 38, muszą jednak zostać spełnione - wszystkie trzy poniższe warunki:

bank nie ma obowiązku wypłaty kwot funduszowi, dopóki nie otrzyma odpowiadających im środków, które wynikają z puli wierzytelności;
bank nie może sprzedać lub zastawić wierzytelności (w inny sposób niż czyniąc zastaw na rzecz funduszu, jako zabezpieczenie zobowiązania do dokonywania płatności pieniężnych);
bank jest zobowiązany do przekazania wszystkich otrzymanych przepływów pieniężnych bez istotnej zwłoki.

Po stwierdzeniu zawarcia umowy przelewu portfela wierzytelności, ostatnim krokiem pozostaje potwierdzenie kwestii przeniesienia przez bank istotnej większości ryzyk oraz korzyści związanych z pulą wierzytelności. Jeżeli pojawiłyby się wątpliwości co do określenia „istotna większość”, dokonywany jest test utrzymania/pozbycia się kontroli nad aktywami.

W przypadku, w którym zostaną spełnione kryteria związane z transferem istotnej większości ryzyk i korzyści, transakcja spełnia kryteria usunięcia/wyłączenia z bilansu wierzytelności oraz odpowiadających im odpisów i aktywów z tytułu odroczonego podatku - następuje tzw. derecognition.

Oznacza to, że wierzytelności wchodzące w skład portfela wraz z towarzyszącymi im odpisami zostaną usunięte z bilansu. Wynik brutto banku na tej transakcji będzie obejmował różnicę pomiędzy ceną sprzedaży a wartością księgową netto sprzedanych wierzytelności (tj. wartość brutto pomniejszona o utworzone odpisy aktualizujące), skorygowaną odpowiednio o ewentualnie poprzednio utworzone aktywa z tytułu odroczonego podatku. Przy zawarciu powyżej opisanej umowy przelewu wierzytelności wystąpi brak kontroli oraz brak korzyści ekonomicznych w przyszłości - co w rezultacie powinno prowadzić do nieuznania puli przeniesionych na podstawie opisanej powyżej umowy wierzytelności za aktywa banku. Procedurę wyłączenia z aktywów - z ksiąg rachunkowych składnika aktywów finansowych lub jego części - wdraża się, gdy bank traci nad nim kontrolę. Utrata kontroli następuje, gdy bank zrealizuje prawa do korzyści określonych w umowie, prawa takie wygasną lub bank zrzeknie się tych praw. Na dzień, w którym bank utracił kontrolę nad składnikiem aktywów finansowych, jego wartość wyłącza się w części lub całości z ksiąg rachunkowych. Utrata kontroli następuje wtedy, gdy wynikające z zawartego kontraktu prawa do korzyści ekonomicznych zostały zrealizowane, wygasły albo jednostka zrzekła się tych praw.

Na dzień, w którym bank utracił kontrolę nad składnikiem aktywów finansowych, jego wartość wyłącza się w części lub całości z ksiąg rachunkowych. Utrata kontroli następuje wtedy, gdy wynikające z zawartego kontraktu prawa do korzyści ekonomicznych zostały zrealizowane, wygasły albo jednostka zrzekła się tych praw.

Stosunek umowny wynikający z zawartej pomiędzy Wnioskodawcą działającym jako przedsiębiorstwo bankowe, umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności można zatem scharakteryzować w sposób następujący:

podpisana zostaje sekurytyzacyjna umowa przelewu wierzytelności (pakietu wierzytelności);
w wyniku umowy inicjator (Wnioskodawca) nabywa wobec Funduszu wierzytelność o zapłatę określonej w umowie ceny;
Fundusz dokonuje zapłaty ceny wynikającej z umowy;
nie następuje zmiana wpisu wierzyciela w hipotece;
z bilansu Wnioskodawcy (banku) następuje usunięcie/wyłączenie wierzytelności będących przedmiotem umowy (derecognition);
Fundusz nabywa wynikające z umowy pożytki z wierzytelności, odpowiadające kwotom otrzymanym lub zwindykowanym z tytułu wierzytelności będących podstawą umowy co najmniej od dnia jej zawarcia.

W momencie zapłaty przez Fundusz na rzecz Wnioskodawcy ceny za przelew wierzytelności nie dochodzi zatem do przeniesienia prawa w rozumieniu cywilistycznym, natomiast dochodzi do przeniesienia rozporządzaniem tymi wierzytelnościami w sensie ekonomicznym i bilansowym w rozumieniu przepisów o rachunkowości.

Zatem w ujęciu cywilistycznym - uwzględniając przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece - umowa w chwili jej zawarcia będzie odnosiła jedynie skutek zobowiązujący, gdyż nie nastąpi wpis nowego wierzyciela w hipotece. Wymóg wpisu wierzytelności do Księgi Wieczystej powoduje, że skutek rozporządzający faktycznie następuje dopiero w momencie dokonania takiego wpisu. Zamiarem stron jest jednak przeniesienie pełnego prawa z wierzytelności, a jedynie w okresie przejściowym przeniesienie praw dotyczy jedynie pożytków. Tak czy inaczej, w sensie ekonomicznym i bilansowym Wnioskodawca utraci jednak pełną kontrolę nad zbytymi wierzytelnościami w momencie podpisania umowy. Może okazać się również, że nawet pomimo zamiaru stron umowy, do wpisu Funduszu jako wierzyciela wieczystego - do wpisu w księgach wieczystych ostatecznie nie dojdzie, na przykład w związku ze spłatą wierzytelności przez dłużnika w okresie pomiędzy zawarciem umowy przelewu wierzytelności a momentem ostatecznego dokonania wpisu hipotecznego - wpisu w księgach wieczystych.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Czy w przypadku otrzymania wynagrodzenia od Funduszu na podstawie opisanej we wniosku umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności, Wnioskodawca będzie mógł uznać ten przychód jako wolny od podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, z wyłączeniem części dotyczącej odsetek zgodnie z art. 12 ust. 4f pkt 2 tej ustawy (winno być art. 12 ust. 4e tej ustawy)?
Czy w przypadku gdy wynagrodzenie otrzymane od Funduszu na podstawie opisanej we wniosku umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności, będzie niższe niż rzeczywista kwota wierzytelności, Wnioskodawca będzie miał możliwość rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości straty ze zbycia tych wierzytelności zgodnie z art. 15 ust. 1h pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do wysokości uprzednio utworzonej na tę część wierzytelności rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów?

Ad. 1

Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionym stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym) dojdzie do zbycia przez Wnioskodawcę (Bank) na rzecz Funduszu wierzytelności wynikających z niespłaconej części udzielonych kredytów lub pożyczek, a co za tym idzie, przychód ten, z wyłączeniem części dotyczącej odsetek, będzie zwolniony z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 851 ze zm., dalej: „updop”).

Art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze updop stanowi, że w bankach do przychodów nie zalicza się przychodów ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) - do wysokości niespłaconej części udzielonych kredytów (pożyczek).

Art. 12 ust. 4f updop (winno być art. 12 ust. 4e updop) stanowi, że przepisu ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze nie stosuje się do przychodów ze zbycia wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) w części dotyczącej odsetek od tych kredytów (pożyczek).

Oznacza to, że w przypadku otrzymania przez Wnioskodawcę (Bank) od Funduszu sekurytyzacyjnego kwoty z tytułu przelewu wierzytelności, bank nie rozpoznaje tego przychodu jako podlegającego opodatkowaniu, z wyłączeniem części dotyczącej odsetek. Istotą zastosowania przepisu jest zatem, aby doszło do zbycia wierzytelności dotyczącej niespłaconej części kredytów, co w przedmiotowym stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym), zdaniem Wnioskodawcy w sensie ekonomicznym, nastąpi w momencie zapłaty ceny za wierzytelności będące przedmiotem umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności.

W opisanym we wniosku stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym) dochodzi, zdaniem Wnioskodawcy, do zbycia wierzytelności na rzecz Funduszu, bowiem Wnioskodawca, w związku z otrzymaną zapłatą ceny za przelewane wierzytelności musi usunąć je z bilansu (derecognition) zgodnie opisanymi w stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym) zasadami rachunkowości.

W szczególności istotne jest, że w sensie ekonomicznym Wnioskodawca w związku z zawarciem umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności na rzecz Funduszu nie będzie już uprawniony do czerpania żadnych ekonomicznych pożytków z wierzytelności będącej przedmiotem umowy. Wnioskodawca nie będzie już mógł sprzedać lub zastawić wierzytelności oraz będzie zobowiązany do przekazania wszystkich otrzymanych przepływów pieniężnych bez istotnej zwłoki na rzecz Funduszu. Nawet gdy Wnioskodawca otrzyma jakiekolwiek pożytki związane z tymi wierzytelnościami to będzie zobowiązany do ich niezwłocznego przekazania na rzecz Funduszu. To też potwierdza, że Wnioskodawca nie będzie już mógł czerpać ekonomicznych pożytków z przeniesionych na Fundusz wierzytelności.

Wnioskodawca nie będzie zatem mógł rozporządzać wierzytelnością, a dodatkowo otrzyma już kwotę zapłaty, co spowoduje, że od tego momentu wszelkie przepływy związane z wierzytelnością będą należne Funduszowi, który nabył wierzytelności. Można zatem stwierdzić, że w tym przypadku, władztwo nad wierzytelnością w sensie ekonomicznym przechodzi na Fundusz, co oznacza, że w rozumieniu bilansowym i ekonomicznym doszło do zbycia wierzytelności przez Wnioskodawcę.

Owszem, w ujęciu cywilistycznym - uwzględniając przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece - umowa w chwili jej zawarcia będzie odnosiła jedynie skutek zobowiązujący, ze względu na okresowe niedopełnienie formalności związanej z wymogiem wpisu wierzytelności do księgi wieczystej. Powoduje to, że skutek rozporządzający następuje dopiero w tym momencie. Istotnym jest w tym układzie, że z ukształtowania treści umowy w sposób opisany w stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym), jednoznacznie wynika, że zamiarem stron jest przeniesienie pełnego prawa z wierzytelności, a w okresie przejściowym przeniesienie to (przeniesienie praw do wierzytelności) dotyczy tylko pożytków. Tym samym istotne jest ustalenie, czy w rozumieniu art. 12 ust. 4 pkt 15 lit c updop, można uznać, że doszło do zbycia wierzytelności już w momencie zawarcia umowy - a więc w ujęciu ekonomicznym.

Należy przy tym zauważyć, że w kontekście powołanego przepisu updop, ustawodawca nie zdefiniował terminu „zbycie”. Nawet próbując się odwołać w tym zakresie do postanowień Kodeksu cywilnego, również w jego treści nie znajdziemy definicji legalnej „zbycia”. Omawiana wątpliwość powinna być postrzegana w kontekście odpowiedzi na pytanie, czy zachowania nie w pełni skuteczne pod kątem regulacji prawa cywilnego stanowią wystarczającą przyczynę sprawczą powstania obciążenia podatkowego. Należy w tym miejscu odnieść się do autonomii prawa podatkowego. Prawo cywilne i podatkowe należą do dwóch różnych gałęzi prawa, co oznacza, że to samo zdarzenie faktyczne mogą odmiennie oceniać i przypisywać mu odmienne skutki prawne na gruncie obu tych regulacji. Istotne jest zatem stwierdzenie, czy przesunięcie skutku rozporządzającego w czasie jest przesłanką do przesunięcia momentu powstania przychodu, pomimo otrzymania wynagrodzenia oraz faktycznego ekonomicznego czerpania korzyści przez Fundusz.

Takie postępowanie nie świadczy bowiem o nieważności czynności prawnej opisanej w stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym), a jedynie o przesunięciu w czasie skutków, które w opinii Wnioskodawcy, nie mają wpływu na moment powstania przychodu, a jedynie na skutki cywilno-prawne będące niejako kolejnym etapem stosunku umownego, przesuniętym w czasie zgodnie z intencją stron tej umowy. Nie powoduje to wstrzymania się którejś ze stron od działania zgodnie z postanowieniami tej umowy. Fundusz będzie bowiem zobowiązany do przelania ceny na rzecz Wnioskodawcy, a Wnioskodawca będzie zobowiązany przelać wierzytelności na rzecz Funduszu wraz z wszystkimi otrzymanymi później pożytkami. Przesunięcie w czasie wpisu do hipoteki nie spowoduje zatem braku zobowiązania stron do wykonywania tej umowy. Tym samym w sensie ekonomicznym umowa w okresie przejściowym będzie powodować powstawanie zdarzeń powodujących powstanie skutków podatkowych w podatku dochodowym od osób prawnych. Brak wpisu w księdze wieczystej nie będzie zatem przesłanką do braku działania którejś ze stron umowy.

Skoro zatem w kontekście zbycia wierzytelności, w rozumieniu art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c updop, ustawodawca nie odwołał się wprost do postanowień Kodeksu cywilnego ani też nie zdefiniował „zbycia”, to zdaniem Wnioskodawcy, za takowe należy uznać zbycie wierzytelności, kiedy to poprzez zapłatę ceny przez Fundusz na rzecz Wnioskodawcy dochodzi do:

usunięcia wierzytelności z bilansu Wnioskodawcy (derecognition),
przekazania wszelkich pożytków wynikających z wierzytelności na rzecz Funduszu,
niemożności zbycia wierzytelności przez Wnioskodawcę na rzecz innego podmiotu.

Należy zatem uznać, że doszło do zbycia wierzytelności, o którym mowa w art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c updop.

Powyższe zdaniem Wnioskodawcy oznacza, że po spełnieniu powyższych przesłanek doszło do zbycia wierzytelności, co powoduje, że w przedstawionym stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym) dojdzie do zbycia przez Wnioskodawcę (Bank) na rzecz Funduszu wierzytelności wynikających z niespłaconej części udzielonych kredytów lub pożyczek, a w konsekwencji do wystąpienia przychodu w rozumieniu updop. Tym samych przychód ten, z wyłączeniem części dotyczącej odsetek, będzie zwolniony z opodatkowania podatkiem pdop na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze updop.

Ad 2.

Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionym stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym) dojdzie do zbycia przez Wnioskodawcę na rzecz Funduszu wierzytelności wynikających z niespłaconej części udzielonych kredytów lub pożyczek, a co za tym idzie, strata powstała w związku z tą transakcją będzie kosztem uzyskania przychodów na podstawie na podstawie art. 15 ust. 1h pkt 2 updop. Art. 15 ust. 1h pkt 2 updop stanowi, że w bankach kosztem uzyskania przychodów są także straty ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek), stanowiące różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze zbycia a wartością wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) - do wysokości uprzednio utworzonej na tę część wierzytelności rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z updop.

Jak wskazano w opisie stanu faktycznego (winno być zdarzenia przyszłego) w przypadku gdy Wnioskodawca działając jako bank dokona zmiany klasyfikacji kredytów i pożyczek do odpowiednich dla nich kategorii, na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz.U. Nr 235, poz.1589 ze zm., dalej: „Rozporządzenie w sprawie rezerw”) utworzy rezerwy na te wierzytelności. Wnioskodawca skorzysta również z możliwości wynikającej z Rozporządzenia w sprawie rezerw, pozwalającej na pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw o wartość posiadanego zabezpieczenia hipotecznego. Rezerwy te będą stanowić koszty uzyskania przychodów zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 26 lit. a, w związku z art. 16 ust. 3 updop. Przepisy te dopuszczają możliwość zakwalifikowania do kosztów uzyskania przychodów rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, utworzonych zgodnie z przepisami o rachunkowości.

Skorzystanie przez Wnioskodawcę z możliwości zakwalifikowania kosztów rezerw na wierzytelności z tytułu kredytów do kosztów uzyskania przychodu uzależnione musi być jednak od spełnienia określonych prawem przesłanek wymienionych w art. 16 ust. 2a updop. W szczególności rezerwy na nieściągalne wierzytelności zaliczone będą przez Wnioskodawcę do kosztów podatkowych po spełnieniu dwóch warunków:

uprawdopodobnieniu nieściągalności wierzytelności, zgodnie z przepisami ustawy,
utworzeniu odpowiedniego odpisu w księgach rachunkowych,

przy czym, gdy warunki te będą spełnione w różnych latach, zaliczenie rezerw do kosztu uzyskania przychodu będzie możliwe, gdy spełniony zostanie drugi z warunków.

Oznacza to, że gdy nieściągalność wierzytelności została uprawdopodobniona wcześniej, niż dokonano utworzenia i zaewidencjonowania na ten cel rezerwy, to rezerwę zalicza się do kosztów podatkowych w roku, w którym nastąpiło jej bilansowe zaewidencjonowanie.

Zgodnie z art. 16 ust. 2b pkt 12 updop, wierzytelności objęte rezerwami z tytułu kredytów (pożyczek) i udzielonych przez Bank gwarancji (poręczeń) spłaty kredytów i pożyczek, wymienionych w ust. 1 pkt 26, będą pomniejszone z zastrzeżeniem ust. 2c, o wartość hipoteki ustanowionej na nieruchomości. Na podstawie art. 16 ust. 2c updop, przepisy ust. 2b stosuje się w takim zakresie, w jakim bank pomniejszył podstawę tworzenia rezerw zaliczanych do kosztów banku, na podstawie przepisów o rachunkowości, o wartość zabezpieczeń wymienionych w tych przepisach (zasady stosowane przy pomniejszaniu podstawy tworzenia rezerw o wartość posiadanego przez bank zabezpieczenia hipotecznego reguluje szczegółowo Rozporządzenie w sprawie tworzenia rezerw).

Rezerwy utworzone w sposób przewidziany powyżej cytowanymi przepisami będą u Wnioskodawcy stanowić koszt uzyskania przychodów.

Zatem w przypadku gdy w przedstawionym stanie faktycznym (winno być zdarzeniu przyszłym) dojdzie do zbycia przez Wnioskodawcę na rzecz Funduszu wierzytelności wynikających z niespłaconej części udzielonych kredytów lub pożyczek, na co Wnioskodawca wskazał w uzasadnieniu stanowiska dotyczącego pytania 1 wniosku, to strata powstała w związku z tą transakcją będzie kosztem uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1h pkt 2 updop – do wysokości uprzednio utworzonej na tę część wierzytelności rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z updop.

Na tle przedstawionego zdarzenia przyszłego stwierdzam co następuje:

Zagadnienie poruszane we wniosku dotyczy rozstrzygnięcia kwestii uznania umów przelewu wierzytelności podlegających zabezpieczeniu wpisem do hipoteki, w okresie przejściowym, tj. od momentu otrzymania zapłaty ceny za przelewane wierzytelności do momentu wpisu wierzytelności do ksiąg wieczystych, za umowy sekurytyzacji w rozumieniu ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 157, dalej: „Ustawa o funduszach”).

Ustawa o funduszach inwestycyjnych nie zawiera definicji legalnej pojęcia sekurytyzacji, regulując jedynie kwestie związane z funkcjonowaniem, organizacją oraz rolą w procesie sekurytyzacji pośrednika będącego sekurytyzacyjnym funduszem inwestycyjnym zamkniętym.

Istotnym jednak jest, że zgodnie z art. 92a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 128, dalej „Prawo bankowe”) bank może zawrzeć z towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzącym fundusz sekurytyzacyjny albo z funduszem sekurytyzacyjnym umowę przelewu wierzytelności. Przeniesienie wierzytelności (przelew) dokonywany jest na warunkach i zasadach określonych w art. 509 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.),

Zgodnie z art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W myśl § 2 tego artykułu, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Stosownie do art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego, przeniesienie wierzytelności może nastąpić w wyniku wykonania umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, która przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Przy prawnopodatkowej ocenie zagadnienia, będącego przedmiotem wniosku należy mieć na uwadze, że sekurytyzacja ze sprzedażą polega na całkowitym, pod względem prawnym, transferze jednolitych rodzajowo aktywów wraz ze wszystkimi związanymi z nimi typami ryzyka, dochodami i ubezpieczeniami oraz prawami akcesoryjnymi (tj. zastawy, hipoteki, poręczenia) z banku (kreatora) do funduszu sekurytyzacyjnego. Wskutek umowy o cesję dochodzi do przejścia wierzytelności z banku do funduszu sekurytyzacyjnego albo do towarzystwa funduszy inwestycyjnych tworzącego fundusz sekurytyzacyjny w takim zakresie i stanie, w jakim wierzytelność znajdowała się w momencie cesji.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 707 ze zm.), w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest wpis w księdze wieczystej. Natomiast, w świetle ust. 2 omawianego przepisu hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza.

Przelew wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wymaga jednoczesnego przeniesienia hipoteki, co z kolei wymaga wpisu do księgi wieczystej (art. 2451 Kodeksu cywilnego). Przejście wierzytelności hipotecznej na nabywcę następuje dopiero z chwilą wpisu do księgi wieczystej. Skoro więc wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona bez hipoteki – to uznać należy, że przejście wierzytelności hipotecznej na nabywcę następuje dopiero z chwilą wpisu do księgi wieczystej, który ma charakter konstytutywny. Tak długo zatem, jak długo nabywca zabezpieczonej wierzytelności nie zostanie wpisany do księgi wieczystej jako nowy wierzyciel hipoteczny zabezpieczona wierzytelność mu nie przysługuje oraz nie może on skutecznie przenieść jej na osobę trzecią bądź w inny sposób nią rozporządzać.

W niniejszej sprawie należy mieć także na uwadze, że zgodnie z art. 195 ustawy o funduszach inwestycyjnych w przypadku nabycia przez fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności zabezpieczonych hipoteką sąd prowadzący księgę wieczystą, na wniosek funduszu, dokonuje wpisu o zmianie dotychczasowego wierzyciela. W świetle tego przepisu podstawą wpisu do księgi wieczystej funduszu sekurytyzacyjnego jako cesjonariusza wierzytelności hipotecznej jest dokument wystawiony przez nabywcę a nie przez cedenta (w tym przypadku banku). W tym zakresie art. 195 ust. 1 stanowi lex specialis względem generalnej zasady wynikającej z art. 32 ust. 2, zdanie drugie, ustawy o księgach wieczystych oraz hipotece, który to wskazuje, że do dokonania wpisu wymagana jest zgoda cedenta.

Ponadto należy wskazać, że proces sekurytyzacji jest połączony zawsze z emisją papierów wartościowych, których zabezpieczenie stanowią sekurytyzowane wierzytelności (vide art. 92 ust. 3 – Prawo bankowe). Dla wypełnienia wszystkich przesłanek przeprowadzenia sekurytyzacji wierzytelności bankowych zabezpieczonych hipotecznie niezbędne jest m.in. skuteczne przeniesienie ich (przelew) na nabywcę, tj. dokonanie wpisu hipoteki przysługującej nowemu wierzycielowi. Bez spełnienia ww. warunku sekurytyzowane wierzytelności nie mogłyby stanowić zabezpieczenia papierów wartościowych, których emisja następuje w procesie sekurytyzacji.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c) ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 851 ze zm., dalej „updop”), w bankach do przychodów nie zalicza się przychodów ze zbycia funduszowi sekurytazycyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) – do wysokości niespłaconej części udzielonych kredytów (pożyczek). Jednocześnie, jak stanowi art. 12 ust. 4e updop, zasady wymienione w ust. 4 pkt 15 lit. c) nie mają zastosowania do przychodów ze zbycia wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) w części dotyczącej odsetek od tych kredytów (pożyczek).

W myśl art. 15 ust. 1h pkt 2 updop, w bankach kosztem uzyskania przychodów jest strata ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek), stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą uzyskaną ze zbycia a wartością wierzytelności z tytułu kredytów (pożyczek) - do wysokości uprzednio utworzonej na tę część wierzytelności rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z niniejszą ustawą.

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca rozważa możliwość utworzenia i prowadzenia w przyszłości przedsiębiorstwa bankowego zgodnie z przepisami Prawa bankowego. Działając jako bank, Spółka udzielałaby pożyczek, wobec czego po jej stronie powstawałyby wierzytelności wobec dłużników. Spółka rozważa możliwość zawierania w przyszłości umów sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego w rozumieniu art. 183 i nast. ustawy o funduszach inwestycyjnych.

Umowy przelewu wierzytelności, które będą zawierane przez Wnioskodawcę stanowią umowy sekurytyzacyjne zawierane przez Wnioskodawcę z Funduszem inwestycyjnym sekurytyzacyjnym. Umowy te dotyczyć będą niespłaconych kredytów lub pożyczek lub niespłaconych części kredytów lub pożyczek. Na podstawie umowy dojdzie do przeniesienia przez Wnioskodawcę jako inicjatora sekurytyzacji na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego całości pożytków z sekurytyzowanej wierzytelności, kwot głównych (a także ubocznych oraz akcesoryjnych) uzyskanych z sekurytyzowanej wierzytelności oraz kwot uzyskanych z tytułu realizacji zabezpieczeń sekurytyzowanych wierzytelności.

W ramach zawieranych umów sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności będą również zawierane takie umowy dotyczące kredytów (pożyczek), które zabezpieczone są wpisem do hipoteki. Według założeń, Fundusz sekurytyzacyjny nabywa od Wnioskodawcy (Banku) wierzytelności na podstawie umowy sekurytyzacji, przy czym, ze względów biznesowych, skutek rozporządzający umowy (przejście wierzytelności na Fundusz) jest odroczony w czasie - co jest rezultatem odłożenia w czasie czynności złożenia przez Fundusz wniosku o wpis w księdze wieczystej. Zawarcie takiej umowy cesji wierzytelności wywierającej na moment jej zawarcia wyłącznie skutek zobowiązujący (a skutek rozporządzający dopiero po pewnym czasie, kiedy Wnioskodawca (Inicjator) reguluje wymogi formalnoprawne) będzie prowadzić do konieczności wyłączenia z ksiąg rachunkowych Wnioskodawcy składnika aktywów finansowych. Stosunek umowny wynikający z zawartej umowy sekurytyzacyjnego przelewu wierzytelności można zatem scharakteryzować w sposób następujący:

podpisana zostaje sekurytyzacyjna umowa przelewu wierzytelności (pakietu wierzytelności);
w wyniku umowy inicjator (Wnioskodawca) nabywa wobec Funduszu wierzytelność o zapłatę określonej w umowie ceny;
Fundusz dokonuje zapłaty ceny wynikającej z umowy;
nie następuje zmiana wpisu wierzyciela w hipotece;
z bilansu Wnioskodawcy (banku) następuje usunięcie/wyłączenie wierzytelności będących przedmiotem umowy (derecognition);
Fundusz nabywa wynikające z umowy pożytki z wierzytelności, odpowiadające kwotom otrzymanym lub zwindykowanym z tytułu wierzytelności będących podstawą umowy co najmniej od dnia jej zawarcia.

Mając na uwadze powyższe, należy że stwierdzić że opisane we wniosku Spółki umowy przelewu wierzytelności nie spełniają warunków uznania za umowy sekurytyzacji, do których mają zastosowanie przepisy art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. c tiret pierwsze i ust. 4e oraz art. 15 ust. 1h pkt 2 updop.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy podatkowe i przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe należy stwierdzić, że stanowisko Wnioskodawcy jest nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Świętego Mikołaja 78-79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz.U. z 14 marca 2012 r. poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin