Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPB4/415-208/14-2/MS
z 26 maja 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko – przedstawione we wniosku z dnia 10 marca 2014 r. (data wpływu do Izby Skarbowej w Warszawie 13 marca 2014 r. o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 13 marca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni zwróciła się z prośbą o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w sprawie indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w za kresie możliwości rozliczenia uzyskanego dochodu w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dzieci.

Wnioskodawczyni jest mamą dwójki dzieci w wieku 4 i 9 lat, która faktycznie w roku podatkowym 2013 samotnie wychowywała dzieci. Małżonek i ojciec dzieci porzucił rodzinę wyprowadzając się na stale poza granice Polski w 2012 r. Od tego czasu Wnioskodawczyni jest w stanie separacji faktycznej. W dniu 22 lipca 2008 r. Wnioskodawczyni podpisała z małżonkiem rozdzielność majątkową w formie aktu notarialnego. Małoletnie dzieci pozostają pod wyłączną i stałą opieką Wnioskodawczyni, a ojciec ich nie odwiedza, nie interesuje się ich wychowaniem i nie utrzymuje z nimi żadnego kontaktu. W dniu 18 stycznia 2013 r. rozpoczął się proces rozwodowy w Sądzie Okręgowym. Postępowanie sądowe nie zostało jeszcze zakończone prawomocnym orzeczeniem Sądu o rozwodzie. Ojciec dzieci przez cały rok 2013 i do chwili obecnej nie partycypuje w kosztach utrzymania dzieci i nie płaci na dzieci alimentów zasądzonych prawomocnym orzeczeniem Sądu Okręgowego VI Wydział Cywilny Rodzinny Odwoławczy Egzekucja sądowa prowadzona przez Wydział Egzekucji Alimentów z Zagranicy przy Sądzie Okręgowym ma ograniczone poza krajem możliwości działania i jak dotychczas jest bezskuteczna, choć małżonek Wnioskodawczyni pracuje i osiąga wysokie dochody. Wnioskodawczyni natomiast jest w bardzo trudnej sytuacji materialnej i rodzinnej, gdyż spadł na Nią ciężar wszystkich zobowiązań finansowych, w tym konieczność spłaty rat kredytu hipotecznego za mieszkanie, w którym mieszka z dziećmi. Osiągane przez Wnioskodawczynię dochody z tytułu umowy o pracę, choć są wyższe niż średnia krajowa, aktualnie nie pozwalają nawet na pokrycie najbardziej pilnych potrzeb dzieci. Po pokryciu wszystkich ciążących na Wnioskodawczyni zobowiązań finansowych, zostaje Jej i Jej dzieciom na życie 300 zł. Po dokonaniu indywidualnego rozliczenia podatkowego PIT-37 za rok 2013, Wnioskodawczyni ma do zapłacenia prawie 3 tysiące zł, którą to kwotę będę musiała pożyczyć, pogłębiając bieżący niedostatek rodziny, o której utrzymanie tylko Ona dba, i za którą tylko Wnioskodawczyni czuje się odpowiedzialna samotnie troszcząc się o byt materialny i rozwój emocjonalny małoletnich dzieci. W związku z rozpoczętym w styczniu 2013 roku postępowaniem sądowym o rozwód Wnioskodawczyni nie mogła jednocześnie wnieść sprawy o ustanowienie separacji prawnej jako powództwa niedopuszczalnego zgodne z zapisami w Kodeksie postępowania cywilnego art. 439 § 1 i § 2.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy mając na uwadze przedstawiony powyżej stan faktyczny:

• separację faktyczną, której wynikiem jest toczący się proces rozwodowy,
  

• stanowienie rozdzielności majątkowej między Wnioskodawczynią, a Jej małżonkiem,
  

• oddzielne zamieszkiwanie w roku podatkowym 2013,
  

• uchylenie się ojca dzieci od wydanego orzeczenia Sądu w zakresie obowiązku alimentacyjnego,
  

• nie podejmowanie przez ojca żadnych czynności faktycznych w stosunku do dzieci, mających na celu ich wychowywanie,
  

Wnioskodawczyni może być uznana za osobę samotnie wychowującą dzieci i tym samym będzie mogła skorzystać z ulgi w rozliczeniu podatku dochodowego za rok 2013?

Zdaniem Wnioskodawczyni, zapisy materii ustawowej o podatku dochodowym od osób fizycznych w art. 6 ust. 4 kładą bardzo duży nacisk na faktyczne samotne wychowywanie dzieci niezależnie od stanu cywilnego, czyli pomimo, że stan cywilny jest zachowany, to za względu na faktyczne wychowywanie wspólnie dziecka, nie można skorzystać z ulgi.

W opinii Wnioskodawczyni spełnia warunki do preferencyjnego opodatkowania jako osoba samotnie wychowująca dzieci. Przepis art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się m.in. osobę w stosunku do której, orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, czyli przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W myśl art. 54 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. W przedmiotowej sprawie pomiędzy Wnioskodawczynią, a małżonkiem istnieje rozdzielność majątkowa ustanowiona w drodze aktu notarialnego. Z tego powodu zgodnie z art. 52 Krio nie musieli wnioskować do Sądu o zniesienie majątkowej wspólności małżeńskiej. Istniejąca między Wnioskodawczynią i małżonkiem od 2012 roku separacja faktyczna, która pogłębiając i utrwalając rozkład pożycia między Wnioskodawczynią, a małżonkiem doprowadziła do zaistnienia przesłanki rozwodu (czyli zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego) - zgodnie z art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W związku z rozpoczętym w styczniu 2013 r. postępowaniem sądowym o rozwód Wnioskodawczyni nie mogła jednocześnie wnieść sprawy o ustanowienie separacji prawnej jako powództwa niedopuszczalnego zgodne z zapisami w Kodeksie postępowania cywilnego - art. 439 § 1 i § 2. Skoro zatem opodatkowanie w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci możliwe jest od momentu orzeczenia separacji (i powstania tym samym między małżonkami rozdzielności majątkowej), to w przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej w drodze umowy pomiędzy małżonkami żyjącymi w faktycznej separacji, gdzie proces rozwodowy w Sądzie rozpoczął się 13 stycznia 2013 r., możliwe jest potraktowanie małżonka żyjącego w faktycznej separacji, wychowującego dzieci dotknięte niealimentacją jako osoby samotnie wychowującej dzieci za cały rok 2013.

W świetle prawa separacja faktyczna zgodnie z art. 27 zd. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zobowiązuje oboje małżonków, każde według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Z tego powodu 15 kwietnia 2013 r., pomimo niezakończonego procesu rozwodowego, wydane zostało prawomocne orzeczenie Sądu o obowiązku alimentacyjnym małżonka wobec dzieci z klauzulą natychmiastowej wykonalności. Zobowiązania tego, pomimo wsparcia i zaangażowania polskiego sądownictwa, Wnioskodawczyni nie jest w stanie jak dotychczas od małżonka mieszkającego poza granicami Polski wyegzekwować. Cały nakład obowiązków związanych z utrzymaniem rodziny zarówno w sferze wychowawczej, jak utrzymania, obciąża tylko Wnioskodawczynię – osobę samotnie wychowującą dzieci, która do czasu zakończenia procesu rozwodowego i wydania prawomocnego orzeczenia Sądu pozostaje w separacji faktycznej i nie może wszcząć oddzielnego powództwa o separację prawną zgodnie z zapisami w Kodeksie postępowania cywilnego – art. 439 § 1 i § 2.

Należy mieć na uwadze fakt, że ponad zapisami w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych nadrzędne pozostają zapisy w Konstytucji (art. 71 ust. 1 o zasadach pomocy państwa dla rodzin w trudnej sytuacji materialnej i społecznej i uwzględnianiu przez Państwa dobra rodziny swojej polityce społecznej i gospodarczej). Stan faktyczny pokazuje, że Wnioskodawczyni wychowuje dzieci, a ich ojciec w ogóle nie jest zaangażowany w ich wychowywanie ani nie ponosi żadnego ciężaru ich utrzymania. Pomimo wydanego orzeczenia Sądu o zabezpieczeniu alimentacyjnym dzieci, małżonek z premedytacją uchyla się od obowiązku alimentacyjnego. Wnioskodawczyni nie może liczyć też na wsparcie ze strony Funduszu Alimentacyjnego, bo otrzymuje wynagrodzenia wyższe niż przewidziane 725 zł miesięcznie na osobę.

W związku z powyższym stanem faktycznym Wnioskodawczyni zwraca się o indywidualną interpretację podatkową swojej sytuacji poprzez możliwość obliczenia podatku od osób fizycznych w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dzieci za rok 2013.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.), od dochodów rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów lub osobą pozostająca w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

1. małoletnie,
2. bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3. do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej

- podatek może być określony, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.

Stosownie do art. 6 ust. 8 ww. ustawy, sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy art. 30c, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym.

Zgodnie z art. 6 ust. 9 powołanej ustawy zasada określona w ust. 8 nie dotyczy osób, o których mowa w art. 1 pkt 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym niekorzystających jednocześnie z opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej na zasadach określonych w art. 30c albo w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym, albo w ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym.

Ponadto art. 6 ust. 10 ww. ustawy określa, że sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4, nie ma zastosowania do podatników, którzy wniosek, wyrażony w zeznaniu podatkowym, określony w ust. 2 i 4, złożą po terminie, o którym mowa w art. 45 ust. 1. Dodatkowo należy zauważyć, iż termin do złożenia wniosku o zastosowanie preferencyjnej formy opodatkowania dochodów, o której mowa w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - a wynikający z art. 45 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 10 tej ustawy - jest terminem materialno-prawnym i nie podlega przywróceniu, co z kolei oznacza, że po jego upływie podatnik traci prawo do skorzystania z tego uprawnienia.

Cytowane przepisy wprowadzają wyjątek od zasady dokonywania indywidualnego rozliczenia zobowiązania podatkowego podatników poprzez ustalenie preferencyjnego sposobu rozliczenia. W konsekwencji, aby móc rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko należy spełniać wszystkie warunki określone w stosownych przepisach.

Z powyższego wynika, że ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnego sposobu opodatkowania przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci po spełnieniu łącznie następujących warunków:

1. posiadania statusu osoby samotnie wychowującej dziecko, ściśle w ustawie określonej,
2. wychowywania samotnie w roku podatkowym dzieci (dziecka),
3. nie uzyskania przez pełnoletnie dzieci (dziecko) dochodów (z wyjątkiem przewidzianych ustawą),
4. wyrażenia wniosku o rozliczenie na preferencyjnych warunkach w rocznym zeznaniu podatkowym, złożonym w ustawowym terminie przewidzianym do jego składania.

Z powołanych wyżej przepisów jednoznacznie wynika, że przepis art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowi odstępstwo od generalnej zasady indywidualnego opodatkowania. Możliwość jego zastosowania obwarowana jest szeregiem warunków wyraźnie wskazanych w tej ustawie, które należy interpretować ściśle, co oznacza, że nie można dokonywać wykładni rozszerzającej ani też zawężającej.

Jak z powyższego wynika, ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych od spełnienia m.in. warunku samotnego wychowywania w roku podatkowym dzieci (dziecka) wymienionych w art. 6 ust. 4 ww. ustawy.

Aby korzystać z preferencyjnego opodatkowania swoich dochodów na zasadach przewidzianych w art. 6 ust. 4, należy mieć ściśle określony stan cywilny oraz wychowywać samotnie dziecko.

Osobami samotnie wychowującymi dziecko są przede wszystkim ci rodzice (przysposabiający) lub opiekunowie, którzy pozostają w stanie wolnym. Dotyczy to zarówno osób, które nigdy nie zawierały związku małżeńskiego (panna, kawaler), osób, których związek małżeński ustał wskutek śmierci współmałżonka (wdowa, wdowiec) – z wyjątkiem roku podatkowego, w którym zdarzenie to nastąpiło – jak i osób, których związek małżeński został rozwiązany poprzez orzeczenie rozwodu (rozwódka, rozwodnik). W tym ostatnim przypadku należy uznać, że status osoby rozwiedzionej nabywa się dopiero poprzez prawomocne orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa. W związku z tym, uzyskanie w danym roku podatkowym jedynie nieprawomocnego orzeczenia o rozwodzie, nie pozwala na uznanie danej osoby za samotnie wychowującą dziecko.

Problemem przy ustaleniu statusu osoby samotnie wychowującej dziecko jest to, że w niektórych przypadkach pozostaje dwoje rodziców czy też opiekunów. Istotne jest wówczas, którą z tych osób należy uznać za "osobę samotnie wychowującą dziecko". Z pewnością bowiem tylko jedna osoba (spośród obydwu rodziców) może być uznana za samotnie wychowująca dziecko w danym czasie. W doktrynie i w praktyce przeważa stanowisko, zgodnie z którym decydujące znaczenie ma tutaj kryterium formalne, jakim jest orzeczenie sądu o powierzeniu władzy rodzicielskiej. Osobami samotnie wychowującymi dzieci mogą być również, wyjątkowo, niektóre osoby pozostające w związku małżeńskim.

Dotyczy to osób, wobec których orzeczono separację. Nabycie statusu osoby samotnie wychowującej dziecko wymaga prawomocnego orzeczenia o separacji małżonków. Stąd też uzyskanie w danym roku nieprawomocnego orzeczenia w tym względzie nie pozwala na wspólne rozliczenie się z wychowywanym dzieckiem.

Dotyczy to również osób, których małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich. Skutek taki następuje na mocy orzeczenia sądowego. Podobnie jak w przypadku orzeczeń rozwodowych, także i w tym przypadku nabycie statusu osoby samotnie wychowującej dziecko następuje
dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku sądowego w tej kwestii. W przypadku, gdy dana osoba po orzeczeniu rozwodu i pozbawieniu poprzedniego współmałżonka władzy rodzicielskiej, zawrze kolejny związek małżeński, nie jest ona uznawana za osobę samotnie wychowującą dziecko. Władza rodzicielska musi być bowiem wyłączona zarówno w stosunku do poprzedniego współmałżonka jak i względem obecnego (aktualnego) małżonka podatnika, aby mógł on być uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko.

Osobami samotnie wychowującym dziecko mogą być również te osoby, których małżonek odbywa karę pozbawienia wolności. Dotyczy to przypadków faktycznego wykonywana tej kary, tzn. sytuacji, w której małżonek tej osoby nie przebywa na wolności.

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy należy stwierdzić, że Wnioskodawczyni nie można uznać za „osobę samotnie wychowującą dziecko”, bowiem jak wskazano we wniosku, cyt.: „W związku z rozpoczętym w styczniu 2013 roku postępowaniem sądowym o rozwód Wnioskodawczyni nie mogła jednocześnie wnieść sprawy o ustanowienie separacji prawnej jako powództwa niedopuszczalnego zgodne z zapisami w Kodeksie postępowania cywilnego”. Z powyższego wynika, że Wnioskodawczyni nadal pozostaje w związku małżeńskim, jest w trakcie postępowania rozwodowego i nie posiada prawomocnego orzeczenia o separacji małżonków.

Zatem Wnioskodawczyni nie przysługuje prawo do skorzystania z preferencyjnego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2013 według zasad określonych w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.