Wnoszący zapytanie przedstawił stan faktyczny, z którego wynika, że Spółka S.A. w dniu 03.10.2002 r. zawarła ze Spółką z o.o. umowę zastawu rejestrowego, obejmującego mienie ruchome przedsiębiorstwa (środki trwałe). Postanowieniem sądu rejonowego, zastaw ten został wpisany do rejestru zastawów. Umowa zastawnicza przewidywała sposób zaspokojenia w postaci przejęcia przedmiotu zastawu (art. 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów). Wierzytelność Spółki S.A. w stosunku do spółki z o.o., którą zabezpieczał zastaw stała się wymagalna.

W związku z tym podatnik zapytuje - czy złożenie przez niego oświadczenia o przejęciu mienia ruchomego objętego zastawem rejestrowym w trybie art. 22 ust. 2 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, będzie traktowane jako nabycie, o którym mowa w art. 112 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej?

Na tle takich okoliczności faktycznych podatnik formułuje stanowisko, iż zawarcie przez strony w umowie zastawu rejestrowego klauzuli o zaspokojeniu się w postaci przejęcia na własność przedmiotu zastawu rejestrowego, posiada charakter prawny umowy o przepadek (ujawnionej w rejestrze zastawów). Skutek prawnorzeczowy tej umowy w postaci przeniesienia własności, następuje z dniem złożenia przez zastawnika oświadczenia woli o przejęciu. Według podatnika w przedmiotowej sprawie nie mamy do czynienia z przeniesieniem własności rzeczy. Powyższa konstrukcja swoistego przepadku wyklucza bowiem, możliwość zaspokojenia się wierzyciela (zastawnika) przez przeniesienie na niego przez dłużnika (zastawcę) prawa własności przedmiotu rejestrowego na podstawie umowy o datio in solutum (art. 453 k.c.). Art. 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów stanowi lex specialis wobec art. 453 k.c. i wyłącza możliwość zaspokojenia wierzyciela (zastawnika) przez świadczenie w miejsce wykonania. Wobec powyższego podatnik stwierdza, że w przypadku złożenia oświadczenia o przejęciu przedmiotu zastawu, nie będzie miał w tym przypadku zastosowania art. 112 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.

Naczelnik Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego w Szczecinie stwierdza, że stanowisko to jest nieprawidłowe.

Do opisanego stanu faktycznego mają zastosowanie art. 112 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)

Zastosowanie powołanej normy skutkuje dokonaniem powyższej oceny prawnej stanowiska podatnika, uzasadnionej w sposób następujący.

Zgodnie z art. 112 § 1 pkt 3 nabywca składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą wymienionych w § 2, jeżeli ich wartość w dniu zbycia wynosi co najmniej 15.000 zł, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe, związane z prowadzona działalnością gospodarczą. W myśl przywołanego § 2, składniki majątku związane z prowadzoną działalnością gospodarczą stanowią aktywa trwałe w rozumieniu przepisów o rachunkowości, z wyłączeniem należności długoterminowych, udzielonych pożyczek i długoterminowych rozliczeń międzyokresowych.

Stosownie do art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. Nr 149, poz. 703 z późn. zm.) umowa zastawnicza może przewidywać zaspokojenie zastawnika przez przejęcie przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego, jeżeli:

1. Zastaw rejestrowy ustanowiony został na papierach wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, a Komisja Papierów Wartościowych wyraziła zgodę na takie przejęcie i określiła warunki przejęcia,
2. Przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy występujące powszechnie w obrocie towarowym,
3. Przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy, wierzytelności i prawa, których wartość została ściśle oznaczona w umowie zastawniczej.

Zgodnie z ust. 2 w sprawach określonych w ust. 1 pkt 2 i 3 przejęcie na własność przedmiotu zastawu rejestrowego następuje po upływie terminu wykonania zobowiązania, które zostało zabezpieczone tym zastawem, z dniem złożenia przez zastawnika oświadczenia o przejęciu tego przedmiotu na własność.

Zawarcie przez strony umowy zastawniczej ujawnionej w rejestrze zastawów posiada charakter umowy o przepadek, gdyż zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 21 ustawy, zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, o ile przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej. Jednakże od tej zasady ustawodawca przewidział wyjątek zawarty m.in. w art. 22 ustawy. Wówczas w dacie wymagalności wierzytelności powstaje uprawnienie kształtujące prawo zastawnika, na mocy którego może on nabyć majątkowe prawo podmiotowe będące przedmiotem zastawu. W takim przypadku, dochodzi do przejęcia własności przedmiotu zastawu przez samo złożenie przez zastawnika oświadczenia o przejęciu tego przedmiotu na własność.

Z kolei umowa datio in solutum, do której odwołuje się podatnik, jest jedną z form zaspokojenia wierzyciela, która została unormowana w art. 453 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.

Niewątpliwie w omawianym przypadku nie ma możliwości zaspokojenia wierzyciela (zastawnika) przez przeniesienie na niego przez dłużnika (zastawcę) prawa własności przedmiotu zastawu rejestrowego na podstawie umowy datio in solutum. W omawianym przypadku dochodzi bowiem do przeniesienia własności na podstawie przepisów ustawy o zastawie rejestrowym, a nie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

Przepis art. 22 ust. 2 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów stanowi lex specialis w stosunku do art. 453 k.c. i stanowi odrębny sposób zaspokojenia wierzyciela unormowany poza kodeksem cywilnym. W przypadku przejęcia przedmiotu zastawu na własność na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy dochodzi do nabycia prawa majątkowego na podstawie zapisu w umowie rozstrzygającego o sposobie zaspokojenia zastawnika, a do przejścia prawa własności wystarczy jego oświadczenie.

Przedstawiony stan prawny nie budzi zatem wątpliwości co do tego, że podatnik nabędzie na własność przedmiot zastawu jeśli złożone zostanie przez niego oświadczenie, o którym mowa w zapytaniu, o przejęciu mienia ruchomego objętego tym zastawem.

Oznacza to, że do rozważanego zagadnienia będzie miał zastosowanie art. 112 §1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.