Przepisy obecnie obowiązującej ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 Nr 54, poz. 535; dalej: „VAT”) – w przeciwieństwie do poprzednio obowiązującej – nie zawierają żadnych regulacji odnoszących się wprost do tzw. eksportu usług. Nie używają też tego pojęcia.

W przypadku poprzednio obowiązującej ustawy – dla oceny, czy miał miejsce eksport usług – istotne było miejsce faktycznego wykonywania czynności składających się na daną usługę. Natomiast wedle nowej ustawy VAT miejscem świadczenia usługi nie zawsze jest miejsce faktycznego wykonania. A zatem dla ustalenia gdzie i przez kogo winien zostać rozliczony podatek od towarów i usług należny z tytułu świadczenia usług, podstawowe znaczenie ma określenie jak przepisy ustawy VAT wskazują miejsce ich wykonania. Zauważyć należy bowiem, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 wymienionej wyżej ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu tym podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z przepisu powyższego wynika, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegać będzie odpłatne świadczenie usług, ale tylko w sytuacji gdy miejscem świadczenia jest terytorium kraju, przez które w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 1 ustawy VAT rozumie się terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z zasadą ogólną zawartą w art. 27 ust. 1 ustawy VAT w przypadku świadczenia usług miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie świadczący usługę posiada siedzibę, a w przypadku posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności, z którego świadczy usługi – miejsce, gdzie świadczący usługę posiada stałe miejsce prowadzenia działalności; w przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności – miejsce stałego zamieszkania.

Od powyższej zasady ustawa o podatku VAT ustanawia jednak szereg wyjątków. Jeden z nich dotyczy usług związanych z tłumaczeniami, które zaliczane są do usług niematerialnych. W tym przypadku bowiem zgodnie z art. 27 ust. 4 pkt 3 ustawy VAT miejscem świadczenia usług co do zasady jest państwo, w którym nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania. W przypadku usług niematerialnych, o których mowa, istnieje łatwość świadczenia ich w zasadzie gdziekolwiek, niezależnie od miejsca siedziby.

Zasada opodatkowania usługi w miejscu, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę (stałe miejsce prowadzenia działalności), znajduje zastosowanie do świadczenia określonego rodzaju usług, ale wówczas, gdy spełnione są określone warunki co do stron transakcji. Przede wszystkim nabywca usługi musi pochodzić z innego państwa niż świadczący usługę.

1. W przypadku gdy nabywca usługi pochodzi z kraju trzeciego, wówczas jego status podatkowy nie ma znaczenia. Usługa zawsze będzie opodatkowana w państwie, w którym posiada on siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania (art. 27 ust. 3 pkt 1 ustawy VAT).

2. Natomiast gdy usługa świadczona jest na rzecz podmiotu z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej (niż państwo świadczącego usługę) to wówczas dla zastosowania szczególnej reguły ustalania miejsca opodatkowania, o której mowa, nabywca usługi musi być podatnikiem w rozumieniu art. 15 ustawy VAT (art. 27 ust. 3 pkt 2 ustawy VAT)

3. W przypadku gdy usługi tłumaczenia (niematerialne) świadczone są na rzecz podmiotów z innego państwa członkowskiego, niebędących podatnikami (czyli na rzecz „konsumentów”), wówczas zastosowanie znajdować będzie reguła ogólna określona w art. 27 ust. 1, a więc miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie świadczący usługę posiada siedzibę, a w przypadku posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności, z którego świadczy usługi – miejsce, gdzie świadczący usługę posiada stałe miejsce prowadzenia działalności; w przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności – miejsce stałego zamieszkania.

Reasumując jeżeli usługa tłumaczenia świadczona jest na rzecz kontrahenta (zarówno podatnika jak i „konsumenta”) z kraju trzeciego oraz na rzecz podmiotu z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, który jest podatnikiem w rozumieniu art. 15 ustawy VAT, wówczas czynność ta nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, a przychodów osiągniętych z tego tytułu nie wykazuje się w deklaracjach składanych dla tego podatku (VAT-7 lub VAT-7K). W tym wypadku nie ma również znaczenia w jaki sposób tłumaczenia przekazywane były do usługobiorcy zagranicznego (np. pocztą internetową, ustnie, pisemnie). Według obecnie obowiązującej ustawy VAT tego rodzaju usługi – jeżeli są wykonywane na rzecz podmiotów z krajów trzecich albo podatników z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej – mogą być uznane za wykonane w państwie nabywcy usługi.

Polski podatnik, zgodnie z treścią § 30 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 971), wystawia zatem fakturę w kwocie netto nie naliczając podatku VAT. Faktura ta winna zawierać jednocześnie adnotację, iż podatek VAT rozliczany jest przez nabywcę.