Zgodnie z art. 4 (1) VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych – powszechny system podatku od wartości dodanej – ujednolicona podstawa wymiaru podatku (ze. zm.), oraz art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku i towarów i usług (Dz. U. Nr 54 poz. 535) podatnikami podatku VAT są jedynie podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą.
Powyższe unormowanie wskazuje na to, że podatnikami VAT są jedynie przedsiębiorcy działający bez stosunku podporządkowania, w warunkach niepewności, np. co do popytu, konkurencji, a także ostatecznego rezultatu finansowego podjętej działalności, czyli na własny rachunek i ryzyko.
Jednocześnie, w myśl art. 15 ust. 3 pkt 2 i 3, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, nie uznaje się czynności:
1. wykonywanych przez osobę fizyczną na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli: umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
2. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonywania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności. Sam fakt rejestracji dla celów podatku VAT nie oznacza, że podatnik będzie musiał opodatkować każdy przejaw swojej aktywności, nawet niezwiązany z prowadzoną działalnością podlegającą VAT. Będąc podatnikiem w odniesieniu do konkretnej działalności, można zawrzeć z pracodawcą umowę agencyjną, o dzieło lub inną umową o świadczenie usług i wykonać ją poza swoją działalnością opodatkowaną, nie płacąc z tego tytułu podatku od towarów i usług.
Jeżeli czynności wykonywane są na podstawie tak ukształtowanego stosunku prawnego, to zgodnie z art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT, przypominając, iż duże znaczenie ma charakter ustaleń zawartych w umowie łączącej przedmiotowe strony.