Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP1-1.4012.698.2018.1.AO
z 28 listopada 2018 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA


Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800 z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 18 października 2018 r. (data wpływu 7 listopada 2018 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT otrzymanej kwoty – jest prawidłowe.


UZASADNIENIE


W dniu 7 listopada 2018 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT otrzymanej kwoty.


We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:


Wnioskodawca - agencja nieruchomości Sp. z o.o. (dalej: „Wnioskodawca”) jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem VAT, w dniu wykonania czynności również posiadał status czynnego podatnika.

Dnia 25 kwietnia 2017 roku Wnioskodawca zawarł umowę pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości „(…)” z Panem J. - osobą fizyczną nieprowadzącą działalności w zakresie pośrednictwa sprzedaży nieruchomości, niebędącym podatnikiem VAT (dalej: „Zamawiający”). Przedmiotem niniejszej Umowy na wyłączność było wykonanie na zlecenie Zamawiającego w ramach działalności gospodarczej Wnioskodawcy czynności zmierzających do wyszukania nabywcy nieruchomości zlokalizowanej pod adresem ul. (…). Zgodnie z umową wykonaniem umowy pośrednictwa i podstawą do wypłaty wynagrodzenia było doprowadzenie do skojarzenia Stron transakcji lub podpisanie umowy przedwstępnej dotyczącej tej Nieruchomości. Dla uniknięcia wątpliwości strony oświadczyły, że Umowę uważa się za wykonaną przez Wnioskodawcę, gdy w wyniku działań Wnioskodawcy dojdzie, pomiędzy Zamawiającym, a osobą wskazaną przez Wnioskodawcę lub wskazaną przez Zamawiającego, do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości lub umowy przedwstępnej dotyczącej tej Nieruchomości.


Według uznania i najlepszej wiedzy Wnioskodawca zgodnie z umową miał podjąć czynności, zmierzające do wykonania umowy określone w umowie.


Obowiązkiem Zamawiającego było natomiast udzielenie Wnioskodawcy wszelkich informacji dotyczących nieruchomości, jakie Wnioskodawca uzna za przydatne i niezbędne w celu realizacji Umowy, a także współdziałanie z Wnioskodawcą w wykonywaniu czynności objętych Umową, w tym w szczególności uzgadnianie z Wnioskodawcą ceny nieruchomości oraz jej zmiany.

Zamawiający zobowiązał się poinformować Wnioskodawcę o każdym przypadku zmiany stanu faktycznego lub prawnego nieruchomości, w szczególności o zawarciu umowy przedwstępnej, zobowiązującej lub rozporządzającej przenoszącej prawa do nieruchomości, w terminie nie dłuższym niż trzy dni od daty zaistnienia zmiany.

Zamawiający miał również każdorazowo powiadomić Wnioskodawcę o potencjalnych nabywcach nieruchomości, którzy bezpośrednio skontaktują się z Zamawiającym jako podmioty zainteresowane nabyciem nieruchomości, aby Wnioskodawca poczynił czynności zmierzające do przeprowadzenia transakcji, przedmiotem której będzie zawarcie umowy przeniesienia prawa własności Nieruchomości lub umowy przedwstępnej dotyczącej tej Nieruchomości.


Strony zgodnie ustaliły również, że:

  1. Umowa została zawarta z zastrzeżeniem wyłączności na rzecz Wnioskodawcy, co oznacza, że w okresie obowiązywania Umowy Zamawiający w odniesieniu do nieruchomości nie mógł w jakikolwiek sposób współpracować z innymi niż Wnioskodawca podmiotami w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. W przypadku, gdy Zamawiający miał zawarte umowy pośrednictwa w zakresie zbycia nieruchomości z innymi niż Wnioskodawca podmiotami (zwane dalej innymi umowami pośrednictwa), to Zamawiający zobowiązał się je wypowiedzieć w terminie 14 dni od zawarcia Umowy. Poprzez wypowiedzenie innych umów pośrednictwa w terminie 14 dni Strony zgodnie uznały skuteczne złożenie przez Zamawiającego w tym terminie oświadczeń o wypowiedzeniu innych umów pośrednictwa. Zamawiający zamiast samodzielnego wypowiadania innych umów pośrednictwa mógł wskazać dane wszystkich podmiotów z którymi zawarł inne umowy pośrednictwa i upoważnić Wnioskodawcę do wypowiedzenia innych umów pośrednictwa w jego imieniu. Zamawiający złożył pełnomocnictwo do wypowiedzenia umów.
  2. W przypadku niewykonania przez Zamawiającego obowiązków, o którym mowa powyżej Zamawiający zobowiązał się zapłacić Wnioskodawcy karę umowną w wysokości 50.000 zł brutto (słownie: pięćdziesiąt tysięcy złotych brutto). Ta kwota zgodnie z umową staje się natychmiast wymagalna od dnia niewykonania obowiązków, o których mowa powyżej.
  3. Zamawiający nie będzie też podejmował czynności mających doprowadzić do zbycia Nieruchomości bez udziału Wnioskodawcy, a w szczególności samodzielnie.
  4. Za wykonanie czynności objętych Umową Wnioskodawcy miało przysługiwać od Zamawiającego wynagrodzenie wysokości 100.000 zł brutto (słownie: sto tysięcy złotych brutto). Ta kwota miała charakter ryczałtowy, a jej wysokość nie podlegała zmianie.
  5. Zamawiający zobowiązał się, że zapłaci Wnioskodawcy wynagrodzenie, o którym mowa powyżej w dniu zawarcia pomiędzy Zamawiającym a osobą wskazaną przez Wnioskodawcę umowy przenoszącej własność Nieruchomości. Podstawę do zapłaty stanowić miała wystawiona przez Wnioskodawcę faktura VAT.
  6. Jeśli umowę przeniesienia własności poprzedzałaby umowa przedwstępna, to Zamawiający miał zapłacić połowę wymaganego wynagrodzenia w dniu zawarcia tejże umowy, a drugą połowę wynagrodzenia w dniu zawarcia umowy przeniesienia własności.
  7. Zawarcie pomiędzy Zamawiającym a nabywcą Nieruchomości, który został wskazany przez Wnioskodawcę w ramach realizacji Umowy, umowy przedwstępnej lub przeniesienia własności Nieruchomości miało stanowić podstawę do wypłaty pełnego wynagrodzenia (100.000 zł brutto) jeżeli Nieruchomość była wskazana nabywcy w czasie trwania Umowy, również po rozwiązaniu lub wygaśnięciu niniejszej Umowy.

Umowa została zawarta na czas określony 12 (słownie: dwanaście) miesięcy tj. do dnia 25 kwietnia 2018 roku, z zastrzeżeniem, iż ulega ona automatycznie przedłużeniu na czas nieokreślony chyba, że którakolwiek ze Stron oświadczy w formie pisemnej stronie przeciwnej najpóźniej w ostatnim dniu miesiącu jej obowiązywania, że jej wolą nie jest przedłużenie Umowy. Żadna ze Stron nie złożyła w przepisanym terminie takiego oświadczenia. Ponadto zgodnie z umową, mogła ona być rozwiązana w drodze porozumienia Stron w każdym czasie.

Na mocy umowy Zamawiający wyraził zgodę na wykonywanie przez Wnioskodawcę czynności pośrednictwa na rzecz obu Stron transakcji. Wszelkie zmiany i uzupełnienia Umowy, a także wszelkie oświadczenia Stron, których przedmiotem i celem było rozwiązanie lub wypowiedzenie Umowy, wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Zgodnie z umową w zakresie nieuregulowanym niniejszą Umową zastosowanie miały odpowiednie przepisy ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) oraz odpowiednie przepisy Kodeksu Cywilnego.

Umowa została podpisania przez obie strony, co zgodnie z jej treścią świadczy o tym, iż Zamawiający oświadczył i potwierdził, że zapoznał się dokładnie z treścią Umowy, a na jego żądanie Wnioskodawca udzielił niezbędnych i pełnych wyjaśnień koniecznych do prawidłowego zrozumienia treści Umowy.

W przypadku odstąpienia od niniejszej umowy Wnioskodawca zobowiązał się zwrócić Zamawiającemu wszystkie otrzymane od Zamawiającego płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy (z wyjątkiem dodatkowych kosztów wynikających z wybranego przez Zamawiającego sposobu dostarczenia innego niż najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez Wnioskodawcę), niezwłocznie, a w każdym przypadku nie później niż 14 dni od dnia, w którym Wnioskodawca został poinformowany o decyzji Zamawiającego o wykonaniu prawa odstąpienia od niniejszej umowy. Ustalono, iż ewentualny zwrot płatności Wnioskodawca dokona przy użyciu takich samych sposobów płatności, jakie zostały przez Zamawiającego użyte w pierwotnej transakcji, chyba że wyraźnie Zamawiający zgodził się na inne rozwiązanie; w każdym przypadku Zamawiający nie poniesie żadnych opłat w związku z tym zwrotem. Zamawiający zażądał rozpoczęcia świadczenia usług przed upływem terminu do odstąpienia od umowy (co znalazłoby potwierdzenie w oświadczeniach do umowy), to zapłaci Wnioskodawcy kwotę proporcjonalną do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której poinformował Wnioskodawcę o odstąpieniu od niniejszej umowy. W przypadku wykonania przez Wnioskodawcę, usługi w pełni przed skorzystaniem przez Zamawiającego z prawa odstąpienia, prawo odstąpienia Zamawiającemu nie przysługuje.

Zamawiający przystąpił do wykonania umowy, we własnym zakresie przygotował dokumentację fotograficzną Nieruchomości, przygotował ofertę sprzedaży i przez około 1 miesiąca utrzymywał tę ofertę na swojej stronie internetowej. W tym samym czasie dowiedział się nieformalnie od osób trzecich, że Zamawiający nawiązał współpracę z podmiotami trzecimi oraz podejmuje inne czynności zmierzające do sprzedaży Nieruchomości, co stało ewidentnie w sprzeczności z umową zawartą pomiędzy Wnioskodawcą i Zamawiającym. W szczególności stanowiło to naruszenie § 4 ust. 3 umowy, zgodnie z którym „Zamawiający nie będzie też podejmował czynności mających doprowadzić do zbycia Nieruchomości bez udziału R. a w szczególności samodzielnie”. W związku z tym Wnioskodawca rozpoczął czynności zmierzające do wyjaśnienia zaistniałego stanu rzeczy, które to czynności potwierdziły, że Zamawiający nie przestrzega warunków umowy zawartej z Wnioskodawcą. W związku z powyższym Wnioskodawca powstrzymał się od wykonania umowy i rozpoczął negocjacje z Zamawiającym zmierzające do wyjaśnienia zaistniałej sytuacji.

Po kilku miesiącach Stronom udało się doprowadzić do zakończenia negocjacji. Wnioskodawca oraz Zamawiający podpisali w dniu 8 września 2017 roku porozumienie stron rozwiązujące umowę pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. W związku z niedotrzymaniem warunków umowy, strony zawarły porozumienie. Zgodnie z porozumieniem, Zamawiający zobowiązał się do zapłaty 70.000 zł brutto na rzecz Wnioskodawcy. Kwota ta została już przekazana na rachunek Wnioskodawcy. Strony zgodnie ustaliły, że zrzekają się wzajemnie wszelkich roszczeń wynikających z umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. Kwota 70.000 zł została zgodnie ustalona przez obie strony umowy. Kwota wskazana w Porozumieniu nie stanowi prowizji za pośrednictwo w sprzedaży nieruchomości, ustalonej pierwotnie w umowie, nie stanowi również pomniejszenia kwoty prowizji. Kwota 70.000 zł została odrębnie ustalona przez strony, bez względu na postanowienia umowy dotyczące wynagrodzenia Wnioskodawcy. Kwota 70.000 zł nie stanowi wynagrodzenia za czynności podjęte przez Wnioskodawcę, lecz jest związana z faktem naruszenia przez Zamawiającego obowiązków wynikających z umowy.


Mając na uwadze powyższe, Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy kwota wynagrodzenia wynikająca z porozumienia powinna być udokumentowana fakturą (jako odpłatne świadczenie usług) oraz czy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.


W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:


Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy zgodnie z którym w opisanym stanie faktycznym otrzymana przez Wnioskodawcę kwota 70.000 zł nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1221 z późn. zm.), ponieważ nie stanowi świadczenia usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT?


Stanowisko Wnioskodawcy:


W ocenie Wnioskodawcy, otrzymana przez Wnioskodawcę kwota 70.000 zł nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1221 z późn. zm.). ponieważ nie stanowi świadczenia usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.


Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr z 2017 roku, poz. 1221 z późn. zm., dalej: ustawa o VAT), opodatkowaniu tym podatkiem podlegają:

  1. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
  2. eksport towarów;
  3. import towarów;
  4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
  5. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.


Przez dostawę towarów - stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT - rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...), natomiast przez świadczenie usług, stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT - rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

  1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z treści cytowanego wyżej przepisu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT wynika, iż ustawodawca przyjął generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, iż definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów”. Jest ona wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę. Zatem pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Także art. 24 ust. 1 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE.L347. s. 1. z późn. zm.) wskazuje, że „świadczenie usług” oznacza każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów.

Pojęcie świadczenia - składającego się na istotę usługi - należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Jak wskazuje art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 z późn. zm., dalej Kodeks cywilny), świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innego podmiotu), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się też jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

W tym miejscu warto podkreślić, że nie każde zaniechanie działania lub tolerowanie czynności uważane jest za świadczenie usług. Dla stwierdzenia, czy dana czynność albo brak podejmowania czynności stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, należy ją ocenić w kontekście całego systemu podatku VAT, a w szczególności jego głównych założeń i celów, które zostały wyrażone w artykule 1 Dyrektywy VAT. W myśl tego artykułu, podatek od wartości dodanej jest z założenia podatkiem nałożonym na konsumpcję towarów i usług. Faktyczny i ostateczny ciężar podatku spoczywa jedynie na ostatecznym konsumencie. W świetle powyższych założeń opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym, zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży (całość świadczenia należnego od nabywcy), pomniejszona o należny podatek. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Odpłatność bowiem jest elementem koniecznym do powstania obowiązku w VAT. Do prawidłowego rozpoznania obowiązku podatkowego konieczne jest zdefiniowanie, co oznacza odpłatność.

Zarówno ustawa o VAT, jak też Dyrektywa 112 i VI Dyrektywa nie definiuje wprost terminu „odpłatność”. Definicji takich można poszukiwać zarówno w przepisach k.c. oraz w orzecznictwie ETS. W rozumieniu cywilistycznym odpłatność zawiera element wynagrodzenia pieniężnego, musi więc istnieć wzajemna ekwiwalentność świadczeń. Zgodnie natomiast z orzecznictwem ETS (np. w sprawach: C-16/93, C-213/99, C-404/99), odpłatność w rozumieniu VAT definiowana jest znacznie szerzej, a elementem wyróżniającym jest wynagrodzenie z tytułu dokonanej transakcji, z pominięciem formy tegoż wynagrodzenia. Konieczny jest więc bezpośredni związek pomiędzy dokonanym świadczeniem a otrzymaniem wynagrodzenia. Z podobnymi poglądami można się również spotkać w rozstrzygnięciach sądów administracyjnych. Wynika z nich, że odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny. Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług, a otrzymanym wynagrodzeniem istnieje wówczas, gdy jest możliwe zidentyfikowanie bezpośredniej i jasno zindywidualizowanej korzyści na rzecz dostawcy towaru lub świadczącego usługę oraz gdy świadczenie wzajemne pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem dokonanej czynności.

W niniejszej sprawie istotny jest status otrzymanej kwoty 70.000 zł. W ocenie Wnioskodawcy ma ona charakter odszkodowania (rekompensaty, zadośćuczynienia za utracone w przyszłości zyski).


Termin „odszkodowanie” nie został zdefiniowany w ustawie o VAT. Zgodnie z art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.


W myśl § 2 tego artykułu, w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.


Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Istotą odszkodowania nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę, zadośćuczynienie za utracone zyski, które mogłyby zostać uzyskane w przyszłości. Nie sposób nie zauważyć, iż niektóre odszkodowania mają charakter wynagrodzenia, np. w sytuacji przymusowej dostawy na rzecz np. gminy gruntu pod inwestycje infrastrukturalne - jest to wówczas wynagrodzenie za dostawę. O pozostałym opodatkowaniu odszkodowań ustawodawca nie mówi nic. Uznać więc należy, także z tego względu, iż pozostałe odszkodowania nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Dodatkowo ustalanie statusu wypłacanego odszkodowania jako podlegającego bądź nie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, w przypadku gdy płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wtedy kwota otrzymanego odszkodowania nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem. W tym miejscu warto powołać wyrok NSA w wyroku z dnia 21 czerwca 2017 r. (I FSK 1868/15). Zgodnie z tezą tego orzeczenia, odszkodowania nie stanowią świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i tym samym nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług

W niniejszej sprawie kwota 70.000 zł nie stanowi prowizji za pośrednictwo w sprzedaży nieruchomości, ustalonej pierwotnie w umowie, nie stanowi również pomniejszenia kwoty prowizji. Kwota 70.000 zł została odrębnie ustalona przez strony, bez względu na postanowienia umowy dotyczące wynagrodzenia Wnioskodawcy. Kwota 70.000 zł nie stanowi wynagrodzenia za czynności podjęte przez Wnioskodawcę, lecz jest związana z faktem naruszenia przez Zamawiającego obowiązków wynikających z umowy. Otrzymana kwota 70.000 zł nie jest karą umowną. Otrzymana przez Wnioskodawcę kwota 70.000 zł ma charakter zbliżony do odszkodowania i stanowi także częściową rekompensatę poniesionych przez Wnioskodawcę strat. Zawarcie umowy pośrednictwa z Zamawiającym stanowiło dla Wnioskodawcy rodzaj finansowego zabezpieczenia i gwarancji otrzymania wynagrodzenia w przypadku wykonania umowy przez Wnioskodawcę. Zachowanie Zamawiającego doprowadziło do rozwiązania umowy, pozbawiło Wnioskodawcę prawa do wynagrodzenia wynikającego z umowy, stanowiło jego szkodę. Celem odszkodowania było częściowe zrekompensowanie Wnioskodawcy utraty części przychodu, na jaki mógł on zasadnie liczyć w związku z zawarciem umowy z Zamawiającym, na co najmniej oznaczony czas, ponosząc w tym celu określone nakłady. Otrzymanie odszkodowania ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego. Zapłata odszkodowania nie jest związana z zobowiązaniem otrzymującego zapłatę - Wnioskodawcy - do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.


W związku z tym, w ocenie Skarżącego, otrzymana kwota 70.000 zł nie podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, ponieważ nie stanowi świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.


W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.


Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.


W myśl art. 7 ust. 1 cyt. ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).


Stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

  1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Przy czym, świadczenie usług nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy bowiem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy przy tym zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Z treści powołanego art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji, usługa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Warto w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak, przykładowo w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie podkreślono, że usługi świadczone są za wynagrodzeniem, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego usługę stanowi wartość przekazywaną w istocie w zamian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy.

Tak więc, aby uznać dane świadczenie za świadczenie odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem i w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Tym samym, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść.

Z przedstawionej treści wniosku wynika, że Wnioskodawca dnia 25 kwietnia 2017 roku zawarł umowę pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. Przedmiotem niniejszej Umowy na wyłączność było wykonanie na zlecenie Zamawiającego w ramach działalności gospodarczej Wnioskodawcy czynności zmierzających do wyszukania nabywcy nieruchomości. Zgodnie z umową, wykonaniem umowy pośrednictwa i podstawą do wypłaty wynagrodzenia było doprowadzenie do skojarzenia Stron transakcji lub podpisanie umowy przedwstępnej dotyczącej tej Nieruchomości. Obowiązkiem Zamawiającego było natomiast udzielenie Wnioskodawcy wszelkich informacji dotyczących nieruchomości, jakie Wnioskodawca uzna za przydatne i niezbędne w celu realizacji Umowy, a także współdziałanie z Wnioskodawcą w wykonywaniu czynności objętych Umową, w tym w szczególności uzgadnianie z Wnioskodawcą ceny nieruchomości oraz jej zmiany. Zamawiający zobowiązał się poinformować Wnioskodawcę o każdym przypadku zmiany stanu faktycznego lub prawnego nieruchomości, w szczególności o zawarciu umowy przedwstępnej, zobowiązującej lub rozporządzającej przenoszącej prawa do nieruchomości, w terminie nie dłuższym niż trzy dni od daty zaistnienia zmiany. Zamawiający miał również każdorazowo powiadomić Wnioskodawcę o potencjalnych nabywcach nieruchomości, którzy bezpośrednio skontaktują się z Zamawiającym jako podmioty zainteresowane nabyciem nieruchomości, aby Wnioskodawca poczynił czynności zmierzające do przeprowadzenia transakcji, przedmiotem której będzie zawarcie umowy przeniesienia prawa własności Nieruchomości lub umowy przedwstępnej dotyczącej tej Nieruchomości. Umowa została zawarta na czas określony 12 miesięcy tj. do dnia 25 kwietnia 2018 roku, z zastrzeżeniem, że ulega ona automatycznie przedłużeniu na czas nieokreślony chyba, że którakolwiek ze Stron oświadczy w formie pisemnej stronie przeciwnej najpóźniej w ostatnim dniu miesiącu jej obowiązywania, że jej wolą nie jest przedłużenie Umowy. Żadna ze Stron nie złożyła w przepisanym terminie takiego oświadczenia. Ponadto zgodnie z umową, mogła ona być rozwiązana w drodze porozumienia Stron w każdym czasie. Na mocy umowy Zamawiający wyraził zgodę na wykonywanie przez Wnioskodawcę czynności pośrednictwa na rzecz obu Stron transakcji. Wszelkie zmiany i uzupełnienia Umowy, a także wszelkie oświadczenia Stron, których przedmiotem i celem było rozwiązanie lub wypowiedzenie Umowy, wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Z wniosku wynika, że Zamawiający przystąpił do wykonania umowy, we własnym zakresie przygotował dokumentację fotograficzną Nieruchomości, przygotował ofertę sprzedaży i przez około 1 miesiąc utrzymywał tę ofertę na swojej stronie internetowej. W tym samym czasie Wnioskodawca dowiedział się nieformalnie od osób trzecich, że Zamawiający nawiązał współpracę z podmiotami trzecimi oraz podejmuje inne czynności zmierzające do sprzedaży Nieruchomości, co stało ewidentnie w sprzeczności z umową zawartą pomiędzy Wnioskodawcą i Zamawiającym. W szczególności stanowiło to naruszenie § 4 ust. 3 umowy, zgodnie z którym „Zamawiający nie będzie też podejmował czynności mających doprowadzić do zbycia Nieruchomości bez udziału R. a w szczególności samodzielnie”. W związku z tym Wnioskodawca rozpoczął czynności zmierzające do wyjaśnienia zaistniałego stanu rzeczy, które to czynności potwierdziły, że Zamawiający nie przestrzega warunków umowy zawartej z Wnioskodawcą. W związku z powyższym, Wnioskodawca powstrzymał się od wykonania umowy i rozpoczął negocjacje z Zamawiającym zmierzające do wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. Po kilku miesiącach Stronom udało się doprowadzić do zakończenia negocjacji. Wnioskodawca oraz Zamawiający podpisali w dniu 8 września 2017 roku porozumienie stron rozwiązujące umowę pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. W związku z niedotrzymaniem warunków umowy, strony zawarły porozumienie. Zgodnie z porozumieniem, Zamawiający zobowiązał się do zapłaty 70.000 zł brutto na rzecz Wnioskodawcy. Kwota ta została już przekazana na rachunek Wnioskodawcy. Strony zgodnie ustaliły, że zrzekają się wzajemnie wszelkich roszczeń wynikających z umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. Kwota 70.000 zł została zgodnie ustalona przez obie strony umowy. Kwota wskazana w Porozumieniu nie stanowi prowizji za pośrednictwo w sprzedaży nieruchomości, ustalonej pierwotnie w umowie, nie stanowi również pomniejszenia kwoty prowizji. Kwota 70.000 zł została odrębnie ustalona przez strony, bez względu na postanowienia umowy dotyczące wynagrodzenia Wnioskodawcy. Kwota 70.000 zł nie stanowi wynagrodzenia za czynności podjęte przez Wnioskodawcę, lecz jest związana z faktem naruszenia przez Zamawiającego obowiązków wynikających z umowy.


Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą opodatkowania podatkiem od towarów i usług otrzymanej kwoty w wysokości 70 000 zł.


Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

  • w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
  • świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).


Należy przy tym podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało – jako usługa – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.


Kwestie odszkodowań z tytułu niewywiązania się z warunków umowy regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 z późn. zm.). Odszkodowanie jest zapłatą za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty. Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Stosownie do art. 361 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie – co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT należy więc oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Bez znaczenia pozostaje nazwa danej płatności. Istotne jest natomiast, czy stanowi ona zapłatę za konkretne świadczenie czy też jest odszkodowaniem w znaczeniu wyżej opisanym.

W konsekwencji, jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych płatności nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

W świetle przedstawionej treści wniosku i przywołanych przepisów należy stwierdzić, że otrzymana przez Wnioskodawcę kwota w wysokości 70 000 zł nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Kwota ta nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Z wniosku wynika, że w związku z nieprzestrzeganiem przez Zamawiającego warunków zawartej 25 kwietnia 2017 r. umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości Wnioskodawca oraz Zamawiający podpisali w dniu 8 września 2017 roku porozumienie rozwiązujące umowę pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. Zgodnie z porozumieniem Zamawiający zobowiązał się i przekazał Wnioskodawcy kwotę 70 000 zł brutto. W przedmiotowej sprawie zawarcie pomiędzy stronami porozumienia oraz wypłacenie ww. kwoty na rzecz Wnioskodawcy doprowadziło do zakończenia istniejącego pomiędzy stronami stosunku. Strony wzajemnie ustaliły, że zrzekają się wzajemnie wszelkich roszczeń wynikających z umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. Skuteczne rozwiązanie umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę. Rozwiązanie zawartej umowy jest więc rezultatem jednostronnego niewywiązywania się przez Zamawiającego z ciążących na nim obowiązków.

Jak wskazał Wnioskodawca, kwota ta nie stanowi wynagrodzenia za czynności podjęte przez Wnioskodawcę, lecz jest związana z faktem naruszenia przez Zamawiającego obowiązków wynikających z umowy. Otrzymana przez Wnioskodawcę kwota w wysokości 70 000 zł nie stanowi prowizji za pośrednictwo w sprzedaży nieruchomości, nie stanowi również pomniejszenia kwoty prowizji. Otrzymanie przedmiotowej płatności ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego. Zachowanie Zamawiającego skutkuje w niniejszej sprawie rozwiązaniem umowy i pozbawieniem Wnioskodawcy wynagrodzenia za wykonanie umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości. W ramach naruszenia warunków umownych i rozwiązania umowy pośrednictwa Wnioskodawca otrzymuje kwotę w wysokości 70 000 zł, która ma zrekompensować utracone korzyści. Kwota ta pełni rolę rekompensaty i sprowadza się do naprawienia szkody powstałej w związku z niedochowaniem warunków i rozwiązaniem umowy pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości Zamawiającego. Otrzymana przez Wnioskodawcę kwota posiada zatem cechy odszkodowania za poniesioną szkodę, gdyż w niniejszej sprawie zaistniały okoliczności, które w rozumieniu Kodeksu cywilnego spowodowały szkodę i determinowały wypłatę odszkodowania.

W podsumowaniu należy stwierdzić, że otrzymana przez Wnioskodawcę kwota 70 000 zł spełnia funkcję odszkodowawczą i nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. Tym samym, kwota ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.


Zatem stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.


Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty opis sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.


Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.


Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302 z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj