Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0113-KDIPT1-2.4012.496.2018.2.JS
z 20 września 2018 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 27 czerwca 2018 r. (data wpływu 2 lipca 2018 r.), uzupełnionym pismem z dnia 23 sierpnia 2018 r. (data wpływu 28 sierpnia 2018 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • miejsca opodatkowania usług montażowych polegających na montażu linii produkcyjnej,
  • niezastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia

jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 2 lipca 2018 r. wpłynął do tutejszego Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie miejsca opodatkowania usług montażowych polegających na montażu linii produkcyjnej oraz niezastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Przedmiotowy wniosek został uzupełniony pismem z dnia 23 sierpnia 2018 r. o doprecyzowanie opisu sprawy, własnego stanowiska oraz uiszczenie brakującej opłaty.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca z siedzibą na terytorium Polski jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą, która polega m.in. na relokacji urządzeń stosowanych w technologicznie zaawansowanych gałęziach przemysłu. Głównym przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest przeładunek towarów w pozostałych punktach przeładunkowych (52.24.C).

W ramach prowadzonej działalności, Wnioskodawca zawarł w dniu 30 maja 2017 roku umowę, na mocy której zobowiązał się na przełomie roku 2017 i 2018 zrealizować usługę relokacji. Relokacja polegała na demontażu urządzeń z pięciu zakładów produkcyjnych na terenie Niemiec, transporcie urządzeń na terytorium Polski oraz montażu urządzeń w zakładzie produkcyjnym w ….. Przedmiotem relokacji była linia produkcyjna, składająca się z urządzeń służących do produkcji elementów z tworzyw sztucznych, metalu i betonu (m.in. wtryskarki, wtryskarki liniowe PCV, maszyny pakujące, extrudery, tokarki, obrabiarki, maszyny CNC, urządzenia do cięcia i inne urządzenie wspomagające produkcję). Prace relokacje rozpoczęły się w lipcu 2017 roku, zakończyły się – zgodnie z ustalonym harmonogramem – w dniu 30 kwietnia 2018 roku.

Umowa została zawarta ze spółką …. z siedzibą w ... na terytorium Polski. Usługa relokacji została wykonywana na rzecz ww. spółki. Kontrahent Wnioskodawcy jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Usługa realizowana przez Wnioskodawcę przebiegała w następujący sposób:

  1. Demontaż urządzeń, obejmujący: weryfikację procesów technologicznych poszczególnych urządzeń; odłączenie urządzeń od głównych mediów zasilających oraz od punktów mediowych zlokalizowanych bezpośrednio przy urządzeniach; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny urządzeń oraz ich oznaczenie montażowe; ucięcie kotew; przemieszczenie do miejsca załadunku na transport drogowy za pomocą rolek transportowych, suwnicy i dźwigu;
  2. Transport, obejmujący: zabezpieczenie urządzeń do transportu; załadunek i zabezpieczenie urządzeń na pojeździe; sprawdzenie zabezpieczenia; transport do miejsca docelowego i rozładunek z transportu;
  3. Montaż urządzeń, obejmujący: przemieszczenie do miejsca docelowego przy użyciu rolek transportowych, suwnic, wózków widkłowych i dźwigów; posadowienie w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż mechaniczny i elektryczny urządzeń; poziomowanie urządzeń; kotwienie – przykręcenie urządzeń, które tego wymagają do posadzki za pomocą śrub lub kotew; podłączenie urządzeń do punktów mediowych; wykonanie pomiarów ochrony przeciwporażeniowej; asysta przy uruchomieniu urządzeń.

Wnioskodawca przy wykonywaniu usługi korzystał z usług podwykonawców, zaś kontrahent Wnioskodawcy sprawował nadzór nad czynnościami demontażu i montażu. Zakres prac zleconych poszczególnym podwykonawcom został szczegółowo opisany w dalszej części wniosku.

Zarówno linia produkcyjna, jak i jej poszczególne elementy (urządzenia) mogą być w każdej chwili zdemontowane. Część urządzeń (20% linii produkcyjnej) przymocowana jest do podłoża za pomocą śrub i kotew, część (20% linii produkcyjnej) stoi samodzielnie na stopach, a pozostała część (60% linii produkcyjnej) stoi w wannach ociekowych niekotwionych. Urządzenia nie są zatem w trwały sposób połączone z nieruchomością, w której są montowane. Montaż polega przede wszystkim na podłączeniu urządzeń do punktów mediowych, a w mniejszej części przypadków także na przymocowaniu urządzeń do podłoża za pomocą śrub i kotew. Demontaż tego rodzaju urządzeń polegałby zatem na odłączeniu ich od punktów mediowych oraz ucięciu śrub i kotew równo z podłożem.

Działania demontażowe nie wyrządziłyby zatem żadnej szkody w nieruchomości, która mogłaby nadal pełnić swoją funkcję gospodarczą. Nieruchomość nie została specjalnie przystosowana do montażu przedmiotowych urządzeń, w szczególności w nieruchomości nie poprowadzono specjalnych instalacji w celu obsługi urządzeń. Nieruchomość jest uniwersalną halą, którą można wykorzystać jako zakład produkcyjny lub magazyn. Gdyby urządzenia wymontowano, nieruchomość mogła by zostać przeznaczona na inne cele, bez konieczności dokonywania prac remontowych. W razie ewentualnego demontażu, uszkodzeniu nie ulegną również same urządzenia. Mają one charakter powtarzalnych, standardowych, które mogą być bez większych przeszkód umiejscowione w innej nieruchomości. Parametry nieruchomości nie mają bowiem znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania urządzeń. Urządzenia po wymontowaniu i przewiezieniu mogą obsługiwać inny zakład produkcyjny.

Przy wykonywaniu usługi montażowej Wnioskodawca korzystał z usług następujących podwykonawców:

  • A… (demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny maszyn; ucięcie kotew lub śrub dla maszyn, które tego wymagały; oznaczenie montażowe maszyn; przemieszczenie maszyn do miejsca załadunku na transport drogowy; zabezpieczenie maszyn do transportu; załadunek; rozładunek; przemieszczenie do miejsca docelowego przy użyciu sprzętu relokacyjnego; posadowienie maszyn w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie i przykręcanie maszyn za pomocą śrub do podłogi dla maszyn, które tego wymagają; asysta przy uruchomieniu; modernizacje maszyn w nowej lokalizacji);
  • Z… (demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny maszyn; ucięcie kotew lub śrub dla maszyn, które tego wymagały; przemieszczenie maszyn do miejsca załadunku na transport drogowy; zabezpieczenie maszyn do transportu; załadunek; rozładunek; przemieszczenie do miejsca docelowego przy użyciu sprzętu relokacyjnego; posadowienie maszyn w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie i przykręcanie maszyn za pomocą śrub do podłogi dla maszyn, które tego wymagają; asysta przy uruchomieniu);
  • Ad… (rozładunek; przemieszczenie do miejsca docelowego przy użyciu sprzętu relokacyjnego; posadowienie maszyn w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie i przykręcanie maszyn za pomocą śrub do podłogi dla maszyn, które tego wymagają; asysta przy uruchomieniu);
  • C… (odłączenie maszyn od punktów mediowych; demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny maszyn; przemieszczenie maszyn do miejsca załadunku na transport drogowy; zabezpieczenie maszyn do transportu; załadunek; rozładunek; przemieszczenie do miejsca docelowego przy użyciu sprzętu relokacyjnego; posadowienie maszyn w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie i przykręcanie maszyn za pomocą śrub do podłogi dla maszyn, które tego wymagają; podłączenie maszyn do punktów mediowych; asysta przy uruchomieniu; modernizacje maszyn w nowej lokalizacji; wsparcie mechaniczne oraz elektryczne dla maszyn w nowej lokalizacji);
  • E… (odłączenie maszyn od punktów mediowych; demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż elektryczny i mechaniczny maszyn; oznaczenie montażowe maszyn; posadowienie maszyn w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż mechaniczny i elektryczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie i przykręcenie maszyn do posadzki za pomocą śrub dla maszyn tego wymagających; podłączenie maszyn do punktów mediowych; wykonanie pomiarów ochrony przeciwporażeniowej i sporządzenie protokołów z tych pomiarów; asysta przy uruchomieniu; modernizacje maszyn w nowej lokalizacji; wsparcie mechaniczne i elektryczne);
  • P… (wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn);
  • I… (odłączenie maszyn od punktów mediowych; demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny maszyn; oznaczenie montażowe maszyn; wewnętrzny montaż mechaniczny i elektryczny maszyn; podłączenie maszyn do punktów mediowych; asysta przy uruchomieniu; modernizacje maszyn w nowej lokalizacji; wsparcie mechaniczne i elektryczne);
  • PR… (demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż elektryczny i mechaniczny maszyn; ucięcie kotew lub śrub dla maszyn tego wymagających; przemieszczenie maszyn do miejsca załadunku; zabezpieczenie maszyn do transportu; załadunek; rozładunek; przemieszczenie maszyn do miejsca docelowego; posadowienie w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie i przykręcenie maszyn do posadzki za pomocą śrub dla maszyn tego wymagających; asysta przy uruchomieniu; modernizacje maszyn w nowej lokalizacji; wsparcie mechaniczne i elektryczne);
  • E… (modernizacje maszyn w nowej lokalizacji; wsparcie mechaniczne i elektryczne);
  • Pa…, podmiot nieposiadający NIP i mający siedzibę w Belgii (demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny maszyn; ucięcie kotew lub śrub dla maszyn tego wymagających; przemieszczenie do miejsca załadunku; zabezpieczenie maszyn do transportu; załadunek);
  • M… (demontaż samonośnych konstrukcji wsporczych i tras kablowych; wewnętrzny demontaż mechaniczny i elektryczny maszyn; ucięcie kotew lub śrub dla maszyn tego wymagających; przemieszczenie do miejsca załadunku; zabezpieczenie maszyn do transportu; załadunek; rozładunek; przemieszczenie maszyn do miejsca docelowego; posadowienie maszyn w miejscu docelowym; wewnętrzny montaż elektryczny i mechaniczny maszyn; poziomowanie maszyn; kotwienie lub przykręcanie za pomocą śrub dla maszyn tego wymagających; asysta przy uruchomieniu).

Nadto, Wnioskodawca w celu pozyskania wsparcia inżynieryjno-projektowego korzystał z usług następujących podmiotów:

  • IL…;
  • PPUH ….;
  • J….

Ponadto Wnioskodawca wskazał, że:

  1. Wnioskodawca jest zarejestrowany jako podatnik VAT-UE.
  2. Prawie wszyscy podwykonawcy objęci zakresem pytania nr 2 wniosku są podatnikami, o których mowa w art. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, u których sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o podatku od towarów i usług. Jedynym podwykonawcą, który nie jest podatnikiem w znaczeniu wyżej opisanym jest Pa…, albowiem jest on przedsiębiorcą prowadzącym działalność na terenie Belgii, niezarejestrowanym w Polsce jako podatnik. 
  3. Usługobiorca (kontrahent), na rzecz którego Wnioskodawca świadczy usługi montażowe, objęte zakresem postawionego we wniosku pytania oznaczonego nr 1, jest podatnikiem w rozumieniu art. 28a ustawy o podatku od towarów i usług.
  4. Wnioskodawca świadczył usługi montażowe na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności, które to miejsce jest tożsame z siedzibą działalności gospodarczej kontrahenta (miejscowość … położona na terenie Polski).
  5. Przedmiotem zawartej umowy pomiędzy Wnioskodawcą a kontrahentem była relokacja maszyn, urządzeń oraz linii produkcyjnych stanowiących własność kontrahenta, rozumiana jako demontaż i transport maszyn, urządzeń oraz linii produkcyjnych, a następnie rozładunek i montaż maszyn, urządzeń oraz linii produkcyjnych w zakładzie produkcyjnym kontrahenta w ..., w Polsce. Wnioskodawca nie jest producentem relokowanych maszyn, urządzeń i linii produkcyjnych, a więc usługa świadczona przez Wnioskodawcę nie stanowi dostawy.
  6. Montaż linii produkcyjnych, o których mowa we wniosku, polega na wykonaniu prostych czynności mających na celu przede wszystkim wewnętrzne (mechaniczne, elektryczne) połączenie maszyn pomiędzy zdemontowanymi elementami linii, umożliwiające funkcjonowanie urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem w nowej lokalizacji.
  7. W ocenie Wnioskodawcy, klasyfikacja statystyczna czynności wykonywanych przez Wnioskodawcę na rzecz kontrahenta (inwestora), zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług (PKWiU), to 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane. Czynności wykonywane przez Wnioskodawcę na rzecz kontrahenta (inwestora) nie mieszczą się w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług.
  8. W ocenie Wnioskodawcy, klasyfikacja statystyczna czynności wykonywanych przez podwykonawców na rzecz Wnioskodawcy, zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług (PKWiU) to: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów; 71.12.11.0 Usługi doradztwa technicznego. Zaznaczyć przy tym należy, że nie wszyscy spośród wymienionych we wniosku podwykonawców świadczyli na rzecz Wnioskodawcy całość usług wyżej sklasyfikowanych.

Klasyfikacja usług świadczonych przez poszczególnych podwykonawców przedstawia się następująco:

  • A…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • Z…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • Ad...: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • C…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • E...: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • P…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych;
  • I…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • PR…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • E…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych;
  • Pa…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  • M…: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów;
  1. Spośród czynności wykonywanych przez podwykonawców, w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług mieszczą się: 43.21.10.2 Roboty związane z wykonywaniem pozostałych instalacji elektrycznych oraz 43.29.19.0 Pozostałe roboty związane z wykonywaniem, gdzie indziej niesklasyfikowane. W załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług nie mieszczą się natomiast: 33.20.32.0 Usługi instalowania maszyn do obróbki metalu; 33.20.38.0 Usługi instalowania maszyn i urządzeń do obróbki tworzyw sztucznych i gumy; 33.20.29.0 Usługi instalowania pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia, gdzie indziej niesklasyfikowane; 33.20.12.0 Usługi instalowania pozostałych metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń; 52.24.19.0 Pozostałe usługi przeładunku towarów oraz 71.12.11.0 Usługi doradztwa technicznego.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

  1. Czy opisane w stanie faktycznym usługi montażowe realizowane przez Wnioskodawcę, polegające na montażu linii produkcyjnej w fabryce kontrahenta stanowią usługi związane z nieruchomością, o których mowa w art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług?
  2. Czy podwykonawcy wykonujący w opisanym stanie faktycznym usługi dla Wnioskodawcy uprawnieni są do korzystania z mechanizmu tzw. odwrotnego obciążenia, opisanego w art. 17 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy o podatku od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad. 1

Opisane w stanie faktycznym usługi montażowe zrealizowane przez Wnioskodawcę nie stanowią usług związanych z nieruchomością w rozumieniu art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług.

Stosownie do treści art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie natomiast z treścią art. 28b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w jakim podatnik ten będący usługobiorcą ma siedzibę.

Wyjątek od ogólnej zasady stanowią usługi związane z nieruchomością, których miejscem świadczenia jest zawsze miejsce położenia nieruchomości (art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług). Przepis art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług zawiera katalog usług związanych z nieruchomością. Wyliczenie to nie zawiera jednak usług montażowych (a zatem i montażu linii produkcyjnej), lecz nie jest równocześnie wyliczeniem enumeratywnym. Ustawa o podatku od towarów i usług nie zawiera również definicji „nieruchomości”, ani też „usługi związanej z nieruchomością”.

Jak wynika z powyższego, ustawodawca nie wskazuje zamkniętego katalogu usług, które należy traktować jako usługi związane z nieruchomością (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 maja 2017 r., I SA/Bk 22/17).

Przez wzgląd na okoliczność, że art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług stanowi implementację dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 28 listopada 2006 r. 2006/112/WE, zasadnym jest odwołanie się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wskazał, iż sprzecznym z ww. dyrektywą byłoby określanie każdej usługi pozostającej w jakimkolwiek, nawet niewielkim związku z nieruchomością jako usługi związanej z nieruchomością w rozumieniu dyrektywy (wyrok z dnia 7 września 2006 r., C-166/05). Art. 31a ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Rady nr 282/2011 stanowi, że usługi związane z nieruchomościami obejmują jedynie usługi pozostające w wystarczająco bezpośrednim związku z nieruchomością.

Wystarczająco bezpośredni związek zachodzi zaś wówczas, gdy 1) usługi wywodzą się z nieruchomości, a dana nieruchomość stanowi element składowy usługi i jest elementem centralnym oraz niezbędnym z punktu widzenia świadczonych usług; 2) usługi są świadczone w odniesieniu do nieruchomości lub dla niej przeznaczone i mają na celu zmianę prawnego lub fizycznego stanu danej nieruchomości (art. 31a ust. 1 rozporządzenia nr 282/2011).

Nieruchomość musi zatem stanowić centralny element usługi, zaś zmiana nieruchomości na inną musi niweczyć sens i istotę usługi. Innymi słowy, nieruchomość musi być konstytutywnym elementem usługi (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 maja 2017 r., I SA/Bk 12/17). W art. 31a ust. 2 pkt m) rozporządzenia nr 282/2011 wskazano, że usługi związane z nieruchomościami, o których mowa w art. 47 dyrektywy 2006/112/WE (a tym samym w art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług), obejmują jedynie te usługi, które mają wystarczająco bezpośredni związek z daną nieruchomością. Usługi uważa się za mające wystarczająco bezpośredni związek z daną nieruchomością m.in. wówczas, gdy polegają na instalacji lub montażu maszyn lub sprzętu, które po zainstalowaniu lub zamontowaniu są uznane za nieruchomość. Instalacji lub montażu maszyn lub sprzętu, utrzymania i naprawy oraz kontroli maszyn lub sprzętu, jak również nadzoru nad maszynami lub sprzętem, które nie są lub nie stają się częścią nieruchomości nie uważa się natomiast za usługi związane z nieruchomością (art. 31a ust. 3 pkt f) rozporządzenia wykonawczego Rady nr 282/2011).

W tym miejscu zasadnym jest sięgnięcie do kodeksu cywilnego, albowiem ustawa o podatku od towarów i usług nie zawiera definicji „części składowej nieruchomości”.

Stosownie do treści art. 47 § 2 kodeksu cywilnego, częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych (art. 47 § 3 kodeksu cywilnego). Co istotne, pojęcie użytku przemijającego nie jest równoznaczne z pojęciem użytku krótkotrwałego. Użytek przemijający może być nawet długi, byleby tylko z okoliczności wynikało, że zgodnie z wolą i zamiarem osób zainteresowanych nie chodzi o połączenie na stałe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1963 r., I CR 855/62). Zgodnie natomiast z art. 13b rozporządzenia 282/2011, do celów stosowania dyrektywy 2006/112/WE za „nieruchomość” uważa się m.in. każdy element, sprzęt lub maszynę zainstalowane na stałe w budynku lub konstrukcji, które nie mogą być przeniesione bez zniszczenia lub zmiany budynku lub konstrukcji. A contario, nieruchomości w rozumieniu powyższych przepisów nie stanowią te urządzenia lub maszyny, które można przenieść bez zniszczenia lub zmiany budynku lub konstrukcji i które nie są zainstalowane na stałe.

W kontekście powyższego, nie sposób uznać, że linia produkcyjna zamontowana w nieruchomości przez Wnioskodawcę stanowi część składową tej nieruchomości. Wszystkie urządzenia składające się na linię produkcyjną mogą być od nieruchomości odłączone (zdemontowane) bez szkody zarówno dla samych urządzeń, jak i dla nieruchomości. Urządzenia można w każdej chwili zdemontować i przewieźć do innej nieruchomości, gdzie w sposób prawidłowy pełniłyby swą funkcję. Sama nieruchomość po zdemontowaniu urządzeń nie zostanie uszkodzona, nie będzie koniecznym podjęcie jakichkolwiek prac remontowych, nawet tak drobnych jak malowanie lub usunięcie otworów po zdemontowanych instalacjach. Przeważająca część urządzeń stoi samodzielnie na stopach lub w wannach ociekowych niekotwionych. Ich demontaż ogranicza się więc do odpięcia od punktów mediowych. Demontaż mniejszej części urządzeń kotwionych polega zaś na odcięciu kotew równo z podłożem w sposób, który nie pozostawia widocznych śladów. Ewentualny demontaż jest procesem standardowym i nie charakteryzuje się ponadprzeciętnym skomplikowaniem. Nadto, urządzenia w nieruchomości zostały umieszczone jedynie na pewien czas, po którym zostaną usunięte. Działanie to jest powszechnym w branży produkcyjnej, gdzie co pewien okres zmienia się umiejscowienie hali produkcyjnej, przewożąc dotychczasowe urządzenia do nowego miejsca.

W konsekwencji, usługa montażowa nie posiada wystarczająco bezpośredniego związku z nieruchomością w rozumieniu art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług. Zmiana miejsca świadczenia usługi na inną nieruchomość nie prowadziłoby do zniweczenia sensu usługi, jako że urządzenia z uwagi na swój standardowy i powtarzalny charakter mogą być zamontowane w każdej standardowej hali produkcyjnej, bez potrzeby dokonywania dodatkowych prac.

Stanowisko to jest aprobowane w orzecznictwie, gdzie wskazuje się, że o bezpośrednim związku linii produkcyjnej z nieruchomością przesądza to czy maszyny mogą być zdemontowane i przeniesione w inne miejsce bez uszczerbku dla ich funkcjonalności (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 maja 2016 r., I FSK 1953/14). Jeżeli zatem w okolicznościach danego stanu faktycznego nie ulega wątpliwości, że przedmiotem usługi nie jest nieruchomość, a linia produkcyjna (jej montaż i instalacja), natomiast związek usługi z nieruchomością sprowadza się do tego, że montaż linii produkcyjnej musi mieć miejsce w pomieszczeniu gospodarczym (przy czym maszyny mogą być zdemontowane i przeniesione w inne miejsce bez uszczerbku dla ich funkcjonalności), to nie można zgodzić się z poglądem, iż miejsce świadczenia usług powinno być określone w sposób przewidziany w art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług. Montaż maszyn w formie linii produkcyjnej w hali nie powoduje, że po ich zamontowaniu stają się one stałym elementem konstrukcyjnym budynku. Są bowiem z nim powiązane przejściowo, gdyż mogą podlegać wymianie, jak również w całości demontażowi, i podlegać przeniesieniu w inne miejsce. Brak trwałości ich powiązania z obiektem budowlanym sprawia, że sam obiekt, w którym realizowana jest usługa montażu takich maszyn, nie stanowi elementu przedmiotowo istotnego dla określenia charakteru tego rodzaju usługi, mającej w tym konkretnym przypadku za przedmiot okablowanie maszyn i ich montaż jako linii do produkcji (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 kwietnia 2015 r., I FSK 131/14).

Sam fakt, że dany obiekt musi być w sposób nieodzowny i na pewien czas umieszczony na nieruchomości lub w jej obrębie nie jest wystarczający dla uznania bezpośredniego związku usługi z nieruchomością (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 27 października 2011, C-530/09). Nie można zatem podzielić wykładni, która prowadzi do rozszerzenia zastosowania tego – przecież stanowiącego wyjątkowe uregulowanie, podlegające zasadzie exceptiones non sunt extentendae – przepisu do wszystkich usług, które są połączone z nieruchomościami. Jeżeli nieruchomość jest jedynie środkiem służącym do wykonania świadczenia, to nie sposób twierdzić, że świadczenie to ma bezpośredni związek z nieruchomością (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 31 stycznia 2013 r., C-155/12).

Stanowisko wyrażone przez Wnioskodawcę zostało również zaaprobowane w interpretacji indywidualnej z dnia 5 września 2017 r. (0112-KDIL1-3.4012.247.2017.1.KB), gdzie wskazano, że usługi montażowe nie mają wystarczająco bezpośredniego związku z nieruchomością, jeżeli urządzenia mogą zostać zdemontowane bez zniszczenia budynku, w którym zostały zamontowane i bez zniszczenia samych urządzeń. Jako niemające znaczenia dla kwalifikacji usługi jako związanej z nieruchomością wskazano przy tym następujące okoliczności: cel powstania nieruchomości; przystosowanie nieruchomości do instalacji konkretnych urządzeń; skomplikowany charakter montażu i demontażu urządzeń oraz duży koszt związany z demontażem.

Mając na uwadze wszystkie wyżej zakreślone okoliczności, skonstatować należy, że świadczona przez Wnioskodawcę usługa, polegająca na montażu linii produkcyjnej w nieruchomości nie może być traktowana jako usługa związana z nieruchomością w rozumieniu art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług.

Ad 2.

Podwykonawcy wykonujący w opisanym stanie faktycznym usługi dla Wnioskodawcy nie są uprawnieni do korzystania z mechanizmu tzw. odwrotnego obciążenia, opisanego w art. 17 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 8 ustawy o podatku od towarów i usług, mechanizm tzw. odwrotnego obciążenia można zastosować w przypadku świadczenia usług budowalnych wymienionych w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług. W takiej sytuacji podatek obciążać będzie nabywcę usługi – głównego wykonawcę, nie zaś podwykonawcę. Warunkiem zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia jest, by dana usługa świadczona przez podwykonawcę mieściła się w katalogu zawartym w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług oraz, by usługa świadczona przez głównego wykonawcę mieściła się w tym katalogu. Innymi słowy, zarówno wykonawca, jak i podwykonawca muszą świadczyć usługę w postaci robót budowlanych sklasyfikowanych w ww. załączniku. Mechanizm odwrotnego obciążenia nie znajdzie zatem zastosowania w zakresie usług wymienionych w poz. 2-48 załącznika nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług wykonanych na rzecz kontrahenta, który nie świadczy na rzecz inwestora usług budowlanych wymienionych w poz. 2-48 ww. załącznika (tak też interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 31 października 2017 r., 0114-KDIP1-2.4012.510.2017.1.MC).

W ocenie Wnioskodawcy, usługi przezeń świadczone winny zostać zakwalifikowane – według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) – jako 33.20 Usługi instalowania maszyn przemysłowych, sprzętu i wyposażenia. Klasa ta obejmuje m.in.: demontowanie dużych maszyn i urządzeń oraz instalowanie tych maszyn i sprzętu. Równocześnie klasa ta nie obejmuje usług związanych z instalowaniem wyposażenia, stanowiącego integralną część budynku lub podobnej konstrukcji. Skoro zatem Wnioskodawca świadczył na rzecz kontrahenta usługę demontażu, przewozu i ponownego montażu linii produkcyjnej, a prace te nie dotyczą elementów stanowiących integralną część nieruchomości, to usługa winna zostać zakwalifikowana w ramach ww. kategorii.

Usługi świadczone przez podwykonawców opisanych w opisie sprawy można kwalifikować różnie. Po części są to usługi dostawy, po części usługi montażowe. W pewnej części są to usługi wsparcia projektowego. Odnosząc się do usług dostawczych, winno się przytoczyć stanowisko, zgodnie z którymi mechanizm odwrotnego obciążenia nie znajdzie zastosowania w zakresie dostawy bez montażu stalowych barier energochłonnych wykorzystywanych na drogach, autostradach, mostach, sklasyfikowanych w PKWiU pod symbolem 25.11.23.0 (tak też interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 lipca 2017 r., 0111-KDIB3-1.4012.134.2017.2.IK). Powyższe przemawia za konstatacją, że podwykonawcy świadczący na rzecz Wnioskodawcy usługi dostawy maszyn nie mogą korzystać z mechanizmu odwrotnego obciążenia, albowiem usługa dostawy nie została wymieniona w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług.

Odnosząc się natomiast do świadczonych przez podwykonawców usług, co do których można by rozważać kwalifikację jako roboty budowlane wskazane w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług winno się wskazać, że kluczowe znaczenie ma fakt, iż Wnioskodawca nie świadczy na rzecz swojego kontrahenta usług w postaci robót budowlanych sklasyfikowanych w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług. Wnioskodawca świadczył na rzecz kontrahenta usługę instalowania maszyn przemysłowych, sprzętu i wyposażenia (33.20 PKWiU).

W tym miejscu należy przytoczyć fragment zasad metodycznych PKWiU. Zasady te zawierają m.in. następujące wytyczne: roboty instalacyjne i montażowe wykonywane na miejscu przeznaczenia są klasyfikowane w ramach działu 33 grupa 33.20, za wyjątkiem sytuacji, w których instalowany jest sprzęt, który stanowi integralną część budynku lub konstrukcje podobne (wykonywanie okablowania elektrycznego, instalowanie schodów ruchomych lub systemów klimatyzacyjnych). W takich bowiem przypadkach usługi sklasyfikowane są w odpowiednich podklasach sekcji F Budownictwo.

Skoro zatem usługa świadczona przez Wnioskodawcę (głównego wykonawcę) na rzecz kontrahenta (inwestora) nie stanowi robót budowlanych wymienionych w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług, to winno się podkreślić, że podwykonawcy, z których usług korzysta Wnioskodawca, nie są uprawnieni do korzystania z mechanizmu odwrotnego obciążenia. W przypadku zachodzącym w opisanym stanie faktycznym nie zostały bowiem spełnione przesłanki uprawniające – zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług – do skorzystania przez podwykonawcę z mechanizmu odwrotnego obciążenia. Wnioskodawca nie świadczy na rzecz swego kontrahenta usługi w postaci robót budowlanych, a jedynie usługę montażu sprzętu przemysłowego. W konsekwencji, usługi świadczone przez podwykonawców na rzecz Wnioskodawcy winny zostać rozliczone na zasadach ogólnych.

Ponadto Wnioskodawca wskazał, że jego zdaniem, opisane w stanie faktycznym usługi montażowe zrealizowane przez Wnioskodawcę nie stanowią usług związanych z nieruchomością w rozumieniu art. 28e ustawy o podatku od towarów i usług. W ocenie Wnioskodawcy, podwykonawcy wykonujący w opisanym stanie faktycznym usługi dla Wnioskodawcy nie są uprawnieni do korzystania z mechanizmu tzw. odwrotnego obciążenia (art. 17 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy o podatku od towarów i usług), nawet jeżeli usługi przezeń wykonywane mieszczą się w załączniku nr 14 do ustawy o podatku od towarów i usług, albowiem Wnioskodawca świadczy na rzecz inwestora usługi, które w ww. załączniku się nie mieszczą.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 14c § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, interpretacja indywidualna zawiera wyczerpujący opis przedstawionego we wniosku stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego oraz ocenę stanowiska wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny. Można odstąpić od uzasadnienia prawnego, jeżeli stanowisko wnioskodawcy jest prawidłowe w pełnym zakresie.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Tut. Organ informuje, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy oraz we własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Jednocześnie podkreślić należy, iż tut. Organ wydając interpretację przepisów prawa podatkowego na podstawie art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej nie prowadzi postępowania podatkowego w rozumieniu tej ustawy. Niniejsza interpretacja indywidualna ogranicza się wyłącznie do udzielenia pisemnej informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w okolicznościach stanu faktycznego podanego przez Wnioskodawcę. Tut. Organ informuje, iż nie jest właściwy do przeprowadzenia postępowania dowodowego, które w przedmiotowej sprawie umożliwiłoby weryfikację opisanego stanu faktycznego.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj